Κάποια καλοκαίρια στο Ναύπλιο, τα παιδιά της γειτονιάς έστηναν παραστάσεις. Σκηνή μια αυλή ή ένα πεζοδρόμιο, κουστούμια τα ρούχα της μαμάς, και αμοιβή... γαριδάκια, πορτοκαλάδες και παγωτά. Έτσι ξεκίνησε για τη Μαρία Φιλίνη η διαδρομή στο θέατρο. Οχι σαν σχέδιο, αλλά σαν παιχνίδι. Όπως ξεκινούν όλα όσα αγαπιούνται αληθινά. Σήμερα, η ταλαντούχα ηθοποιός στέκεται πάνω στη σκηνή του Εθνικού και γίνεται η Μαριέττα Λαγκάδη. Μια γυναίκα λογική, μια σωτήρας, ένα πρόσωπο βαθιά ανθρώπινο, στη φανταστική αλλά τόσο αληθινή «Καρυάτιδα» του Γιώργου Καπουτζίδη.
Ο ρόλος σας απαιτεί να λειτουργείτε ως «λύση» στο χάος της ιστορίας. Πώς είναι να ενσαρκώνετε έναν χαρακτήρα που πρέπει να διαχειρίζεται τις αποτυχίες των άλλων;
Ο Γιώργος έχει γράψει έναν κατά τη γνώμη μου πολύ γοητευτικό γυναικείο χαρακτήρα. Και η Κατερίνα Μαυρογεώργη δημιούργησε μια παράσταση που ο ρόλος αυτός μπορεί ν' ανθίσει. Η Μαριέττα ειναι μια γυναίκα που παίρνει την κατάσταση στα χέρια της και έχει το θάρρος στο τέλος ν' αναγνωρίσει τα τερατώδη λάθη της και ν' αναζητήσει μια έξοδο προς ένα μέλλον αβεβαιο αλλά σίγουρα πιο φωτεινό και ανθρώπινο. Ειναι μεγάλο δώρο για μένα να μπαίνω σε αυτό το ταξίδι. Μου δίνει θάρρος ν' αντιμετωπίσω τα δικά μου λάθη και να αναζητήσω τη δική μου έξοδο κινδύνου. Και νοιωθω μεγάλη ευγνωμοσύνη που μου δόθηκε η ευκαιρία να το κάνω, μέσα μάλιστα σ' ένα σύνολο τρομερά ταλαντούχων και γενναιόδωρων καλλιτεχνών. Είναι χαρά μου να πηγαίνω στο ΡΕΞ και αυτό για μένα λέει πολλά.
Στην προσωπική σας ζωή, έχετε αναλάβει ποτέ τον ρόλο του «πυροσβεστήρα», σβήνοντας εντάσεις και εξομαλύνοντας διαφωνίες, ή προτιμάτε να αφήνετε τις καταστάσεις να εξελιχθούν φυσικά;
Έχω αυτό το κοινό με τη Μαριέττα, αλλά δεν ξέρω αν είμαι εξίσου αποτελεσματική. Είμαι ο άνθρωπος που θα σβήσει τις φωτιές, θα προτείνει λύσεις, θα μαζέψει τα σπασμένα, θα βάλει πλάτη όταν χρειαστεί. Κάποτε το έκανα σχεδόν αντανακλαστικά. Τώρα, το κάνω μόνο για όσες κι όσους αγαπώ. Κι έτσι το χαίρομαι, το νιώθω, το ζω αλλιώς.
Η Μαριέττα Λαγκάδη πλοηγείται με άνεση μέσα σε ένα σύστημα γεμάτο πολιτικές παγίδες. Αν είχε την ευκαιρία να γίνει η ίδια υπουργός Πολιτισμού, τι διαφορετικό θα έκανε από την Αλεξάνδρα Βελλή;
Δεν πιστεύω ότι θα έκανε κάτι επαναστατικό. Αλλά σίγουρα θα προσπαθούσε να είναι αποτελεσματική και να κρατάει ισορροπίες προς μια κατεύθυνση που θα βελτίωνε κάπως την κατάσταση που επικρατεί. Πιστεύω ότι κάποτε είχε κάποιες ηθικές αξίες και μια προσδοκία για κάτι καλό που θα ερθει, όπως λέει στο τέλος της παράστασης. Ίσως λοιπόν να επιχειρούσε κάτι προς αυτή την κατεύθυνση.
Στο τέλος του έργου, πιστεύετε ότι μαθαίνει κάτι ή παραμένει αναλλοίωτη μέσα στο πολιτικό παιχνίδι;
Στο τέλος, η Μαριέττα φεύγει. Από αυτό που ήταν, από αυτό που στήριξε, από αυτό που αγάπησε. Κάτι μέσα της μετακινείται. Μια προσωπική επανάσταση ξεκινά. Δεν ξέρω πού τη βγάζει αυτή η επανάσταση. Δεν ξέρω πού πηγαίνει. Αλλά χαίρομαι πολύ που φεύγει. Κάθε βράδυ, καθώς βγαίνω μαζί της απ’ τη σκηνή —μέσα στα παπούτσια της— νιώθω μια χαρά κι ένα ψήγμα ελπίδας. Ότι ίσως, μια μέρα, καταφέρω κι εγώ να φύγω απ’ ό,τι δεν είμαι πια.
Αν η Μαριέττα είχε την ευθύνη να διαπραγματευτεί με το Βρετανικό Μουσείο, τι στρατηγική θ' ακολουθούσε;
Πιστεύω την καλύτερη. Δυστυχώς, δεν ειμαι η Λαγκαδη για να μπορέσω να σας την αναλύσω.
Το θέατρο μπορεί ν' αλλάξει την πολιτική συνείδηση του θεατή ή πιστεύετε ότι απλώς επιβεβαιώνει τις ήδη διαμορφωμένες απόψεις του;
Το θέατρο πιστεύω οτι μπορεί να κάνει κάποιον ν' αναρωτηθεί για διάφορα πράγματα που θεωρεί δεδομένα. Αν το καταφέρει αυτό, τότε ναι υπάρχει και η περίπτωση να μπορέσει να τον αλλάξει.
Ποια είναι η δική σας προσωπική σχέση με την αρχαιολογία και τα αρχαία μνημεία; Έχετε κάποια αγαπημένη τοποθεσία που σας εμπνέει;
Μου αρέσει να επισκέπτομαι μουσεία και να περπατώ σε μέρη που έχουν πατήσει άνθρωποι πριν από αιώνες — σαν να αφήνω τα βήματά μου δίπλα στα δικά τους. Η Πνύκα, για παράδειγμα. Ή, όταν διασχίζω την Ιερά Οδό, με πιάνει μια σκέψη σχεδόν σωματική: είναι ο ίδιος δρόμος που πήραν κάποτε οι Αθηναίοι, πηγαίνοντας προς την Ελευσίνα για να συμμετάσχουν στα Μυστήρια. Το χωριό της μητέρας μου βρίσκεται πίσω από τα Κυκλώπεια Τείχη, στη Νέα Τίρυνθα, χαμένο ανάμεσα σε πορτοκαλιές. Όταν ήμουν παιδί, κοίταζα τις τεράστιες πέτρες, τη μία πάνω στην άλλη, και σκεφτόμουν πως κάποια πλάσματα γιγάντια θα είχαν υπάρξει εκεί πριν από μένα, κάπου μέσα σ’ αυτά τα χωράφια. Είμαι κατά βάση ημιμαθής, οπότε η σχέση μου με την αρχαιολογία είναι κυριως φαντασιακή και βιωματική.
Πριν από ένα χρόνο είχατε δηλώσει σε συνέντευξή σας: «Τα τελευταία χρόνια πια, το υπουργείο Πολιτισμού καταχράται έναν τίτλο, του οποίου το νόημα και την ζωογόνο δύναμη δεν μπορεί και δεν θέλει καν να αντιληφθεί... Η αλλαγή αυτής της κυβέρνησης θα ήταν για μένα μια αρχή». Ως καλλιτέχνης στην Ελλάδα, έχετε ποτέ αισθανθεί ότι πρέπει να είστε προσεκτική με τις πολιτικές σας απόψεις, ειδικά όταν δουλεύετε σε μεγάλες θεατρικές σκηνές της χώρας;
Οχι δεν έχω σκεφτεί ποτέ έτσι. Δουλεύω πάντα με ανθρώπους που εκτιμώ και σέβομαι και μοιραζόμαστε κοινές ιδέες. Αυτό μ' ενδιέφερε πάντα σε αυτή τη δουλειά. Η ομάδα. Το πού θα δουλέψω είναι το τελευταίο που με απασχολεί.
Στην εποχή του μεταμοντέρνου λαϊκισμού, όπου ακόμα και οι πιο παράδοξες δηλώσεις γίνονται αποδεκτές, υπάρχει κάτι που σας έχει σοκάρει ως πολίτη και καλλιτέχνη;
Με σοκάρουν τα Τέμπη. Η χυδαιότητα που παρουσιάζεται ως κανονικότητα και βάζει τον εαυτό της πάνω από τη ζωή. Η ζωή νικά όμως πάντα. Είναι η φύση της.
