Black Friday και στις κοινωνικές αξίες

Πήθος κόσµου στις αγορές. Ξεχύθηκαν στους δρόµους, άφησαν τα µαθήµατά τους, πήραν άδεια από τη δουλειά τους, ήρθε το Μπλακ Φράιντεϊ. Η ψευδοευµάρεια του κόσµου σε ξέφρενους ρυθµούς υπερκαταναλωτικής συµπεριφοράς. Ο σχεδιασµός παντού ίδιος. –Μα τι είναι αυτά που λες, βρε άνθρωπέ µου; Ο κόσµος χρειάζεται µια καταναλωτική εκτόνωση.

Ο κόσµος χρειάζεται να νιώσει, έστω για λίγο, κάποια καταναλωτική ισχύ. Να αισθανθεί το νόηµα της ύπαρξής του. Από την άλλη δεν πρέπει η αγορά να κινηθεί; –Φυσικά και πρέπει. Μπλακ Φράιντεϊ και στα κρεοπωλεία λοιπόν, σε λίγο στα µανάβικα κ.ο.κ., µήπως προλάβουν µια µερίδα της οικονοµικής καταναλωτικής ισχύος. Μια ευκαιριακή συµπεριφορά που ισχύει παντού. Εξάλλου η µόδα της µας ήρθε από τις ΗΠΑ. Μόνο που εκείνοι παράγουν προϊόντα, ενώ εµείς εισάγουµε όλα όσα αυτοί παράγουν. Ετσι γίνεται πάντα, µου είπε ο Γιάννης ο µανάβης της γειτονιάς µου. Μπορεί να έχει δίκιο.

Τι θα λέγαµε όµως όταν το Μπλακ Φράιντεϊ επεκτείνεται και στα ανακλαστικά των ανθρώπινων αξιών και σχέσεων; Πλήθος συστάσεων για τη µη χρήση βεγγαλικών, πλαστικών υλικών (π.χ. σερπαντίνες, κοµφετί κ.ά.) στη διάρκεια των εκδηλώσεων ορκωµοσίας των αποφοίτων, σε γάµους, βαπτίσεις, απαξιώνονται. Οι χρήστες των υλικών αυτών δεν αντιλαµβάνονται πως µε τις ενέργειές τους αυξάνουν τη ρύπανση σε στερεά και αέρια απόβλητα ακόµα και µε βαρέα µέταλλα. ∆εν αντιλαµβάνονται πως οι συµπεριφορές αυτές δείχνουν κάτι το απολίτιστο και απόµακρο, ενώ είναι και ιδιαίτερα δαπανηρές. Η ανοησία τους µετατρέπεται σε ασέβεια προς τους θεσµούς και τις αξίες της ακαδηµαϊκής κοινότητας.

Το Μπλακ Φράιντεϊ χτυπά και την κοινωνική συνείδηση. Τα αντανακλαστικά της κοινωνικής συνείδησης περιορίζονται στο ενσυναίσθηµα (βλ. Ανταµ Σµιθ), που σχετίζεται µε τη νοερή ταύτιση – του κάθε πολίτη που βρίσκεται ή που ενδέχεται να βρεθεί στη θέση ενός πάσχοντα. Το είδαµε στη σύσσωµη κοινωνική αντίδραση µε την καταδίκη µιας ανήµπορης καθαρίστριας. Στις περιπτώσεις, όµως, που τα πράγµατα είναι απρόσωπα, δηλαδή όταν κάποιοι πιστεύουν πως όλα τούς ανήκουν και άρα µπορούν να τα διαχειρίζονται όπως αυτοί θέλουν, επειδή συνιστούν ένα υποσύνολο του κοινωνικού συνόλου, του λαού, χωρίς βέβαια να έχουν κάποια θεσµική εκπροσώπηση, τότε η κοινωνική συνείδηση εξαϋλώνεται και µετατρέπεται σε αδιαφορία.

Παρά τις προσπάθειες των θεσµοθετηµένων οργάνων διοίκησης για την προάσπιση της δηµόσιας περιουσίας, πολλές φορές είναι αδύνατο να αντιµετωπιστεί η παραβατικότητα του παραλογισµού των ιδεολογηµάτων µιας αδιαφανούς κοινωνικής συγκρότησης. Μετά τις καταστροφές της 17/11/18 στο Πολυτεχνείο του ΑΠΘ, στο Μετσόβιο κ.α., δεν ξέρουµε ποιο θα είναι το επόµενο θύµα. ∆εν ξέρουµε ποιος άλλος θα πληρώσει τη νύφη της κοινωνικής αδιαφορίας.

∆ιαπιστώσεις παρόµοιες προκαλούν θλίψη. Η θλίψη γίνεται διπλή, γιατί φοβάµαι πως µάλλον θα πρέπει να συµβιβαζόµαστε µε την ιδέα πως η µέρα της κατάχρησης εξουσίας των άγνωστων ολίγων θα έρθει παράλληλα µε εκείνη της υπερεξουσίας των ολίγων επωνύµων. Και τότε θα ψάχνουµε να βρούµε τους υπαιτίους, αλλά δεν ξέρω αν θα έχει τότε νόηµα. Απλώς η ιστορία επαναλαµβάνεται;