Tα πιο… μακεδονικά της Μακεδονίας κρασιά

Η γεωγραφική προέλευση των αγροτικών προϊόντων –πρωτίστως του κρασιού– είναι συνυφασμένη με τις έννοιες της ποιότητας και της αυθεντικότητας. Αυτός είναι και ο λόγος που ο τόπος γέννησης ενός προϊόντος, ο τόπος παραγωγής του, συχνά ενέχει θέση εμπορικού σήματος υπερκεράζοντας ακόμα και το όνομα του παραγωγού. Όταν, για παράδειγμα, αγοράζουμε φασόλια Πρεσπών, ποσώς μας ενδιαφέρει το όνομα του αγρότη που τα παρήγε, γιατί έχει μεγαλύτερη σημασία να είναι πράγματι από τις Πρέσπες, οι οποίες φημίζονται για τα λεπτόφλουδα φασόλια τους.

Και μια και μιλάμε για τις Πρέσπες, μπορούμε να πούμε, νομίζω με βεβαιότητα, πως η ομώνυμη Συμφωνία θα επηρεάσει αρνητικά το εμπορικό σήμα «Μακεδονία», το οποίο στον χώρο του ελληνικού κρασιού είναι συνώνυμο με την υψηλή ποιότητα. Ήδη, εδώ και χρόνια, παρατηρούμε στην επικοινωνία του ελληνικού κρασιού μια στροφή, από τη χρήση της λέξης «Μακεδονία» προς όφελος της «Βόρειας Ελλάδας», που είναι μεν ως όρος πιο περιεκτικός, αφού περιλαμβάνει τόσο τη Θράκη όσο και την Ήπειρο (και ενίοτε μέρος της… Θεσσαλίας), αλλά δεν έχει τη δύναμη που είχε κάποτε από μόνη της η λέξη «Μακεδονία» (επάνω στην οποία αναμφίβολα θα είχαν επενδύσει περισσότερο οι οινοπαραγωγοί, αν δεν υπήρχε το πρόβλημα της γειτονικής χώρας).

Τα πιο γνωστά, ιστορικά και υψηλής ποιότητας αμπελοτόπια της Βόρειας Ελλάδας ήταν ανέκαθεν στην καρδιά της Μακεδονίας: Νάουσα, Γουμένισσα και Αμύνταιο. Τα κρασιά που παρήγαν: κόκκινα. Στις εμβληματικές αυτές περιοχές, μπορούμε να προσθέσουμε και μερικές ακόμα με μεγάλη παράδοση στην αμπελοκαλλιέργεια (συχνά και για την παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών ή σταφυλιών για τσίπουρο), όπως Κοζάνη, Γρεβενά, Αρναία, Καβάλα και Σέρρες. Η Μακεδονία έχει λοιπόν σπουδαία παράδοση στην αμπελοκαλλιέργεια και στην οινοπαραγωγή (σε αντίθεση με την ανύπαρκτη παράδοση της «άλλης»), και είναι πραγματικά θλιβερό που χάνουμε το όνομα και ως εμπορικό σήμα.

Ποια είναι όμως η πεμπτουσία του μακεδονικού κρασιού; Αν θέλαμε να τιμήσουμε τον αμπελώνα της Μακεδονίας πίνοντας μερικά κρασιά όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικά, ποια θα διαλέγαμε; Να μία άσκηση για δυνατούς λύτες! Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των κρασιών της Μακεδονίας είναι η φρεσκάδα τους, δηλαδή μία αίσθηση έντονου φρουτώδους και υψηλής οξύτητας στη γεύση, που κεντρίζει τους γευστικούς κάλυκες και αφυπνίζει τον ουρανίσκο, είτε πρόκειται για λευκά είτε για κόκκινα κρασιά. Ο λόγος είναι απλός: οι αμπελώνες της Μακεδονίας είναι οι πιο βόρειοι της χώρας, το κλίμα είναι πιο ηπειρωτικό και τα κρασιά πιο δροσερά. Το αποτέλεσμα είναι οίνοι με φινέτσα αλλά και διεισδυτικές τανίνες και «γωνίες», που πιθανόν να ξενίσουν όσους έχουν συνηθίσει σε πιο γλυκές και δουλεμένες γεύσεις. Τις περισσότερες φορές είναι κρασιά φαγητού και όχι για να τα πίνει κάποιος σκέτα.

Ποικιλία-βασιλιάς της Μακεδονίας είναι το ξινόμαυρο, που καλλιεργείται σχεδόν παντού, αλλά βασικά σχηματίζει το τόξο Γουμένισσα-Αμύνταιο-Νάουσα-Ραψάνη, δηλαδή χονδρικά από το Κιλκίς μέχρι τους πρόποδες του Ολύμπου. Η καρδιά του συστήματος είναι η Νάουσα, ένας μικροσκοπικός για τα διεθνή δεδομένα αμπελώνας, ο οποίος, σύμφωνα με τη γνώμη πολλών ξένων ειδικών, παράγει τα καλύτερα κόκκινα κρασιά της Ελλάδας. Γιατί είναι τα καλύτερα; Γιατί έχουν πολύπλοκα αρώματα, κομψή γεύση και βελτιώνονται με την παλαίωση.

Στα κρασιά της Νάουσας και του Αμύνταιου το ξινόμαυρο δίνει σόλο παράσταση, δηλαδή στην «ονομασία προέλευσης» δεν προβλέπεται η συμμετοχή άλλων ποικιλιών. Στη Γουμένισσα και, νοτιότερα, στη Ραψάνη (Θεσσαλία), η νομοθεσία επιβάλλει τη συμμετοχή και άλλων ποικιλιών, στη μεν Γουμένισσα της νεγκόσκα, στη δε Ραψάνη του κρασάτου και του σταυρωτού. Ωστόσο, πολλοί παραγωγοί κρασιού θα προτιμούσαν και στις δύο αυτές περιοχές να οινοποιούν και να εμφιαλώνουν το ξινόμαυρο μόνο του, χωρίς τις άλλες ποικιλίες, τις οποίες θεωρούν υποδεέστερες.

Τα κρασιά της Νάουσας δεν είναι «εύκολα» κρασιά· είναι ταυτόχρονα «ξινά» και «στυφά». Παλιά, θα τα αποκαλούσαμε «μπρούσκα». Ωστόσο, αυτή είναι η επιφανειακή ανάγνωσή τους, όπως κάποιες περιπέτειες στο σινεμά που έχουν βαθύτερα νοήματα! Αν θα δοκιμάσετε μία καλή Νάουσα, δώστε προσοχή στη φινέτσα των τανινών, στο πώς το κρασί αφήνει το στόμα φρέσκο και αναζωογονημένο, έτοιμο για την επόμενη γουλιά, στα αιθέρια αρώματα διάφορων ειδών μούρων, βρεγμένης γης, δέρματος, καπνού και ντομάτας...

Όταν, πριν από σχεδόν 50 χρόνια, οι επιστήμονες του υπουργείου Γεωργίας σχεδίαζαν τη νομοθεσία του ελληνικού κρασιού και κατ’ επέκταση την αξιολόγηση των διάφορων οινοπαραγωγικών περιοχών της χώρας, θεώρησαν πως το κρύο και ορεινό Αμύνταιο θα ήταν ιδανικό για την παραγωγή αφρωδών και ροζέ οίνων, και η ιστορία τούς έχει δικαιώσει και με το παραπάνω. Σήμερα, το Αμύνταιο είναι μία από τις σημαντικότερες ανερχόμενες οινικές περιοχές της χώρας και παράγει εξαιρετικά κρασιά όλων των ειδών, συμπεριλαμβανομένων ροζέ και αφρωδών.

Η Γουμένισσα, από την άλλη, είναι ένα από τα πιο καλά κρυμμένα μυστικά της χώρας, με τα κρασιά της να είναι ιδιαίτερα αγαπητά ανάμεσα στους cognoscenti αλλά εντελώς άγνωστα στο ευρύ κοινό. Ο αμπελώνας είναι μικρός, με το ζόρι 3.000 στρέμματα, και οι παραγωγοί λίγοι, άρα δεν υπάρχει κρίσιμη μάζα για την προβολή τους. Ωστόσο, τα κρασιά της Γουμένισσας είναι πολύ νόστιμα και ενδεχομένως πιο προσιτά από εκείνα της Νάουσας, λόγω της παρουσίας της νεγκόσκας στο χαρμάνι που τα κάνει πιο μαλακά. Αν έχετε καλεσμένους, εντυπωσιάστε τους με μία Γουμένισσα που θα ταιριάξει και με πολλά φαγητά.

Αξίζει να δοκιμάσετε

Ναουσαία 2013, ΠΟΠ Νάουσα, Κτήμα Φουντή

Η Ναουσαία είναι μία από τις πιο παλιές και αγαπητές ετικέτες της Νάουσας, με φανατικό κοινό. Κλασική έκφραση του ξινόμαυρου από τα καλύτερα αμπελοτόπια της περιοχής, είναι γεμάτο και στιβαρό. €12

ΠΟΠ Νάουσα 2015, Κτήμα Μαρκοβίτη

Γνωστό στους παλαιότερους ως Κτήμα Πήγασος, το Κτήμα Μαρκοβίτη μάς δίνει μια λεπτεπίλεπτη Νάουσα με διαπεραστική οξύτητα, που θυμίζει τα κόκκινα κρασιά της Βόρειας Ευρώπης. Αξίζει να το παλαιώσετε. €12

ΠΟΠ Νάουσα Μπουτάρη Grande Reserve 2012

Πολυβραβευμένο κρασί με εξαιρετική σχέση ποιότητας/τιμής, καθότι βγαίνει στην αγορά πάντοτε παλαιωμένο και έτοιμο προς απόλαυση. Ισορροπημένο, κλασικό, προσιτό. €16

Σκαντζόχοιρος 2016, Κτήμα Άλφα, ΠΟΠ Αμύνταιο

Το λιγότερο τυπικό ξινόμαυρο της αγοράς είναι, παρ’ όλα αυτά, ένα εντυπωσιακό κόκκινο κρασί που αποσπά υψηλές βαθμολογίες παντού. Γεμάτο, εύρωστο και στρογγυλό. €14

Κτήμα Καρανίκα, Brut Cuvée Spéciale 2017 Αμύνταιο

Ο Λόρενς Χάρτμαν παράγει εξαιρετικά αφρώδη κρασιά από την ποικιλία ξινόμαυρο και το συγκεκριμένο είναι μάλλον το καλύτερό του. Απαλό αλλά και πλήρες, με υποδειγματική ισορροπία και αφρισμό. €17

Esprit du Lac 2017, Ροζέ, ΠΟΠ Αμύνταιο, Kυρ-Γιάννη

100% ξινόμαυρο από την καρδιά του Αμύνταιου, οινοποιημένο με τέτοιον τρόπο, ώστε να έχει γεμάτο στόμα δίχως να είναι βαρύ, κουραστικό και ογκώδες. €14

ΠΟΠ Γουμένισσα 2015, Κτήμα Χατζηβαρύτη

Όμορφη, απαλή, ζεστή και πλούσια Γουμένισσα που σου γεμίζει το στόμα δίχως να κουράζει. Μικρός αμπελώνας, μικρό οινοποιείο, μικρές ποσότητες, αλλά μεγάλη... απόλαυση. €14

ΠΟΠ Γουμένισσα 2014, Κτήμα Τάτση

Οι αδελφοί Περικλής και Στέργιος Τάτσης είναι αυτό που λέμε «καλλιτέχνες», δηλαδή ανήσυχα πνεύματα που παράγουν ανήσυχα, μη συμβατικά κρασιά. Βιοδυναμικός αμπελώνας, ελάχιστη οινολογική παρέμβαση, κρασί-τερουάρ. Η Γουμένισσα αλλιώς. €14

Το Κτήμα Γεροβασιλείου στη Γουμένισσα

Όπως συνηθίζουν πολλά οινοποιεία στο εξωτερικό, το Κτήμα Γεροβασιλείου επεκτείνεται πέρα από τη βάση του στην Επανομή και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, δημιουργώντας νέες γεύσεις και αναδεικνύοντας ντόπιες ποικιλίες. Έτσι, μετά από το Κτήμα Βιβλία Χώρα στην Καβάλα, την επένδυση στον Νομό Ηλείας, στο Κτήμα Δύο Ύψη, τη ριψοκίνδυνη κίνηση, πέρυσι, δημιουργίας οινοποιείου στη Θηρασιά της Σαντορίνης (Κτήμα Μικρά Θήρα), ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου κάνει ακόμα ένα τολμηρό βήμα, στην καρδιά της Μακεδονίας αυτήν τη φορά, αγοράζοντας το Κτήμα Τίτου Ευτυχίδη στη Γουμένισσα.

Πρόκειται για ένα κτήμα 100 στρεμμάτων με οινοποιείο, τα μισά περίπου φυτεμένα με αμπέλι, το οποίο θα αναμπελωθεί σταδιακά, δίνοντας έμφαση στην ποικιλία ξινόμαυρο. Περιττό να πούμε πως όλοι οι οινόφιλοι αναμένουν με κομμένη την ανάσα την εκδοχή ξινόμαυρο αλά Γεροβασιλείου, ο οποίος πρόσφατα μάς έλεγε πως «παλαιότερα κάναμε συμβιβασμούς (σ.σ. στην ποιότητα), αλλά εδώ και μερικά χρόνια δεν κάνουμε κανέναν».Είναι γεγονός πως μέχρι σήμερα τα μεγάλα ονόματα της ελληνικής οινοποιίας δίσταζαν να ασχοληθούν με το ξινόμαυρο, το οποίο δικαιολογημένα έχει τη φήμη της δύσκολης ποικιλίας.

Ωστόσο, ένα ξινόμαυρο από τα χέρια του Βαγγέλη Γεροβασιλείου, ο οποίος δεν αρνείται πως το έχει απωθημένο να βγάλει ένα μεγάλο κόκκινο κρασί από ελληνική ποικιλία, είναι βέβαιο πως θα συμβάλει στο να γίνει η ποικιλία ακόμα πιο γνωστή και ίσως να εμπνεύσει μερικούς ακόμα να επενδύσουν στις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης της Μακεδονίας, οι οποίες έχουν ανάγκη από μεγαλύτερη κρίσιμη μάζα οινοποιείων για να εδραιωθούν στο εξωτερικό. Επίσης, να σημειώσουμε πως σύντομα αναμένεται να κυκλοφορήσει και το πρώτο ροζέ κρασί από το Κτήμα Γεροβασιλείου, από... ξινόμαυρο.

Τα κρασιά της Μακεδονίας στην Αθήνα

Οι φίλοι του κρασιού θα έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν κρασιά απ’ όλη τη βόρεια Ελλάδα στην εκδήλωση ΒορΟινά, που οργανώνεται σήμερα, Κυριακή 3 Φεβρουαρίου, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία (είσοδος €8, 3-8 μ.μ.). Συμμετέχουν 25 οινοποιεία και η έκθεση συνοδεύεται από πλούσιο πρόγραμμα παράλληλων εκδηλώσεων εντός και εκτός έκθεσης. Πληροφορίες στο www.voroina.gr.

Κείμενο: Ντίνος Στεργίδης

Πηγή: Eatme Φεβρουαρίου. Το Eatme κυκλοφορεί την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα με το Έθνος της Κυριακής