Προϋποθέσεις και ερωτήματα για κυβερνήσεις συνεργασίας

Οι κυβερνήσεις συνεργασίας έχουν μπει γερά στη ζωή μας, εν όψει των εκλογών, με αφορμή φυσικά την Απλή Αναλογική.

Υπάρχουν πάρα πολλές ιδιοτελείς απόψεις κομμάτων και πολιτικών και λίγες ανεξάρτητες, επιστημονικές και ανιδιοτελείς. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτοί που εκθειάζουν σήμερα την απλή Αναλογική, θα είχαν εντελώς αντίθετη θέση αν είχαν ελπίδες αυτοδυναμίας και το αντίθετο.

Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι πρώτοι είναι το γεγονός ότι στις 21 από τις 26 χώρες της ΕΕ υπάρχουν κυβερνήσεις συνεργασίας. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες προϋποθέσεις γι’ αυτές και μερικά ερωτήματα, αν υπάρχουν στη χώρα μας.

Σε πρόσφατο άρθρο εφημερίδας, καθηγητές, πολιτικοί αναλυτές  και συνταγματολόγοι τόνισαν το πλαίσιο και τις γενικές προϋποθέσεις για αυτοδύναμες ή κυβερνήσεις συνεργασίας.

Οι προϋποθέσεις για κυβερνήσεις συνεργασίας έχουν να κάνουν με τα εξής:

1. Αν υπάρχει στη χώρα παράδοση σε κυβερνήσεις συνεργασίας, αντίληψη και παρελθόν σε συναινέσεις (πχ άλλο στη Γαλλία, άλλο στη Γερμανία, άλλο στο ΗΒ)

2. Αν οι πολίτες της χώρας επικεντρώνουν στις ιδέες, τις θέσεις, τα κόμματα ή προσωποποιούν την πολιτική στους κομματικούς ηγέτες (πχ σημειολογικά, λένε Μητσοτάκης, Τσίπρας και όχι ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ)

3. Αν μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα το κράτος και η δημόσια διοίκηση στα διαστήματα μέχρι να συμφωνηθούν οι συνεργασίες ή στα διαστήματα συχνών εκλογών, καθώς η πτώση αυτών των κυβερνήσεων δεν είναι σπάνια (πχ Γερμανία τρείς μήνες κάθε φορά, Βέλγιο 541 μέρες το 2011, Ολλανδία 300 μέρες το 2021)

4. Αν υπάρχουν προγραμματικές συγκλίσεις και συμφωνίες μεταξύ κομμάτων που θα συνεργαστούν

5. Αν υπάρχει διάθεση των κομμάτων για να συνεργαστούν ή έστω απουσία δηλώσεων αποκλεισμού συνεργασιών, σχεδόν όλων με όλους

6. Αν είναι μια νορμάλ περίοδος για τη χώρα με απουσία κρίσεων, είτε εσωτερικών (πχ η πτώχευση) είτε εξωτερικών (πχ πολεμική ή κάποια άλλη απειλή) και απουσία ανάγκης σταθεροποίησης μετά από πολιτική ή οικονομική ή άλλη κρίση

7. Αν απουσιάζει η πολιτική πόλωση και αν γενικό κλίμα που επικρατεί είναι ήπιο και συναινετικό, επιχειρημάτων και όχι διχαστικό και μισαλλόδοξο

8. Αν υπάρχει συμφωνία κομμάτων σε πολύ βασικά ζητήματα όπως  ο προσανατολισμός της χώρας, η εξωτερική πολιτική, η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού (πχ. φράκτης στον Έβρο κλπ)

Είναι φανερό ότι τις κυβερνήσεις συνεργασίας σε μια χώρα ευνοούν οι απαντήσεις ''ΝΑΙ'' σε όλα ή έστω στα περισσότερα από τα παραπάνω ερωτήματα.

Τις απαντήσεις ΝΑΙ ή ΟΧΙ μπορεί να τις δώσει κανείς από μόνος του.

Δεν είναι δηλαδή τόσο απλό να λές ότι: «αφού 21 από τις 26 χώρες της ΕΕ έχουν κυβερνήσεις συνεργασίας να κάνουμε και εμείς». Υπάρχουν μάλιστα και επιπλέον ερωτήματα σχετικά με τις κυβερνήσεις των άλλων χωρών.

• Σε ποια γεωγραφική και ιστορική θέση βρίσκονται και ποιους ιδιαίτερους κινδύνους αντιμετωπίζουν; Για παράδειγμα Πολωνία – ουκρανικό, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα – μεταναστευτικό, σκανδιναβικές χώρες – σχέσεις με τη Ρωσία κλπ.

• Πόσο αποτελεσματικές είναι αυτές οι 21 κυβερνήσεις τους, πόσο κρατούν κατά μέσο όρο και αν προκύπτουν ξαφνικές πολιτικές κρίσεις; (πχ απροσδόκητη πτώση κυβέρνησης Ντράγκι, εν μέσω Ουκρανικού και με υποψία ρωσικού ‘δακτύλου’)

Πρέπει να σημειώσουμε επίσης ότι στον Ευρωπαϊκό Βορά και Κέντρο, όπου υπάρχουν οι κυβερνήσεις συνεργασίας δεν αμφισβητούνται από κανένα κόμμα οι βασικές αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και αυτό τις ευνοεί σε σχέση με τον Νότο και στη χώρα μας.

Είδη κυβερνήσεων συνεργασίας

Οι κυβερνήσεις συνεργασίας είναι πολλών ειδών: Ενός μεγάλου κόμματος με τη βοήθεια ενός μικρού, 2-3 ή πολλών κομμάτων ισοδύναμα, μεγάλου συνασπισμού και φυσικά ανοχής από κόμματα χωρίς τη συμμετοχή τους. Ειδικά αυτό το τελευταίο είναι απορίας άξιο αν και πόσο μπορεί να κρατήσει στην Ελλάδα. 

Μια άλλη περίπτωση συνεργασίας είναι όλων ή πολλών κομμάτων έναντι ενός ‘πολιτικού εχθρού’, όπως για παράδειγμα έγινε στο Ισραήλ (όλοι εναντίον Νετανιάχου) πριν λίγο καιρό, όταν βεβαίως κατέρρευσε σύντομα αυτή η  κυβέρνηση.

Επίσης παίζει ρόλο τι ποσοστά λαμβάνουν τα κόμματα στις εκλογές και πόσες έδρες. Άλλο να έχει ο 1ος 25%, ο 2ος 23% και ο 3ος 20% και άλλο να έχει ο 1ος 38%. Άλλο να έχει ο 1ος 148 έδρες και άλλο 130.

Τέλος και καθώς στη χώρα υπάρχουν ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα που ασκούν πιέσεις και μια γειτονική χώρα με διεκδικήσεις, ένα ερώτημα είναι τι είδους και πόσο ισχυρές κυβερνήσεις αυτοί θα προτιμούσαν;

Το κόστος της δοκιμής

Όσον αφορά στο επιχείρημα ότι: «για όλα πρέπει να γίνει η αρχή και στο μέλλον θα μάθουμε να συνεργαζόμαστε και θα στρώσει» ή ότι: «ας το δοκιμάσουμε κι αυτό», ένα ερώτημα είναι: «Αν είναι τώρα η κατάλληλη στιγμή και με ποιο κόστος;». Πόσο χρόνο θα μπορούσε να αντέξει μια τέτοια κυβέρνηση και πώς θα μπορούσε να πληρώσει η χώρα μια παρατεταμένη πολιτική αστάθεια αν αποτύχει το πείραμα; (βλ. αποχώρηση ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση Σαμαρά).

Οι απαντήσεις και πάλι ανήκουν στον καθένα.