Ωγυγία ή Αρχαιολογία: Ένα έργο-σταθμός για τη νεότερη βιβλιογραφία

Η «Ωγυγία» περιέχει την ιστορία, τις κοσμογονίες και θεογονίες των αρχαίων λαών και ολόκληρη τη μυθολογία θεών και ηρώων

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 4 λεπτά ┋

Πέρασαν δύο αιώνες από την έκδοση του πεντάτομου έργου «Ωγυγία ή Αρχαιολογία», του Αθανάσιου Σταγειρίτη (1780 - 1840;), καθηγητή τότε της ελληνικής γλώσσας στην Ακαδημία Ανατολικών Γλωσσών, στη Βιέννη. Εκδόθηκε από το 1816 ως το 1820 και σκοπός του, παραμονές της Επανάστασης του 1821, ήταν να αποτελέσει εγχειρίδιο αναφοράς από τους εκπαιδευτικούς που αναλάμβαναν τη μόρφωση των νέων. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Σταγειρίτης, η «Ωγυγία» περιέχει την ιστορία, τις κοσμογονίες και θεογονίες των αρχαίων λαών - όχι μόνο των Ελλήνων - και ολόκληρη τη μυθολογία θεών και ηρώων. Παραθέτει επίσης την ιστορική και αλληγορική εξήγηση των μύθων, δηλαδή ποια είναι η σημασία και ο συμβολισμός τους, με βάση την έρευνά του, καθώς και τις τελετές και ιεροπραξίες, τους αγώνες, τα μαντεία και τα έθιμα.

Η εποχή του Σταγειρίτη

Από στοιχεία που έχουμε για τη ζωή και τη δράση του Αθανάσιου Σταγειρίτη, αναφέρεται ως λόγιος, ευγενικής καταγωγής από τη Μακεδονία. Ο αδελφός του, Χαρίσιος Σταγειρίτης, ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία και συνεργάστηκε με τον Εμμανουήλ Παππά κατά την επανάσταση, στη Χαλκιδική. Διετέλεσε καθηγητής της ελληνικής γλώσσας στην Καισαροβασιλική Ακαδημία Ανατολικών Γλωσσών της Βιέννης τουλάχιστον από το 1810 έως το 1820.

Τα κείμενά του, όπως φαίνεται και από τα εκδοθέντα βιβλία του, ήσαν ιστορικού, γεωγραφικού, μαθηματικού και φιλολογικού περιεχομένου με σκοπό να συνεισφέρουν στη μόρφωση των Ελλήνων της περιόδου. Τον Αύγουστο του 1815, απευθύνει επιστολή προς τον Ιωάννη Καποδίστρια, αξιωματούχο και διπλωμάτη, τότε, της Τσαρικής Ρωσίας, περιγράφοντας την εκπαιδευτική αξία του σημαντικότερου συγγράμματός του.

Η νέα έκδοση της «Ωγυγίας»

Για πρώτη φορά, οι πέντε τόμοι του έργου του Σταγειρίτη είναι διαθέσιμοι στη νέα ελληνική, από τις εκδόσεις Διανόηση, σε απόδοση, επιμέλεια και σχολιασμό του Μιχαήλ Η. Μουτζουρίδη. Για τις ανάγκες της νέας έκδοσης, έχουν αποδελτιωθεί και ανιχνευθεί τα έργα 630 και πλέον συγγραφέων που παρέθεσε ο Σταγειρίτης στις περίπου 3.000 βιβλιογραφικές αναφορές και υποσημειώσεις του. Οι συγγραφείς αυτοί είναι συγκεντρωμένοι στο βιβλιογραφικό συμπλήρωμα του Ε’ τόμου της παρούσας έκδοσης της «Ωγυγίας».

Η αξία του έργου

Οι μύθοι έχουν αποτελέσει θαυμάσιο θέμα αριστουργημάτων της λογοτεχνίας, της γλυπτικής, της ζωγραφικής, του θεάτρου και γενικά των τεχνών, παρουσιάζοντας αδιαμφισβήτητης πολιτιστική αξία. Δεν είναι απλώς παραμύθια με στοιχεία φαντασίας, ούτε ιστορίες με ένα απλό ηθικό δίδαγμα, περιγράφοντας, για παράδειγμα, τη μάχη του καλού με το κακό. Το περιεχόμενο, η δομή, ο ρόλος και η ερμηνεία των μύθων συγκροτούν αντικείμενο βαθιάς μελέτης, η οποία αναζητά τη σημασία τους στην κοινωνία, την πολιτική και την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ο μύθος έχει πράγματι τοπική καταγωγή, τοπικούς θεούς και γιορτές. Συχνά μεταφέρει ένα μήνυμα στις γενιές, συχνά εξηγεί. Και γίνεται εθνική κληρονομιά. Η κοινωνία που απαθανατίζει τους μύθους στα γλυπτά των ναών της μιλά σε όλους όσοι έρχονται να την επισκεφτούν. Αποκτά οικουμενικό χαρακτήρα. Ο τόπος όπου σήμερα απολαμβάνουμε την Τιτανομαχία στη μετώπη κάποιου ναού, ή τους άθλους του Ηρακλή, αποκτά μια ιδιαίτερη αίγλη, γιατί εκεί συνέβησαν. Ο μύθος εκφράζει και μεταφέρει την πυρηνική δύναμη των στιγμών, που με τη σειρά τους εκφράζονταν ως δρώμενα των ιερών τελετών. Δεν είναι συμπτωματικό ότι οι ιστορίες που περιγράφουν εξαιρετικά δύσκολες εμπειρίες, θάνατο και επιστροφή σε μια νέα ταυτότητα του ήρωα, έχουν τη δική τους ξεχωριστή ζωτικότητα.

Παρουσίαση βιβλίου

Το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου στις 12.30 μ.μ. στον Πολυχώρο «Αίτιον», Τζιραίων 8, Αθήνα (στάση μετρό «Ακρόπολη»), θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου. Θα μιλήσουν οι Μιχαήλ Η. Μουτζουρίδης (απόδοση, επιμέλεια), Γιώργος Παπαϊωσήφ (δημοσιογράφος, συγγραφέας), Ευγενία Σούρδη (εκπαιδευτικός, συγγραφέας).