Η Αθήνα τιμά Καζαντζίδη, Μπιθικώτση, Τσιτσάνη, Πάνου αλλά ξεχνά τις γυναίκες

Ο πολιτιστικός χάρτης της Αθήνας τις επόμενες εβδομάδες γεμίζει με μεγάλες συναυλίες – αφιερώματα σε εμβληματικούς δημιουργούς και ερμηνευτές του ελληνικού τραγουδιού. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο –και συνάμα απογοητευτικό– ότι οι περισσότερες από αυτές τις παραγωγές στρέφουν το βλέμμα τους σχεδόν αποκλειστικά σε άνδρες καλλιτέχνες. Ελάχιστες είναι οι φορές που αντίστοιχες διοργανώσεις τιμούν μεγάλες Ελληνίδες δημιουργούς, συνθέτριες ή ερμηνεύτριες, κάτι που αναδεικνύει μια άνιση εκπροσώπηση στη συλλογική μας μουσική μνήμη.

Είναι κρίμα, γιατί το ελληνικό τραγούδι έχει αναδείξει και γυναίκες που σημάδεψαν με τη φωνή και το έργο τους την καλλιτεχνική μας παράδοση. Από τη Μαρίκα Νίνου και τη Σωτηρία Μπέλλου μέχρι τη Σεβάς Χανούμ, τη Μοσχολιού και την Καίτη Γκρέι, οι γυναικείες φωνές δεν υπήρξαν απλώς «ερμηνευτικά εργαλεία», αλλά φορείς συναισθήματος, κοινωνικού σχολιασμού και καλλιτεχνικής ανανέωσης. Παρ’ όλα αυτά, σπάνια βλέπουμε μεγάλες αφιερωματικές συναυλίες που να εστιάζουν αποκλειστικά στη διαδρομή και την προσφορά τους, σε αντίθεση με τη συνεχή παραγωγή εκδηλώσεων γύρω από τους μεγάλους άνδρες δημιουργούς.

Η ανισορροπία αυτή δεν είναι τυχαία. Αντανακλά έναν τρόπο με τον οποίο γράφεται η πολιτιστική ιστορία. Οι γυναίκες συχνά περιορίστηκαν στο ρόλο της φωνής που υπηρετούσε τα τραγούδια των ανδρών, και όχι ως καλλιτεχνικές προσωπικότητες με αυθύπαρκτη συμβολή. Έτσι, ακόμη και σήμερα, όταν επιχειρούμε να ξαναδιαβάσουμε το παρελθόν του ελληνικού τραγουδιού μέσα από συναυλίες - αφιερώματα, η ιστορία αναπαράγεται με τρόπο που αφήνει τις γυναίκες στη σκιά.

Χωρίς αυτές, το ελληνικό τραγούδι θα ήταν φτωχότερο, λιγότερο τολμηρό και αναμφίβολα λιγότερο ζωντανό. Αν θέλουμε πραγματικά να μιλάμε για πολιτιστική μνήμη που αγκαλιάζει το σύνολο της μουσικής μας παράδοσης, ίσως έχει έρθει η ώρα να στραφούμε και σε αφιερώματα που τιμούν αυτές τις σπουδαίες γυναίκες, δίνοντάς τους τη θέση που τους αξίζει στις μεγάλες σκηνές της Αθήνας και της Ελλάδας.

Η Αθήνα τραγουδά τους άνδρες του ελληνικού πενταγράμμου

Την Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, θα παρουσιαστεί σε μια μοναδική βραδιά ο Μεγάλος Ερωτικός και οι Δεκαπέντε Εσπερινοί, δύο από τα πιο εμβληματικά έργα του Μάνου Χατζιδάκι. Η συναυλία αυτή έρχεται να τιμήσει τα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου συνθέτη και συγκεντρώνει στη σκηνή τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, τη Μαρία Κωστράκη και τη Χορωδία του Δήμου Αθηναίων.

Την ίδια μέρα, διοργανώνεται μια μεγάλη λαϊκή συναυλία στο Θέατρο Βράχων, η οποία θα θυμίσει στο κοινό τη σημαντική μουσική συνάντηση του Μίκη Θεοδωράκη με τον Απόστολο Καλδάρα. Δύο ξεχωριστοί και διαφορετικοί μουσικοί κόσμοι συναντώνται για να  δημιουργήσουν ένα σαγηνευτικό μουσικό πρόγραμμα. Στη σκηνή θα βρεθούν οι Βασίλης Λέκκας, Στέλιος Διονυσίου, Σοφία Παπάζογλου, Παναγιώτης Πετράκης και Άγγελος Θεοδωράκης.

Δύο ημέρες αργότερα, την Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου, το Καλλιμάρμαρο θα φιλοξενήσει μια μεγάλη συναυλία - αφιέρωμα στον Στέλιο Καζαντζίδη. Ερμηνευτές διαφορετικών γενεών –από τη Βιτάλη και την Παπαδοπούλου μέχρι τον Αργυρό και τον Ρέμο– θα ενώσουν τις φωνές τους σε ένα πρόγραμμα που υπόσχεται συγκίνηση και μνήμες από τον «βασιλιά» του λαϊκού τραγουδιού.

Με αφορμή τα 110 χρόνια από τη γέννηση του Βασίλη Τσιτσάνη, το Ηρώδειο θα φιλοξενήσει την Τετάρτη 1 Οκτωβρίου μια ξεχωριστή συναυλία, που θα ζωντανέψει όχι μόνο τα τραγούδια, αλλά και την ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής. Σημαντικοί ερμηνευτές και ηθοποιοί θα συναντηθούν επί σκηνής για να φωτίσουν το έργο και την καλλιτεχνική πορεία του κορυφαίου δημιουργού του λαϊκού μας τραγουδιού. Οι μεγάλες επιτυχίες του Βασίλη Τσιτσάνη θα παρουσιαστούν σε κλασικές εκτελέσεις αλλά και σε σύγχρονες διασκευές, από καλλιτέχνες όπως η Ιουλία Καραπατάκη, η Λένα Κιτσοπούλου, η Ρένα Μόρφη, οι Imam Baildi και ο APON. Την αφήγηση αναλαμβάνει ο Λεωνίδας Κακούρης, δίνοντας θεατρικό και βιωματικό τόνο στη βραδιά.

Λίγες μέρες αργότερα, την Κυριακή 5 Οκτωβρίου, η Α.Μ.Κ.Ε. «Κέντρο Έρευνας, Τεχνών & Πολιτισμού ΔΟΜΟΣ» θα παρουσιάσει στον ίδιο χώρο μια μεγάλη μουσική βραδιά-γιορτή αφιερωμένη στη μνήμη του Χρόνη Αηδονίδη, του αυθεντικού ερμηνευτή της παραδοσιακής μουσικής, που με τη φωνή του ένωσε τη Θράκη με την Κωνσταντινούπολη και τη Μικρασία. Η συναυλία με τίτλο «Στον Γαλατά ψιλή βροχή» πραγματοποιείται ακριβώς 30 χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση του Αηδονίδη στο Ηρώδειο και λίγες μόλις ημέρες πριν τη συμπλήρωση δύο ετών από τον θάνατό του. Στη σκηνή θα βρεθούν, σε φιλική συμμετοχή, η Ελένη Βιτάλη, η Γλυκερία, ο Παντελής Θαλασσινός, η Βιολέτα Ίκαρη και ο Δημήτρης Μπάσης, σε μια βραδιά μνήμης και συγκίνησης.

Την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου, θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Άκη Πάνου, μία από τις πιο αυθεντικές και καθοριστικές μορφές του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού. Ο σπουδαίος δημιουργός, με τα τραγούδια-πυξίδες που σημάδεψαν γενιές ολόκληρες, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον πολιτισμό μας. Μεγάλοι ερμηνευτές και μουσικοί θ' αποδώσουν φόρο τιμής στον συνθέτη και στιχουργό που έγραψε με τη δική του ξεχωριστή φωνή την ιστορία του λαϊκού τραγουδιού. Ο Μανώλης Μητσιάς, γνήσιος εκφραστής του έργου του, μαζί με τον Σωκράτη Μάλαμα, την Ιουλία Καραπατάκη και την Ασπασία Στρατηγού, θα ερμηνεύσουν τραγούδια που παραμένουν αναλλοίωτα στον χρόνο. 

Το Καλλιμάρμαρο, την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου, θα υποδεχθεί μια ακόμα σπουδαία διοργάνωση, αφιερωμένη στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, 20 χρόνια μετά τον θάνατό του. Με τη σκηνοθετική επιμέλεια του Λάκη Λαζόπουλου και τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Στρατηγού, γνωστοί ερμηνευτές όπως οι Ζουγανέλης, Κότσιρας, Μακεδόνας, Ζήνα, Μορφή, Φραγκούλης και Ρέμος, θα ξαναδώσουν ζωή σε κομμάτια που έχουν σφραγίσει την ιστορία του ελληνικού τραγουδιού.

Δύο βραδιές αφιερωμένες στη γυναικεία φωνή

Μέσα σε αυτό το τοπίο των ανδροκρατούμενων αφιερωμάτων, ξεχωρίζει η παρουσία δύο παραστάσεων που στρέφουν το φως σε γυναίκες-σύμβολα του ελληνικού τραγουδιού, στο Ηρώδειο και στο Παλλάς. Ο Μελωδία 99.2 επιστρέφει το Σάββατο 4 Οκτωβρίου στο Ηρώδειο με ένα διαφορετικό μουσικό παραμύθι για την Αρλέτα, τη φωνή που μας έμαθε τη δύναμη του ψιθύρου. Η Τάνια Τσανακλίδου, η Γιώτα Νέγκα, η Ανδριάνα Μπάμπαλη, η Νεφέλη Φασούλη και ο Γιώργης Χριστοδούλου θα ενώσουν τις φωνές και την καλλιτεχνική τους ταυτότητα για να ανασύρουν τον κόσμο μιας τραγουδοποιού που σημάδεψε με τον δικό της, μοναδικό τρόπο το ελληνικό τραγούδι. Από το «Μπαρ το Ναυάγιο» και το «Μια φορά θυμάμαι» μέχρι τη «Σερενάτα» και τα «Ήσυχα βράδια», τα τραγούδια της Αρλέτας ξαναζωντανεύουν με σεβασμό και συγκίνηση, φωτίζοντας μια καλλιτεχνική πορεία γεμάτη ειλικρίνεια, αυτοσαρκασμό και διακριτική γοητεία.

Λίγες ημέρες αργότερα, την Τρίτη 14 Οκτωβρίου, στο Θέατρο Παλλάς, η Σοφία Βέμπο – η «φωνή της νίκης» – επιστρέφει μέσα από τη μνήμη, τη μουσική και τον λόγο, σε μια παράσταση που ξυπνά το έπος του ’40 και θυμίζει τη δύναμη της τέχνης απέναντι στον φασισμό. Με αφορμή τον δίσκο «Σοφία Βέμπο – Η φωνή που νίκησε τον φασισμό» που κυκλοφόρησε το 2020, η Σοφία Μάνου ερμηνεύει με βαθιά ευαισθησία τα τραγούδια της Βέμπο, φέρνοντας στο σήμερα το θάρρος, την ελπίδα και την περηφάνια μιας γενιάς που έγραψε ιστορία.

Αυτές οι δύο βραδιές έρχονται να θυμίσουν ότι το ελληνικό τραγούδι δεν γράφτηκε μόνο από άνδρες συνθέτες και ερμηνευτές. Οι γυναίκες –είτε με την αφοπλιστική απλότητα της Αρλέτας είτε με τη φλογερή πατριωτική φωνή της Βέμπου– σημάδεψαν με τη δική τους αλήθεια και δύναμη την καλλιτεχνική μας παράδοση. Κι αν οι μεγάλοι παραγωγοί εξακολουθούν να αφιερώνουν τις περισσότερες τιμητικές βραδιές σε άνδρες δημιουργούς, ίσως τα αφιερώματα σε αυτές τις δύο σπουδαίες γυναίκες να δείχνουν τον δρόμο για μια πιο δίκαιη, πιο ουσιαστική πολιτιστική μνήμη.