Κωνσταντίνος Ρήγος: Έλληνας είναι αυτός που υπερασπίζεται τον άλλο

«Oι λύσεις είναι δίπλα µας και µέσα µας». Εχει δίκιο ο διευθυντής του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, πρόεδρος από τον περασµένο Σεπτέµβριο και του ∆Σ της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης και πρώτα απ’ όλα γνωστός χορογράφος Κωνσταντίνος Ρήγος. Οι λύσεις για τη δηµιουργία ενός σύγχρονου ελληνικού ρεπερτορίου µπαλέτου είναι δίπλα µας και µέσα µας. ∆ιότι µέσα του διαφύλασσε ο Ρήγος εδώ και χρόνια ως πιο αγαπηµένα του µουσικά έργα τον «Κύκλο του CNS» και τον «Καπετάν Μιχάλη» και µαζί την ευχή κάποτε να τα χορογραφήσει. Και να που αυτά, µαζί µε τα άλλα εξίσου εµβληµατικά έργα του Μάνου Χατζιδάκι «Το καταραµένο φίδι» και «Το χαµόγελο της Τζοκόντας», χορογραφήθηκαν από τον ίδιο και παρουσιάζονται από το Μπαλέτο της Λυρικής στην ενιαία παράσταση «Χορός µε τη σκιά µου». Η παράσταση, που είναι ενταγµένη στον κύκλο «Μάνος Χατζιδάκις», τον οποίο επιµελείται για τη Λυρική ο γιος του συνθέτη, Γιώργος Χατζιδάκις, και σε µουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού, επαναλαµβάνεται απόψε και ύστερα στις 24 του µηνός.

Το ταξίδι αυτής της παράστασης γίνεται στα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα του χατζιδακικού έργου. ∆ιότι αυτό σηµατοδοτούν κατά τον Ρήγο αυτά τα τέσσερα έργα. Και µε πυξίδα αυτά ξεκινάει και η κουβέντα…

Εχει ενδιαφέρον η προσέγγισή σας µε βάση τα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα. Τελικά ο Χατζιδάκις είναι µια υφήλιος;

Ναι, ήταν µια υφήλιος. Το δικό µας ταξίδι µας ξεκινάει από τον Βορρά και το «CNS», πάει στον Νότο στον Καπετάν Μιχάλη, στην Ανατολή µε το «Καταραµένο φίδι» και στη ∆ύση µε το «Χαµόγελο της Τζοκόντας». Ξεκινάει, δηλαδή, από την ψυχρότητα του Βορρά για να καταλήξει στον ροµαντισµό της ∆ύσης.

Μιλάµε για εµβληµατικά έργα του Μάνου Χατζιδάκι. Αναρωτιόµουν αν τα χορογραφήσατε βάσει της µουσικής µόνο ή και του συνειρµού, του αισθήµατος ή της µνήµης...

Ηταν όλα µαζί. ∆εν θα µπορούσα να χορογραφήσω µόνο βάσει της µουσικής. Ολο αυτό το ταξίδι το ξεκίνησα µε αφορµή το «CNS» και τον «Καπετάν Μιχάλη». Αυτά τα δύο έργα είναι µέσα στο µυαλό µου πολύ συνδεδεµένα µε τις αναφορές, τα στοιχεία, τις σκέψεις, τα συναισθήµατα και την ενέργεια που µεταδίδουν. ∆εν µπορώ να εξηγήσω ακριβώς τη διαδικασία, αλλά πάντως έπαιξε ρόλο µια δική µου αίσθηση πάνω σε αυτά. Μια αίσθηση για το πώς πρέπει αυτά τα τέσσερα έργα να ερµηνευτούν, να χορογραφηθούν και να χορευτούν και ενώ είναι ενιαία παράσταση, να παραµείνει το καθένα µια ξεχωριστή χειρονοµία.

Στο «Καταραµένο φίδι» προϋπήρχε η χορογραφία της Ραλλούς Μάνου. Διατηρήσατε στοιχεία της;

Αφετηρία της χορογραφίας που έχω κάνει ήταν η χορογραφία της Ραλλούς Μάνου. Ολη αυτή η δηµιουργία που είχε κάνει τότε ο Χατζιδάκις, η Ραλλού Μάνου, το Ελληνικό Χορόδραµα, ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας µε το «Καταραµένο φίδι», ο Μόραλης µε τις «Λαϊκές Ζωγραφιές», όλη αυτή η εποχή µνήµης πια για µας είναι και η σηµαντικότερη εποχή του σύγχρονου ελληνικού χορού πριν από τη δική µας γενιά. Η Ζουζού Νικολούδη, η Ραλλού Μάνου και όλοι αυτοί οι σπουδαίοι καλλιτέχνες δηµιούργησαν ουσιαστικά και την Ελληνική Σχολή Χορού. Γι’ αυτό και εγώ ξεκινάω µε την ανάµνηση όλου αυτού του χώρου για να φτιάξω µια digital εκδοχή του Καραγκιόζη και κάτι που νοµίζω ότι αν το έβλεπε η Ραλλού Μάνου θα πίστευε πως είναι ένα δικό της έργο.

Στα έργα υπάρχουν µέρη όπου το τρίτο δοµικό στοιχείο ήταν η φωνή του Σακκά, της Νταντωνάκη ή του Ρωµανού…

Στην παράσταση τραγουδάει ο ∆ιονύσης Σούρµπης και νοµίζω ότι µεταφέρει άψογα τον χατζιδακικό κόσµο. Το τελευταίο «κάστρο», η τελευταία αγωνία µου ήταν αυτή: περίµενα να δω τι θα γίνει µε όλες αυτές τις αναφορές που έχω από την Νταντωνάκη, τον Σακκά και τον Ρωµανό. Τελικά είµαι πολύ συγκινηµένος γιατί στην πραγµατικότητα κάθε έργο ξαναγεννιέται µε αυτό τον τρόπο. Και ειδικά το «CNS», παρότι η εκδοχή της Φλέρυς είναι εµβληµατική, ήθελα πολύ να ακουστεί µε ανδρική φωνή, αφού µιλάει για αυτό τον ανδρικό έρωτα.

Το επίπεδο του σύγχρονου χορού, της υποδοχής και της υποστήριξής του εξακολουθεί να είναι όπως ήταν πριν από µία 20ετία, όταν ζούσαµε µια περίοδο άνθησης;

Η περίοδος της κρίσης έφερε µεγάλη κρίση στον χορό. Ο χορός είναι τέχνη που στηρίζεται µόνο στα πόδια της, κυριολεκτικά και µεταφορικά. Το θέατρο ή η µουσική, λόγω της αναγνωρισιµότητας των ηθοποιών ή των τραγουδιστών, µπόρεσαν να υπάρξουν και ίσως να αναγεννηθούν µέσα σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο. Ο χορός κατάφερε µεν να µαζευτεί, να γίνει ουσιαστικός, να προχωρήσει η εκπαίδευση, οι χορευτές να βγουν στο εξωτερικό, αλλά δυστυχώς δεν κατάφερε να δηµιουργήσει εκείνες τις συνθήκες που θα του επέτρεπαν να αντέξει από µόνος του. Χαίροµαι που τα τελευταία χρόνια ξανάρχισαν οι επιχορηγήσεις και άρχισε να ξαναζωντανεύει λίγο ο χώρος, διότι ο χορός χωρίς κρατική βοήθεια δεν µπορεί να προχωρήσει εύκολα. ∆εν µπορεί να ολοκληρωθεί το όραµά του. Για να δηµιουργήσεις µια παράσταση χορού θέλεις πάρα πολύ χρόνο και αν δεν έχεις χρήµατα να στηρίξεις την οµάδα και να δηµιουργήσεις κάτι ουσιαστικό, φτάνεις να κάνεις µόνο σόλο, ντουέτα ή τρίο και να συρρικνώνεις το περιεχόµενο, συρρικνώνοντας ουσιαστικά και το όραµά σου. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι ακόµα και αυτήν τη δύσκολη περίοδο, από την οποία ελπίζω και εύχοµαι να βγούµε γρήγορα, δηµιουργήθηκαν και πολύ ωραία έργα από µεµονωµένους δηµιουργούς ή οµάδες.

Αντιµετωπίσατε και εσείς αυτό το πρόβληµα πριν έρθετε στη Λυρική;

Μα ουσιαστικά είχα στραφεί στο θέατρο και λιγότερο στον χορό. Απ’ όταν έφυγα από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και µέχρι να έρθω στη Λυρική, περίπου για µία 10ετία δηλαδή, έκανα δέκα θεατρικές παραστάσεις, αλλά µόνον τρεις παραστάσεις χορού. Μετέφερα τον προσανατολισµό µου σε κάτι άλλο που µε ενδιέφερε, γιατί δεν θα άντεχα να δουλεύω µε χορευτές χωρίς να µπορώ να τους πληρώνω και, σε αυτή την ηλικία που ήµουν αλλά και έπειτα από όλα αυτά που είχα κάνει, να χρησιµοποιώ τη βοήθεια των ανθρώπων χωρίς να µπορώ να τους ανταµείψω αντίστοιχα. Είναι πολύ οδυνηρό για τους χορευτές να µη βρίσκουν δουλειά ή να πρέπει να δουλεύουν χωρίς να πληρώνονται, χωρίς να ασφαλίζονται και µε πολλά από αυτά τα «χωρίς».

Πάντως εσείς, ανάµεσα στα άλλα, υπερασπιζόσασταν πάντα και ένα πεδίο ενασχόλησης πιο ποπ και εµπορικό. Τώρα αυτό πώς εκτονώνεται;

Με κάποιες συνεργασίες που κάνω. ∆εν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή µου, αλλά προσπαθώ ακόµα να το διατηρήσω, γιατί είναι κάτι που πραγµατικά µε ανανεώνει και µου κάνει πολύ καλό και ως ενέργεια και ως συναναστροφή µε ανθρώπους πολύ διαφορετικούς. Αυτό είναι άλλωστε και το κοµµάτι που µε κράτησε ζωντανό την περίοδο της κρίσης και µου έδωσε το δικαίωµα να µπορώ να κάνω όσα άλλα πράγµατα ήθελα.

Πρόσφατα τοποθετηθήκατε και στην ΚΣΟΤ. Αυτό σηµαίνει διπλό βάρος ευθύνης; Προλαβαίνετε;

Θέλω να προλαβαίνω. Στην ΚΣΟΤ πήγα γιατί ήταν η σχολή µου -από κει αποφοίτησα κατ’ αρχάς, από κει πήρα τις βάσεις µου και η Βίκυ Μαραγκοπούλου που είναι σήµερα διευθύντρια ήταν δασκάλα µου- και θεώρησα ότι είναι στιγµή να προσπαθήσω και εγώ να βρούµε τον τρόπο να πάει ένα βήµα παραπέρα. Η σχολή εδώ και δύο χρόνια έχει τόσα πολλά προβλήµατα που ακόµα δεν έχει ανοίξει για τη φετινή σεζόν. Πρέπει να λυθούν άµεσα τα θέµατα, ώστε να ανοίξει και να µπορέσει να λειτουργήσει κανονικά. Αυτό είναι για µένα ένα πολύ σοβαρό και ουσιαστικό στοίχηµα.

Και η προτεραιότητά σας για το Μπαλέτο της Λυρικής ποια είναι αντίστοιχα; Οταν αναλάβατε, αναφερόµενος στις δυσκολίες, είχατε προτάξει στα λειτουργικά προβλήµατα το παράλογο θέµα της συνταξιοδότησης των χορευτών στα 67.

Ακόµα προσπαθώ να βρω τον τρόπο να επιλυθεί αυτό το θέµα. Είναι το σοβαρότερο, γιατί διαφορετικά δεν υπάρχει µέλλον για το Μπαλέτο της Λυρικής. Αν δεν συνταξιοδοτηθούν οι χορευτές στην ηλικία που πρέπει, θα έχουµε µια οµάδα που δεν θα µπορεί να λειτουργήσει.

Αυτήν τη στιγµή τι συµβαίνει;

Οι χορευτές που θα έπρεπε να συνταξιοδοτηθούν είναι πολλοί σε θέσεις που θα µπορούσαν να πάρουν νέοι δίνοντας το µάξιµουµ των δυνατοτήτων τους. Και όλο αυτό δηµιουργεί ένα τεράστιο θέµα. Ο,τι και να κάνω, όσο και να προσπαθήσω, όσους σπουδαίους χορογράφους και αν καλέσω, όσο καλά και αν πάει µια παράσταση, η παθογένεια θα υπάρχει.

Ανάµεσα στις πολύ σηµαντικές σκέψεις που µας έχει κληροδοτήσει ο Χατζιδάκις είναι και η φράση «χρειάζεται κανείς πολύ ισχυρή παιδεία για να αντέξει την έννοια της εξουσίας και της επιτυχίας». Τι λέτε γι’ αυτό;

Νοµίζω ότι το συναντάµε συνέχεια µπροστά µας. Στην πραγµατικότητα η επιτυχία είναι αυτό που µπορεί να σου διαστρέψει εντελώς τον χαρακτήρα, την προσωπικότητα και κυρίως τη συµπεριφορά αν δεν έχεις παιδεία. Και κάτι αντίστοιχο ισχύει και µε την εξουσία: όταν αισθάνεσαι ότι έχεις εξουσία, τότε την έχεις χάσει. Είναι τόσο ουσιαστικό αυτό που έχει πει ο Χατζιδάκις, ώστε αναρωτιέµαι πώς δεν το έχουν κάνει σηµαία όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται στον χώρο.

Είχε επίσης πει ότι «από την ώρα που µας βοηθάει η Ελλάς να γίνουµε άνθρωποι µε παγκοσµιότητα, καλώς. Από την ώρα που µας δίνει φουστανέλα και µας εµποδίζει να υπάρχουµε µε άλλους συνανθρώπους, είναι αντιδραστικό. Αν ό,τι λέµε “ελληνικό” είναι εµπόδιο στο να ενωθούµε µε έναν µαύρο, είναι καταδικαστέο». Εξαιρετικά επίκαιρο.

Η µαγεία της Ελλάδας είναι ότι υπήρξε και θα έπρεπε να παραµείνει το χωνευτήρι των πολιτισµών. Αν καταφέρει αυτό να το απενοχοποιήσει (γιατί θέλει κι άλλο κόπο και τον τελευταίο καιρό νοµίζω ότι χάνεται ο δρόµος), τότε θα ξαναβρούµε την παλιά µας δόξα. Γιατί η δόξα µας για µένα είναι αυτό: ότι Ελληνας είναι αυτός που υπερασπίζεται τον άλλο.