Εθνικό Θέατρο: Οι πρεμιέρες, οι συντελεστές και οι δράσεις που συνθέτουν το φετινό πρόγραμμα

Το Εθνικό Θέατρο, ο ιστορικός θεσμός που εδώ και δεκαετίες αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της θεατρικής ζωής της χώρας, μπαίνει σε μια νέα εποχή. Με την ανακοίνωση του φετινού προγράμματος, γίνεται σαφές ότι η πορεία του είναι σταθερά ανοδική. Το ρεπερτόριο γίνεται ολοένα και πιο εξωστρεφές, πιο τολμηρό, πιο ανοιχτό στον κόσμο και στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. 

Η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου, Αργυρώ Χιώτη, παρουσίασε το νέο πρόγραμμα με ιδιαίτερη έμφαση στη φιλοσοφία που το διέπει: «Το Εθνικό Θέατρο ξεκινά τη νέα θεατρική χρονιά ενεργοποιώντας το δυναμικό δίκτυο που ανακοίνωσε τον περασμένο Μάιο. Δίκτυο δημιουργών, θεατών, ιδεών, γλωσσών».

Με αυτό το πνεύμα, το Εθνικό συνομιλεί με τα κρίσιμα ερωτήματα των καιρών μας, επανεξετάζει την ιστορία του και επανασυστήνει κλασικά έργα μέσα από ένα νέο, σύγχρονο βλέμμα. Παράλληλα, δίνει βήμα σε πρωτοπόρους δημιουργούς και νέα κείμενα που φέρουν ισχυρό καλλιτεχνικό αποτύπωμα και υψηλή αισθητική πρόταση.

Οι τέσσερις σκηνές του κτηρίου Τσίλλερ —Κεντρική Σκηνή, Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», Πλαγία Σκηνή και Αίθουσα Εκδηλώσεων— φιλοξενούν τον κύριο όγκο των παραγωγών. Ωστόσο, το Εθνικό απλώνει τη δραστηριότητά του και σε άλλους χώρους της πόλης, όπως στο Θέατρο Δίπυλον για την Πειραματική Σκηνή, στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Ολύμπια» για την Παιδική Σκηνή, στο Θέατρο Κάππα, αλλά και στη Δημοτική Πινακοθήκη για τα εκπαιδευτικά εργαστήρια του Μικρού Εθνικού.

Όπως σημειώνει η Αργυρώ Χιώτη, το Εθνικό «εκπέμπει σήμα, δίνει στίγμα διακριτό και σταθερό». Και αυτό το στίγμα δεν περιορίζεται πλέον σ' ένα κτήριο αλλά εξαπλώνεται, κατακτώντας νέα ακροατήρια.

Νέοι θίασοι, νέα πρόσωπα

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στους νέους θιάσους που συγκροτήθηκαν μέσα από ανοιχτές ακροάσεις. Η διαδικασία αυτή επέτρεψε τη συμμετοχή τόσο καταξιωμένων όσο και νεότερων ηθοποιών, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό εμπειρίας και φρεσκάδας. Η ανάδειξη νέων ταλέντων, σε συνδυασμό με την παρουσία έμπειρων καλλιτεχνών, εγγυάται ένα ρεπερτόριο πλούσιο και πολυδιάστατο.

Παράλληλα, το Μικρό Εθνικό ενισχύεται ακόμη περισσότερο, με πάνω από 50 εργαστήρια, δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα και μια ευρύτερη εκπαιδευτική δραστηριότητα συστήνουν μια νέα γενιά θεατρόφιλων.

Η ανανεωμένη Πειραματική Σκηνή

Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου μεταφέρεται στο ισόγειο του θεάτρου Δίπυλον και εγκαινιάζει έναν νέο ζωντανό τόπο καλλιτεχνικής συνύπαρξης, φέρνοντας στο προσκήνιο τη διαδικασία της δημιουργίας, της πρόβας, της θεατρικής δοκιμής. Μετατοπίζοντας το βλέμμα από το τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα – και τους περιορισμούς που του ασκεί ο χρόνος – στη διαδικασία της γέννησής του, και μέσα από τη ζωντανή αλληλεπίδραση δημιουργών και θεατών, η Πειραματική Σκηνή προτείνει φέτος μια θεατρική πράξη ανάδειξης αυτού που γεννιέται εδώ και τώρα, πάντα σε ένα πλαίσιο συνεργασίας, ισοτιμίας, συλλογικής ευθύνης. Οι δράσεις της αναπτύσσονται σε τρεις άξονες:

1. Ensemble – Μια ομάδα ηθοποιών

Μέσα από μια διαδικασία ακροάσεων, δημιουργήθηκε ένα 16μελές ensemble ηθοποιών, μια κολεκτίβα, με στόχο την καλλιέργεια μιας κουλτούρας συνεργασίας, πειραματισμού και καλλιτεχνικής συνέχειας, που θα διαρκέσει όλη τη χρονιά. Απαλλαγμένη από τη συνήθη υποχρέωση να παράγει κάτι «ολοκληρωμένο», η ομάδα ενθαρρύνεται να δημιουργεί υλικό μέσα σε κλίμα εξερεύνησης, δοκιμής και ανακάλυψης.

2. Διαρκής Ανοιχτή Πρόβα | Από 8 Οκτωβρίου

Η Διαρκής Πρόβα με τίτλο «ΚΑΠΟΥΤ / Πόλεμος», ένα Vaudeville , θα έχει τις πόρτες της ανοιχτές όλη τη χρονιά. Συγκεκριμένα, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη, από τις 18:00 έως τις 22:00, το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί ελεύθερα, έναντι ενός συμβολικού αντιτίμου, για όση ώρα επιθυμεί (από 4 λεπτά έως 4 ώρες), μ ια ζωντανή σύνθεση – όχι παράσταση – σε αέναη κίνηση και εξέλιξη. Πάνω στη σκηνή, το ensemble θα αφηγείται, θα τραγουδά, θα χορεύει, θα αναπαριστά, αντλώντας τα υλικά του από το θέατρο, τη λογοτεχνία και τη μουσική. Δραματουργικός άξονας της Ανοιχτής Πρόβα ς θα είναι το μυθιστόρημα του Curzio Malaparte «ΚΑΠΟΥΤ» και άλλα συναφή υλικά, που αφορούν στο θέμα Πόλεμος. Η προπώληση ξεκινά την 1η Οκτωβρίου.

3. Έξι θεατρικά «Σκίτσα»

Έξι καλλιτέχνες από διαφορετικά πεδία (θέατρο, χορός, μουσική, performance ) θα συνεργαστούν με το ensemble, δημιουργώντας ισάριθμες παραστάσεις - «σκίτσα», με επίκεντρο την πηγή έμπνευσης του Καλλιτεχνικού Προγράμματος 2025 - 26 του Εθνικού Θεάτρου, τη Γλώσσα . Σκοπός τους είναι να εμπλακούν σε έναν ισότιμο, ειλικρινή και δημιουργικό διάλογο με την ομάδα.

Επιπλέον, το Εθνικό διοργανώνει παράλληλες δράσεις, όπως διεπιστημονικούς διαλόγους, σαλόνια γλώσσας, βραχύχρονα φεστιβάλ, αλλά και το δικό του διαδικτυακό ραδιόφωνο. Όλα αυτά συμβάλλουν στη δημιουργία μιας ζωντανής πολιτιστικής κοινότητας, που δεν περιορίζεται απλώς στην παρακολούθηση παραστάσεων αλλά συμμετέχει ενεργά σε έναν ευρύτερο πολιτιστικό διάλογο.

Συμπαραγωγές με το εξωτερικό

Το φετινό πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από έντονη διεθνή παρουσία. Συμπαραγωγές με κορυφαίους οργανισμούς του εξωτερικού, όπως το Pina Bausch Foundation και το Royal Court Theatre, ενισχύουν το διεθνές εκτόπισμα του Εθνικού. Όπως τονίζει η Χιώτη, στόχος είναι μια «ουσιαστική και συστηματική εξωστρέφεια».

Παράλληλα, καλλιεργούνται συνεργασίες με φορείς του εσωτερικού, από τον Δήμο Αθηναίων μέχρι περιφερειακά ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Η διάχυση της θεατρικής δημιουργίας σε όλη την Ελλάδα δείχνει ότι το Εθνικό δεν λειτουργεί πια μόνο ως κεντρικός αθηναϊκός οργανισμός, αλλά ως θεσμός που απευθύνεται σε όλη τη χώρα.

Ετσι, λοιπόν, συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Royal Court Theatre και παρουσιάζει το «Cow | Deer», το πρωτοποριακό έργο των Katie Mitchell, Nina Segal και Melanie Wilson. Μετά τη θριαμβευτική της πρεμιέρα στο Λονδίνο στις 3 Σεπτεμβρίου με βρετανικό θίασο, η παράσταση έρχεται στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» με ελληνικό 4μελές ensemble, προσκαλώντας το κοινό σε μια μοναδική εμπειρία ακρόασης και εξερεύνησης του «πέρα από τον άνθρωπο» κόσμου. Την ελληνική εκδοχή της παράστασης υπογράφει – ως συνεργάτιδα στη σκηνοθεσία – η Ειρήνη Φαναριώτη μαζί με τους/τις τέσσερις Έλληνες/ίδες ερμηνευτές/τριες (Αλέξανδρος Ζοτάι, Χρήστος Θάνος, Κορίνα Κόκκαλη, Ιωάννα Τουμπακάρη).

Παράλληλα, ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της σπουδαίας χορογράφου Pina Bausch, το «Kontakthof», παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο από τις 17 Δεκεμβρίου, σε σύμπραξη με το Pina Bausch Foundation, 37 χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του, στην Ελλάδα, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, τον Σεπτέμβριο του 1988, από το Tanztheater Wuppertal.

Η καλλιτεχνική στρατηγική της νέας περιόδου στρέφεται προς ένα διερευνητικό, διακαλλιτεχνικό θέατρο. «Το Εθνικό στρέφεται προς ένα θέατρο του σήμερα, συνειδητά ανοιχτό προς την πολυφωνία και τη διαφορετικότητα κάθε είδους» εξηγεί η Χιώτη.

Εδώ συναντώνται η σύγχρονη ελληνική και η παγκόσμια δραματουργία. Εμβαθύνεται η σκηνική γλώσσα, η μέθοδος και η σκέψη δημιουργών με ξεχωριστό στίγμα. Η πρόταση είναι σαφής: ένα θέατρο που δεν φοβάται να δοκιμάσει, να ρισκάρει, να συνομιλήσει με το παρόν.

Η γλώσσα ως όχημα

Κεντρικός άξονας του νέου προγράμματος είναι η γλώσσα. Όπως δηλώνει η Καλλιτεχνική Διευθύντρια, «όχημά μας είναι η γλώσσα και το ευρύτερο δίκτυο που αυτή διαμορφώνει. Κάθε παράσταση εμπνέεται από μια πτυχή της γλώσσας και συνομιλεί με τις έννοιες, τις ιδέες, τα ερωτήματα που αυτή θέτει».

Αυτή η θεματική ενοποίηση όλων των παραστάσεων δίνει στο Εθνικό μια συνεκτική ταυτότητα. Η γλώσσα δεν είναι απλώς εργαλείο, αλλά φιλοσοφία. «Το δίκτυο της γλώσσας γίνεται ολόκληρη η φιλοσοφία μας. Ας αφεθούμε στη συναρπαστική, πνευματική και βιωματική του περιπλάνηση».

Επαναλήψεις 

Η βασισμένη στον «Φάουστ» του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε ομώνυμη παράσταση, σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, μετά τη μεγάλη επιτυχία που σημείωσε την περσινή θεατρική περίοδο, επιστρέφει από τις 8 Οκτωβρίου και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, με ανανεωμένη διανομή, στην Κεντρική Σκηνή του Κτηρίου Τσίλλερ. Ένα περιπετειώδες ψυχικό ταξίδι στις ανεξάντλητες πτυχές ενός ήρωα που αποτελεί διαχρονικά σύμβολο της ανθρώπινης εξερεύνησης, των ηθικών διλημμάτων, του υπαρξιακού αδιεξόδου. Μια ανεπανάληπτη διαδρομή στο υποσυνείδητο ενός από τους πιο συναρπαστικούς χαρακτήρες της δυτικής λογοτεχνίας.

Το καυστικό έργο του Γιώργου Καπουτζίδη «Η Καρυάτιδα!», σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μαυρογεώργη, μετά την περσινή του μεγάλη επιτυχία, επιστρέφει από την Τετάρτη 8 Οκτωβρίου, σε νέα στέγη, το θέατρο Κάππα. Μια ανατρεπτική κωμωδία, αφιερωμένη στη μεγαλειώδη και ιστορική ικανότητα του πολύπαθου αυτού τόπου, να μπλέκει μόνιμα σε κωμικοτραγικές περιπέτειες.

«Οι Τρεις αδελφές», το αριστούργημα του Αντόν Τσέχωφ, επιστρέφει για 2ο χρόνο, από τις 15 Οκτωβρίου, στην Πλαγία Σκηνή του Κτηρίου Τσίλλερ, σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη κι έναν θίασο σπουδαίων ερμηνευτών/τριών. Μια παράσταση - αφιέρωση στον άνθρωπο που – ενώ λαχταρά – δεν έχει το κουράγιο να γίνει μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Ένα έργο για την προσδοκία, τον χρόνο και τη μνήμη, μα κυρίως για την αναζήτηση μιας «Μόσχας» που βρίσκεται πάντοτε εκεί όπου δεν είμαστε εμείς.

Νέες παραστάσεις

Τον Οκτώβριο, παρουσιάζεται η παράσταση «Περιπέτειες της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων», βασισμένη στο μυθιστόρημα του Λιούις Κάρολ, σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη, στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», για την παιδική σκηνή. Μικρές και μεγάλες Αλίκες, μ' έναν θίασο νέων ερμηνευτών και ερμηνευτριών, ταξιδεύουν στη χώρα του ονείρου, χρησιμοποιώντας τη χορική αφήγηση για να φυσήξουν μακριά τις χάρτινες φιγούρες. Σύντροφος στο ταξίδι τους, η μουσική και η ποίηση της Λένας Πλάτωνος.

Τον Ιανουάριο, στην πλαγία σκηνή του κτηρίου Τσίλλερ, ανεβαίνει η εφηβική παράσταση «Η ώρα του ονείρου» (προσωρινός τίτλος) της Κατερίνας Λούβαρη Φασόη, σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Μία ομάδα εφήβων παλεύει να εκφραστεί, ν' αντιμετωπίσει τους φόβους της και ν' αμφισβητήσει το σύστημα που την περιορίζει. Η παράσταση εμπνέεται από όνειρα εφήβων που συμμετέχουν σε εργαστήρια του Εθνικού Θεάτρου. Την ίδια περίοδο θα παρουσιαστεί και ένα ελληνικό θεατρικό έργο σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Τσικούρα (Τσικ), αριστούχου της σχολής σκηνοθεσίας του Εθνικού Θεάτρου. Η παράσταση θα παρουσιαστεί στο κτήριο Τσίλλερ και έπειτα θα περιοδεύσει σε συνεργασία με ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ, δήμους και τοπικούς φορείς σε πόλεις της περιφέρειας και σε νησιά της άγονης γραμμής.

Τον Φεβρουάριο, ανεβαίνει η παράσταση «Un Sacre» του Γκιγιόμ Πουά, σε σκηνοθεσία Χρήστου Θεοδωρίδη, στη νέα σκηνή «Νίκος Κούρκουλος». Ενα χρονικό απώλειας, βασισμένο σε συνεντεύξεις ανθρώπων κάθε ηλικίας, υφαίνει μία παρέλαση ανθρωπινότητας, με τη συμβολή της μουσικής και της κίνησης της Ξένιας Θεμελή. Η παράσταση επιχειρεί να γιορτάσει τη ζωή μέσα από τον θάνατο.

Την ίδια περίοδο, στην κεντρική σκηνή του κτηρίου Τσίλλερ, παρουσιάζεται η παράσταση «Ο βυσσινόκηπος» του Αντόν Τσέχωφ, σε σκηνοθεσία Εκτορα Λυγίζου. Τα μέλη μιας «ευρύτερης οικογένειας» συναντιούνται για τελευταία φορά στο παλιό τους σπίτι, σε μια προσπάθεια να ξαναβρούν την οικειότητα και ν' αποχαιρετίσουν το παρελθόν. Μία νοσταλγική και ταυτόχρονα κωμική παράσταση συνόλου.

Τον Μάρτιο, στη νέα σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», παρουσιάζεται η παράσταση «Κουκλίτσα», βασισμένη στο «Κουκλόσπιτο» του Χένρικ Ιψεν, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πανουργιά. Το έργο αναδεικνύει τη χειραγώγηση και την καταπίεση των γυναικών σε πατριαρχικές κοινωνίες, διατηρώντας τη διαχρονική του επικαιρότητα. H μετατροπή της κούκλας σε δαίμονα δεν συμβολίζει το κακό, αλλά την επιλογή και την ευθύνη που απαιτεί η ελευθερία. Η τελική ρήξη γίνεται μια έκρηξη υπαρξιακής και κοινωνικής απελευθέρωσης.

Ένα πρόγραμμα για όλους

Το νέο πρόγραμμα δεν αφορά μόνο τους παραδοσιακούς θεατρόφιλους. Στοχεύει ν' ανοίξει τις πόρτες σε νέα κοινά, σε παιδιά και εφήβους, σε φοιτητές, σε ανθρώπους που ίσως δεν είχαν ξαναβρεθεί σε θεατρική αίθουσα. Το Μικρό Εθνικό, τα εργαστήρια, οι δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα και οι παράλληλες εκδηλώσεις λειτουργούν ως γέφυρες που φέρνουν τον κόσμο πιο κοντά στο θέατρο.

Το Εθνικό δεν είναι πλέον ένας «κλειστός» θεσμός, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που ανήκει στην κοινωνία. Όπως υπογραμμίζει η Χιώτη. «Είναι κτήμα όσων συμμετέχουν δημιουργικά στη διαμόρφωση της ευρύτερης κοινότητας του θεάτρου, σε όσους μοιράζονται ένα κοινό όραμα για την τέχνη και κατά συνέπεια για την ίδια τη ζωή».