Από τον Νόβακ Τζόκοβιτς στον Κάιρι Ίρβινγκ: Πόσο τελικά επηρεάζουν την κοινή γνώμη οι αρνητές διάσημοι αθλητές;

Το σήριαλ με πρωταγωνιστή τον αστέρα του τένις Νόβακ Τζόκοβιτς στην Αυστραλία αυτή την εβδομάδα δεν είναι παρά ένα από τα πολλά: Οι επαγγελματίες αθλητές που έχουν αρνηθεί να εμβολιαστούν έχουν βρεθεί στο τερέν ενός μεγαλύτερου διαγωνισμού - ως διάσημα πρόσωπα που γίνονται πληρεξούσιοι παίκτες στις επιταχυνόμενες παγκόσμιες πολιτιστικές μάχες για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού.

Πολιτισμικό ζήτημα

Ο Κάιρι Ίρβινγκ του ΝΒΑ έχασε τους πρώτους μήνες της σεζόν των Μπρούκλιν Νετς πριν επιστρέψει μερικώς. Ο Άαρον Ρότζερς του NFL μετατράπηκε από σεβαστός βετεράνος αθλητής, σε πολωτική φιγούρα. Και σοβεί ακόμα η διπλωματική αντιπαράθεση και τις αντιδράσεις για την εξαίρεση του Τζόκοβιτς να παίξει στο Australian Open.

Είναι ένα πολιτισμικό ζήτημα, όχι ένα ζήτημα αριθμών. Η συντριπτική πλειονότητα των παικτών σε επαγγελματικές αθλητικές ομάδες είναι εμβολιασμένοι - περισσότεροι από τον πληθυσμό των ΗΠΑ συνολικά - και αποδέχονται σιωπηρά ή ρητά τα στοιχεία για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Αλλά η χούφτα των αντιρρησιών υψηλού προφίλ αντιπροσωπεύει ένα νέο μέτωπο σε αυτό που ένας ειδικός αποκαλεί «υπερμεγέθη ρόλο του αθλητισμού» στις συζητήσεις της κοινωνίας.

«Προσβλέπουμε στον αθλητισμό για να μας δώσει μια απάντηση ή να αποσαφηνίσει ζητήματα στην ευρύτερη κουλτούρα», λέει μιλώντας στο Associated Press ο Robert T. Hayashi, αναπληρωτής καθηγητής αμερικανικών σπουδών στο Amherst College της Μασαχουσέτης, στις ειδικότητες του οποίου περιλαμβάνεται η ιστορία του αθλητισμού. «Πολλές φορές, οι πιο λεπτομερείς συζητήσεις που βλέπουμε να προκύπτουν στην κουλτούρα και τα μέσα ενημέρωσης αφορούν τον αθλητισμό».

Γιατί έχουν κεντρικό ρόλο οι αθλητές στις δημόσιες συζητήσεις;

Ο κεντρικός τους ρόλος δεν είναι απαραίτητα επειδή είναι εξαιρετικοί, αλλά επειδή χρησιμεύουν ως άβαταρ για όλους μας. «Είναι όλοι τους διαφορετικά άτομα. Έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις», λέει ο Dan Lebowitz, εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Μελέτης του Αθλητισμού στην Κοινωνία στο Πανεπιστήμιο Northeastern. «Οι αθλητές», λέει, «δεν διαφέρουν σε τίποτα από το σύνολο της ανθρωπότητας στην πραγματικότητα».

Και υπό αυτή την έννοια, υπόκεινται στην ίδια πληροφόρηση και παραπληροφόρηση -την ίδια δεκτικότητα ή πείσμα- όπως και ο υπόλοιπος πληθυσμός. «Ζούμε σε έναν κόσμο όπου έχουμε απομακρυνθεί πολύ από ένα κεντρικό σύνολο γεγονότων», λέει ο Lebowitz. «Κανένας από αυτούς τους αθλητές δεν είναι αδιαπέραστος από όλες τις πληροφορίες που τους έρχονται σε όλο τον κόσμο ή αδιαπέραστος από τους διαχωρισμούς που έχουμε».

Ενώ προσωπικότητες όπως ο Ίρβινγκ, ο Ρότζερς και ο Τζόκοβιτς βρίσκονται στο επίκεντρο της συζήτησης, μπορεί στην πραγματικότητα να μην την καθοδηγούν. Τα εμβόλια κατά του κορονοϊού, στη σύντομη ύπαρξή τους, έχουν ενταχθεί γρήγορα σε μια ελίτ ομάδα διχαστικών πολιτικών και πολιτιστικών ζητημάτων - πράγματα για τα οποία οι άνθρωποι τείνουν να επιλέγουν μια πλευρά και να επιμένουν σε αυτήν ό,τι κι αν συμβεί.

Ο Mark Harvey, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Saint Mary του Κάνσας και συγγραφέας του βιβλίου «Celebrity Influence: Politics, Persuasion, and Issue-based Advocacy», λέει ότι αυτά είναι τα θέματα στα οποία οι διάσημοι άνθρωποι μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν τη μικρότερη επιρροή.

«Το είδος των θεμάτων στα οποία δεν ασκούν πραγματικά επιρροή είναι τα παραδοσιακά θέματα που προκαλούν πόλωση», λέει ο Harvey. «Οι διασημότητες δεν πρόκειται πραγματικά να αλλάξουν τη γνώμη κανενός για την άμβλωση ή η οπλοκατοχή. Για τους περισσότερους ανθρώπους, αυτό έχει γίνει μέρος ενός πολωτικού θέματος».

Οι γνωστές φωνές γίνονται τότε κάτι άλλο - συσκευές ενίσχυσης, γνώμες που χρησιμοποιούνται περισσότερο ως τροφή για τα υπάρχοντα επιχειρήματα παρά ως πραγματικοί παράγοντες επιρροής. «Οι άνθρωποι που έχουν συγκεκριμένες πεποιθήσεις που θέλουν να προωθήσουν... θα αναδείξουν αυτούς τους αθλητές ως εκπροσώπους του σκοπού τους», λέει ο Lebowitz.

Αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι διάσημες φωνές δεν έχουν πραγματική επίδραση. Ο Harvey λέει ότι η προσωπική σχέση μιας διασημότητας με ένα θέμα μπορεί να έχει σημασία - και να τραβήξει την προσοχή.

Για παράδειγμα: Η παρουσιάστρια της εκπομπής «Today», Katie Couric, έκανε κολονοσκόπηση στον αέρα το 2000, αφού ο σύζυγός της πέθανε από καρκίνο του παχέος εντέρου, και ο αριθμός αυτών των επεμβάσεων σημείωσε μεγάλη αύξηση τους μήνες που ακολούθησαν. Και ο Elton John μιλώντας σε κοινότητες LGBTQ - ειδικά για θέματα LGBTQ - μπορεί να βρεθεί να ακούγεται περισσότερο από κάποιον άλλον.

Με την ίδια λογική, οι αφοσιωμένοι οπαδοί μιας ομάδας όπως οι Green Bay Packers (ομάδα αμερικανικού ποδοσφαίρου) ίσως είναι πιο πιθανό να ακούσουν τις απόψεις για τον εμβολιασμό από έναν ιστορικό τοπικό παίκτη όπως ο Rodgers. Και οι απόψεις των μαύρων αθλητών μπορεί να έχουν μεγαλύτερη απήχηση στις αφροαμερικανικές κοινότητες, ειδικά όταν αξιοποιούν ένα ιστορικό ιατρικής κακομεταχείρισης.

«Μπορεί να αισθάνονται ένα είδος έλλειψης εμπιστοσύνης, με τις αναμνήσεις από τα πειράματα Tuskegee και την αναγκαστική στείρωση των έγχρωμων γυναικών», λέει ο Hayashi. «Αυτές οι ταυτότητες δεν απογυμνώνονται σε αυτές τις καταστάσεις».

Η στάση του Τζόκοβιτς θα μπορούσε να έχει παρόμοια απήχηση στην πατρίδα του Σέρβου αθλητή, δεδομένου του ρόλου της στις ευρωπαϊκές συγκρούσεις του 20ού αιώνα. «Για τον Τζόκοβιτς, η σερβική κοινότητα με τον ρόλο της στην Ευρώπη και το πώς παρουσιάστηκε ως κακός, μπορεί να γίνει σύμβολο για κάποιους σίγουρα, διεκδικώντας ένα είδος εθνικής υπερηφάνειας με τον τρόπο που στέκεται όρθιος», λέει ο Hayashi.

Αν και ο αθλητισμός ήταν πάντα συνυφασμένος με την πολιτική και τις δημόσιες συγκρούσεις, υπήρξε μια σημαντική αλλαγή τα τελευταία χρόνια από τότε που ο Μάικλ Τζόρνταν έκανε τη δημόσια ουδετερότητα σε όλα τα μη αθλητικά ζητήματα βασικό μέρος του brand name του, .

Σήμερα υπάρχει σχεδόν μια προσδοκία τοποθέτησης, ειδικά με το προηγούμενο που δημιούργησαν οι διαμαρτυρίες του Κόλιν Κέπερνικ και ο εναγκαλισμός πολλών επαγγελματιών αθλητών με το κίνημα Black Lives Matter. «Περιμένουμε πάρα πολλά από αυτούς», λέει ο Leibowitz. «Τους ζητάμε να διορθώσουν το μίσος και τον πόνο. Και τώρα περιμένουμε ένα κύμα από αυτούς για τη δημόσια υγεία».

Αυτές οι προσδοκίες αυξήθηκαν μέσα από το πολιτιστικό χωνευτήρι της εποχής του Ντόναλντ Τραμπ, η οποία, όπως λέει ο Harvey, «καθορίστηκε από την υπεράσπιση των διασημοτήτων» υπό έναν πρόεδρο που ο ίδιος -ως επιχειρηματίας, αστέρας των reality shows και γενικά πρόσωπο υψηλού προφίλ- βοήθησε να οικοδομηθεί η έννοια της φωνής των διασημοτήτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις δεκαετίες του 1980, του 1990 και του 2000.

«Νομίζω ότι το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας που μαθαίνουν οι διασημότητες, το οποίο είναι το σημείο όπου πρέπει κατά κάποιο τρόπο να πάρεις θέση», λέει ο Harvey. «Στις μέρες μας, αν δεν πάρεις θέση, οι άνθρωποι δεν πιστεύουν ότι δεν έχεις σπονδυλική στήλη».

Και ενώ οι αθλητές δεν αισθάνονται απαραίτητα την πίεση που κάποτε μπορεί να είχαν να σκέφτονται συνεχώς τα παιδιά που επηρεάζουν, η προσδοκία ότι παραμένουν πρότυπα για τους νέους παραμένει ενσωματωμένη στην κουλτούρα - όπως συμβαίνει από τα χρόνια των πρώτων αθλητικών μεγαλο-διασημοτήτων όπως ο Μπέιμπ Ρουθ πριν από περισσότερο από έναν αιώνα.

«Υπάρχουν πολλά πράγματα που βλέπουμε στην κοινωνία, ο αθλητισμός να είναι το χωνευτήρι για τη διαμόρφωση της νεολαίας και ορισμένων ιδεών που εκτιμούμε, τη θυσία και την προσπάθεια και τον προσανατολισμό στον στόχο, το να μαθαίνουμε πώς να δουλεύουμε σκληρά και να θέτουμε στόχους, να είναι αυτός ο διαμορφωτής της νεολαίας και της ηθικής», λέει ο Hayashi. «Το βρίσκω κάπως διαστροφικά γελοίο το γεγονός ότι στρεφόμαστε σε τέτοιου είδους φιγούρες γι' αυτό. Δεν μπορείς να το πάρεις αυτό από το να είσαι ένας πειθαρχημένος βιολιστής ή ένας καλλιτέχνης ή ένας συγγραφέας;»