Ο Τρίτος παγκόσμιος είναι εδώ…

Ο Τρίτος παγκόσμιος είναι εδώ…για να μείνει μαζί με τον Δεύτερο Ψυχρό. Αυτή είναι η εκτίμησή μου με βάση τα δεδομένα προς το παρόν και τη λογική, χωρίς να κρατάω καμία κρυστάλλινη σφαίρα. Ακόμα και όταν συμβαίνουν κοσμογονικές αλλαγές μπροστά στα μάτια μας, πολλές φορές είναι αδύνατον να προβλέψεις το μέγεθος και την έκταση. Όπως έχω ξαναπεί, αν βρισκόσαστε στο 1938 θα προβλέπατε το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το τεράστιο μέγεθός του; Έτσι δύσκολο είναι και τώρα, αλλά τα δεδομένα δεν είναι ενθαρρυντικά.

Δεν διαφαίνεται κάποια γρήγορη λύση στην Ουκρανία. Ενώ όλοι, συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων, περίμεναν στην αρχή ότι οι εξελίξεις θα ήταν σύντομες, αυτό δεν συνέβη. Ο κ. Πούτιν δεν πρόκειται να υποχωρήσει εκτός και αν αναγκαστεί από την Αμερική και τους συμμάχους της. Ως γνωστόν ο κ. Πούτιν δεν πήγε στην κηδεία του Γκορμπατσώφ εκφράζοντας την κοινή γνώμη στη Ρωσία που αναπολεί την ΕΣΣΔ. Η Ρωσία ακολουθεί τη στρατηγική tit for tat (οφθαλμός αντί οφθαλμού, ας πούμε) σε σχέση με την Ευρώπη, και απειλεί με τη χρήση πυρηνικών όπλων. Μόλις ανακοινώνει την πρόθεση για πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου η ΕΕ, η Ρωσία κλείνει τη στρόφιγγα του Nord Stream 1 επ’ αόριστον. Στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι εν δυνάμει σύμμαχοι της Ρωσίας είναι η Τουρκία, το Ιράν και πιθανώς η Κίνα, και οι δορυφόροι, περιλαμβάνοντας καθεστώτα σε μεγάλο βαθμό αυταρχικά. Όλοι οι ανωτέρω ονειρεύονται land grabs (αρπαγές γης) και επανασύσταση των αυτοκρατοριών που κάποτε είχαν. Και έχουν στείλει δούρειους ίππους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και αναλώνονται σε fake news. 

Πριν το Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η χρηματοοικονομική κρίση και ο υπερπληθωρισμός ανέδειξαν τον εθνικοσοσιαλισμό και φασιστικά καθεστώτα στην Ευρώπη. Στην περίοδο που διανύουμε τώρα, η παγκοσμιοποίηση και η παράνομη ή ανεξέλεγκτη μετανάστευση έδωσαν έναυσμα σε αυταρχικά καθεστώτα ή ώθησαν τους ψηφοφόρους να εκλέξουν λαϊκιστές  χωρίς να αναγνωρίζουν ότι αυτοί, όπως ο Μπόρις Τζόνσον ή ο Ντόναλτ Τράμπ  για παράδειγμα, έβαλαν ευκαιριακά το προσωπικό πολύ πάνω από το εθνικό συμφέρον.

Υπάρχει ένα πραγματικά εκρηκτικό κοκτέιλ. Πανδημίες, προβλήματα παροχής ενέργειας, πληθωρισμός, προβλήματα με τις εφοδιαστικές αλυσίδες και βίαιη κλιματική αλλαγή. Ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται αλματωδώς. Και ενώ η πληθυσμιακή αύξηση μπορεί να οδηγήσει σε τεχνολογικές επαναστάσεις που να εξασφαλίζουν την επιβίωση του πληθυσμού, οι βασικές ύλες και οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται με αλματώδη ρυθμό επίσης. Η Κίνα συσσωρεύει μέταλλα, σπάνια και μη, και άλλα πρωτογενή υλικά και που είναι απαραίτητα στις νέες παραγωγικές διαδικασίες, όπως το λίθιο για τις μπαταρίες και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, και ελέγχει τις παγκόσμιες αγορές. Με την παγκοσμιοποίηση οι οικονομίες είναι μεν αλληλένδετες όσο δεν ήταν ποτέ, αλλά ταυτόχρονα έχουν αυξηθεί και οι εκδηλωμένες ή οι υπολανθάνουσες αψιμαχίες. Στο μέλλον θα πολεμάμε για νερό, ενέργεια και φυσικούς πόρους περισσότερο παρά ποτέ.

Η ανισοδιανομή του παγκόσμιου πλούτου έχει τεράστιες συνέπειες. Το πιο πλούσιο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του παγκόσμιου πλούτου. Ο πληθωρισμός κάνει τους φτωχούς φτωχότερους. Και όταν οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να αυξήσουν ουσιαστικά τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, οι φτωχοί θα έχουν να αντιμετωπίσουν και την ύφεση με την ανεργία. Τα τελευταία δέκα χρόνια που μένω στην Καλιφόρνια, την πάλαι ποτέ γη της Επαγγελίας, βλέπω αλματωδώς όλο και περισσότερους άστεγους δίπλα από τις πολιτειακές οδούς και κάτω από τις γέφυρες. Για να μην πούμε για τα πεζοδρόμια του Σαν Φρανσίσκο. Στην αρχή μένουν σε αντίσκηνα. Αργότερα σκεπάζονται με χαρτοκούτια και μαυρισμένες κουβέρτες. Τα σπίτια και τα ενοίκια έχουν αγγίξει δυσθεώρητα επίπεδα. Κινέζικα κεφάλαια για δεκαετίες αγοράζουν και ελέγχουν σε σημαντικό βαθμό την Αμερικάνικη αγορά real estate.

Εμείς οι οικονομολόγοι βλέπαμε μυωπικά την παγκοσμιοποίηση σαν παγκόσμια κατανομή της εργασίας και εξειδίκευσης. Αλλά είχε πολλαπλές συνέπειες πέρα από κάθε φαντασία.

Το θέμα είναι να είμαστε στη σωστή μεριά της ιστορίας. Και είμαστε. Αλλά η Ελλάδα πρέπει να εργαστεί ταχέως ώστε να απεξαρτηθεί από ενεργειακούς αγωγούς που περνάνε μέσω Τουρκίας. Το ίδιο ισχύει και για την Ευρώπη που πρέπει να απεξαρτηθεί από Ρωσικό και Αζέρικο αέριο τη στιγμή που το Αζερμπαϊτζάν σε κάποιο βαθμό ελέγχεται από την Τουρκία. Η Τουρκία ουσιαστικά κοροϊδεύει την Ευρώπη μαζί με την Ρωσία. Η Τουρκία αναγνωρίζει ότι έχασε το Ευρωπαϊκό τρένο και προσανατολίζεται προς την Ασία. Η σημασία του EastMed για την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι κεφαλαιώδους σημασίας, ιδίως με βάση τα ευρήματα στην Κυπριακή ΑΟΖ και τα υπάρχοντα αποθέματα στο Ισραήλ και τις γειτνιάζουσες χώρες. Και οι Ευρωπαίοι εταίροι αργούν να πάρουν ουσιώδεις αποφάσεις προσπαθώντας να εκμαιεύσουν προσωπικά ωφελήματα. Τα καλά και συμφέροντα τες ψυχές ημών.

Πρέπει να μας απασχολεί η μυωπική συμπεριφορά των ανθρώπων που προσανατολίζονται προς το παρόν εκδηλώνοντας συμπεριφορά αγέλης και υποτιμώντας υπερβολικά το μέλλον, επιλέγοντας μέτριους οπορτουνιστές.

* Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.