Αυτή είναι η πιο βίαιη ταινία που έχει σκηνοθετήσει ο Alfred Hitchcock: Ο σοκαριστικός φόνος και οι ενοχλητικές σκηνές

Παιδί της βικτοριανής εποχής, ο Alfred Hitchcock πάντα ένιωθε γοητευμένος από τις ιστορίες του Τζακ του Αντεροβγάλτη και άλλων δήθεν «ευγενικών» δολοφόνων που ζούσαν σε κοινή θέα αλλά καταδίωκαν τα θύματά τους από τις σκιές.

Το αριστούργημα του μετρ των θρίλερ

Η ταινία Frenzy (Φρενίτις) ήταν η πρώτη βρετανική ταινία του Alfred Hitchcock μετά το «Stage Fright» του 1950, και οι τίτλοι έναρξης τονίζουν την επιστροφή του σκηνοθέτη στην πατρίδα του με ένα μεγάλο εναέριο πλάνο του Τάμεση, συνοδευόμενο από τη μουσική του Ρον Γκούντγουιν. Το υπόλοιπο της ταινίας, ωστόσο, υιοθετεί μια πιο νατουραλιστική αισθητική, μια αξιοσημείωτη αλλαγή για τον Χίτσκοκ, αναφέρει δημοσίευμα του BBC. «Έχει την κινηματογραφική ματιά της πιο ντοκιμαντερίστικης δεκαετίας του '70. Ο κινηματογραφιστής Gil Taylor (και ο Len South) δημιούργησαν μια παλέτα που μοιάζει πολύ περισσότερο με το The French Connection παρά, ας πούμε, με το North by Northwest», λέει ο Raymond Foery στο BBC Culture, συγγραφέας του βιβλίου «Η ταινία "Frenzy" του Alfred Hitchcock: Το τελευταίο αριστούργημα».

Ο μαύρος κωμικός τόνος εγκαθιδρύεται γρήγορα όταν μια πολιτική συγκέντρωση έξω από το County Hall του Λονδίνου διακόπτεται από ένα γυμνό γυναικείο πτώμα που ξεβράζεται στην όχθη του ποταμού. Όπως σημειώνει βλοσυρά ο Πάτρικ ΜακΓκίλιγκαν στη βιογραφία του Χίτσκοκ, A Life in Darkness and Light (Μια ζωή στο σκοτάδι και στο φως), αυτό ήταν «το πλάνο με τους γλουτούς που είχε επιδιώξει ο Χίτσκοκ από το Ψυχώ» - το εν λόγω γυμνό είχε αποκρυφτεί εντελώς κατά τη διάρκεια της διάσημης σκηνής του ντους του τελευταίου.

«Στις δεκαετίες του 1930 και του '40 ο Χίτσκοκ έλεγε συχνά ότι οι γυναίκες ήταν το κύριο κοινό του, καθώς ήταν αυτές που επέλεγαν τι θα δουν όταν έβγαιναν ραντεβού, αλλά στις δεκαετίες του '60 και του '70 αυτή η δημογραφική ομάδα είχε αλλάξει - το βασικό κοινό ήταν νέοι και άνδρες και ήθελαν να δουν στην οθόνη ό,τι δεν μπορούσε να προβληθεί στην τηλεόραση, και αυτό σήμαινε βία και γυμνό», λέει στο BBC Culture η Caroline Young, συγγραφέας του βιβλίου Hitchcock's Heroines.

Ο αποθανών είναι το τελευταίο θύμα του λεγόμενου «δολοφόνου με τη γραβάτα», ενός κατά συρροή βιαστή-δολοφόνου, η ταυτότητα του οποίου αποκαλύπτεται τελικά στο κοινό ως Μπομπ Ρασκ, ένας ψυχωτικός μανάβης του Κόβεντ Γκάρντεν που υποδύεται έξοχα ο Μπάρι Φόστερ. Ο Ρασκ μοιάζει με το πρωτότυπο του τρόπου του κακού «καλού παιδιού». Η γλυκύτατη, ευχάριστη και κομψή εξωτερική του εμφάνιση κρύβει απλώς έναν βίαιο μισογυνισμό από κάτω. «Νομίζω ότι οι κακοποιοί πρέπει να είναι πολύ ελκυστικοί άνδρες. Διαφορετικά δεν θα πλησίαζαν ποτέ τα θύματά τους», δήλωσε ο Χίτσκοκ σε ακροατήριο της Σχολής Κινηματογράφου του Πανεπιστημίου Κολούμπια τον Ιούνιο του 1972. «Αν κοιτάξετε τους περισσότερους από τους πολιτισμικούς δολοφόνους σας, είναι μάλλον ευγενικοί τύποι».

Εξαιτίας των δολοπλοκιών του Rusk, ο φίλος του Richard Blaney (John Finch), ένας ταλαιπωρημένος μπάρμαν και πρώην πιλότος της RAF, είναι λανθασμένα ύποπτος για τους φόνους και αναγκάζεται να διαφύγει με τη φίλη του Babs (Anna Massey). Ο Blaney είναι σίγουρα ένας από τους πιο αντιπαθητικούς ήρωες του κινηματογράφου. Σε αντίθεση με τους χαρισματικούς «λάθος ανθρώπους» που υποδύονταν ο Τζίμι Στιούαρτ και ο Κάρι Γκραντ στα προηγούμενα θρίλερ του Χίτσκοκ, ο Μπλέινι είναι ατημέλητος, επιθετικός και κακός, και έτσι δεν αποτελεί έκπληξη το πόσο γρήγορα καταδικάζεται όταν συγκεντρώνονται εναντίον του περιστασιακά στοιχεία. «Ο Μπλάνι είναι ένας θυμωμένος, βίαιος νεαρός: χρειαζόμαστε χρόνο για να τον συμπονέσουμε», σημείωσε ο Χίτσκοκ σε συνέντευξή του στο περιοδικό Ecran το 1972. «Η ζωή ήταν πολύ σκληρή γι' αυτόν».

Ο Χίτσκοκ είχε δυσκολευτεί με το νέο κύμα των αστέρων του κινηματογράφου της δεκαετίας του 1960- για την εμπειρία του από τη συνεργασία του με τον Πολ Νιούμαν στην ταινία Torn Curtain, ο Foery αναφέρει ότι ο Χίτσκοκ παραπονέθηκε στον Φρανσουά Τρυφώ: «Όπως ξέρετε, είναι ένας ηθοποιός "μεθόδου"».

Τα γυρίσματα του Frenzy στο Λονδίνο επέτρεψαν στον Χίτσκοκ να επιλέξει λιγότερο γνωστά πρόσωπα από το West End, γεγονός που λειτούργησε προς την κατεύθυνση της πιο σκληρής προσέγγισης της ταινίας.

«Δεν έχει κανένα αστέρι που να περπατάει στα πόδια του Χόλιγουντ. Ούτε Cary Grant, ούτε Jimmy Stewart, ούτε Grace Kelly», λέει ο Foery. «Αντίθετα, ο Χίτσκοκ μπόρεσε να δουλέψει με ηθοποιούς με θεατρική εκπαίδευση που ανταποκρίνονταν εύκολα στη σκηνοθεσία του.  Δεν υπήρχαν ηθοποιοί "μεθόδου", ούτε πριμαντόνες, ούτε διασημότητες... Το αποτέλεσμα ήταν μια ταινία που κατοικείται από πιστευτούς χαρακτήρες, "συνηθισμένα" άτομα και όχι κινηματογραφικούς αστέρες που παριστάνουν τους συνηθισμένους».

Ο πιο σοκαριστικός φόνος σε ταινία του Χίτσκοκ

Οι χαρακτηριστικά έντεχνες απεικονίσεις δολοφονιών και βίας του Χίτσκοκ είναι μερικές από τις πιο διάσημες στην καριέρα του, αλλά ο πρώτος φόνος στην οθόνη στην ταινία Frenzy είναι αναμφίβολα ο πιο σοκαριστικός και διαβόητος του σκηνοθέτη.

Η πρώην σύζυγος του Μπλέινι, Μπρέντα (Μπάρμπαρα Λέι-Χαντ), πέφτει θύμα του Ρασκ σε μια σεκάνς που ο Ντόναλντ Σπότο περιγράφει στη βιογραφία του Χίτσκοκ The Dark Side of Genius ως «ένα από τα πιο αποκρουστικά παραδείγματα λεπτομερούς φόνου στην ιστορία του κινηματογράφου». Ο βιασμός και ο στραγγαλισμός της Μπρέντα από τον Ρασκ εκτυλίσσεται με αηδιαστικές λεπτομέρειες - ακόμη και από απόσταση μισού αιώνα, παραμένει μια βασανιστική παρακολούθηση.

Από τις πιο ενοχλητικές σκηνές που έχει να προσφέρει ο κινηματογράφος

Η σκηνή είναι ένας θρίαμβος εφάμιλλος του μαχαιρώματος στο ντους του Ψυχώ, αλλά η φιλοφροσύνη της βίας και του γυμνού δεν μοιάζει με τίποτα άλλο στο έργο του Χίτσκοκ. «Σε αντίθεση με το Ψυχώ, το οποίο στις προωθητικές ενέργειες και στην ίδια την ταινία είχε ερεθίσει τους θεατές με την ελπίδα να δουν το στήθος της Τζάνετ Λι, αλλά είχε αποκρύψει την πλήρη θέαση των επιθυμητών αντικειμένων, η ταινία Φρενίτις δείχνει ένα ακραίο κοντινό πλάνο του στήθους της γυναίκας καθώς πασχίζει να τραβήξει το σουτιέν της επάνω, ενώ παράλληλα ψελλίζει τα λόγια του ψαλμού. Είναι κάθε άλλο παρά όμορφη- είναι απείρως θλιβερή, αξιολύπητη, από τις πιο ενοχλητικές σκηνές που έχει να προσφέρει ο κινηματογράφος», σημειώνει η Τάνια Μοντλέσκι στο εξαιρετικό βιβλίο της The Women Who Knew Too Much, το οποίο εξετάζει τον Χίτσκοκ μέσω της φεμινιστικής θεωρίας.

Ο Χίτσκοκ δεν ήταν ο μόνος mainstream κινηματογραφιστής της εποχής που παρουσίαζε τη σεξουαλική βία με σοκαριστική αληθοφάνεια. Την προηγούμενη χρονιά είχαν κυκλοφορήσει το A Clockwork Orange του Stanley Kubrick και το Straw Dogs του Sam Peckinpah, ενώ το 1972 έφερε επίσης το Last House on the Left του Wes Craven και το Deliverance του John Boorman. «Η ταινία επέτρεψε στον καταπιεσμένο Χίτσκοκ να εξερευνήσει τις σκοτεινές πλευρές της σεξουαλικότητας και της βίας που πάντα τον γοήτευαν», λέει ο Foery. «Το zeitgeist της εποχής κατοικεί στο Frenzy και απελευθέρωσε τον Χίτσκοκ να αποκαλύψει ωμά τη διαφθορά που παραπέμπει στην εποχή του Τζακ του Αντεροβγάλτη που τον γοήτευε όταν ήταν παιδί».

Ενώ προωθούσε το Frenzy, ο Χίτσκοκ αρνήθηκε ότι απλώς ικανοποιούσε μια μόδα για αυξημένο γυμνό, παραπονούμενος ότι δεν του είχε παραχωρηθεί τέτοια ελευθερία κινήσεων με τις προηγούμενες ταινίες του. Μιλώντας στο Columbia Film School, εξέφρασε τη λύπη του για την παρουσία του σουτιέν της Janet Leigh στο Psycho: «Θα έπρεπε να είχε γδυθεί, αλλά τότε δεν μας επιτρεπόταν. Δεν υπήρχε αυτή η " ανοχή"», είχε πει τότε.

Πενήντα χρόνια μετά, το Frenzy παραμένει ένα ανατριχιαστικό θρίλερ το οποίο σηματοδότησε ένα περίεργο τέλος στο «δολοφονικό έπος» που ξεκίνησε με το The Lodger. Είναι ποτισμένο με χιτσκοκική ζωντάνια και, παραδόξως, δεν μοιάζει με τίποτα από όσα είχε κάνει πριν. «Η Φρενίτις είναι βουτηγμένη στο (αγγλικό) παρελθόν, αλλά σύγχρονη σε κάποιες από τις φιλοδοξίες της, μια απόδειξη ενός σκηνοθέτη λιγότερο επιβαρυμένου από κώδικες (όλων των ειδών), αλλά με περίπλοκα αποτελέσματα που μας αφήνουν να αναρωτιόμαστε πόσο καλά γνωρίζαμε πραγματικά τον ίδιο τον Χίτσκοκ», λέει στο BBC Culture η Christine Sprengler, συγγραφέας του βιβλίου Hitchcock and Contemporary Art.

Ο Χίτσκοκ πάντα εξυμνούνταν για τα οράματά του για την ανδρική βία μέσα σε επιθετικά πατριαρχικούς κόσμους, αλλά με το Frenzy επέλεξε να μην χρυσώσει το χάπι. Είναι πιο πιθανό ότι ο Χίτσκοκ ήταν απρόθυμος να γεράσει στο ρόλο μιας παρωχημένης κληρονομιάς, και ακόμη και στην τραχιά εποχή του Νέου Χόλιγουντ και του exploitation cinema, η εβδομηντάχρονη ιδιοφυΐα εξακολουθούσε να διερευνά νέους τρόπους τρομοκράτησης του κοινού του, καταλήγει το δημοσίευμα.