Τα «ανοιχτά μουσεία» του μετρό Θεσσαλονίκης (pics)

Ενα πρώτο ιστορικό αφήγημα για τη θαμμένη Θεσσαλονίκη από την προκασσάνδρεια εποχή (4ος π.Χ. αιώνας) έως τους νεώτερους χρόνους και για τα 300.000 αρχαιολογικά ευρήματα που προέκυψαν κατά την διάρκεια των έργων του μετρό είχαν δώσει οι αρχαιολόγοι στην ημερίδα «Και Μετρό και Αρχαία» την Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου 2018.

Το βιβλίο «Μετρό-ντας την Ιστορία της Θεσσαλονίκης» είναι το επακόλουθο αυτής της ημερίδας, μια εξαιρετική συν-έκδοση του Υπουργείου Υποδομών Μεταφορών – ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. με το Υπουργείο Πολιτισμού Αθλητισμού – Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης την οποία παρουσίασε χθες η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και η ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.

Στον τόμο, μέσα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό παρουσιάζονται όχι μόνο τα εργοτάξια και οι υπό κατασκευήν σταθμοί, αλλά και τα αρχαιολογικά ευρήματα ανά σταθμό - κινητά και ακίνητα. Και όλα αυτά, μέσα από κείμενα στα οποία δίνονται σημαντικές πληροφορίες για τα αρχαιολογικά δεδομένα που προέκυψαν από τις ανασκαφές των σταθμών, στοιχεία για το τεχνικό έργο, καθώς και θέματα που αφορούν στη διαχείριση του έργου σε σχέση και με τις αρχαιότητες.

Αν και το αποτέλεσμα όπως το αποτυπώνει η έκδοση είναι θαυμαστό, υπήρξαν καθυστερήσεις και διχογνωμίες για το ποια θα έπρεπε να είναι η αντιμετώπιση των ευρημάτων: θα έμεναν εκεί που βρέθηκαν ή θα μεταφέρονταν; Τελικά, με τη λύση που επιλέχθηκε της in situ ανάδειξης των αρχαιοτήτων κατά τρόπο που να μην δημιουργεί προβλήματα στο έργο, σταθμοί του μετρό -κυρίως αυτοί της Βενιζέλου και της Αγίας Σοφίας- μετατρέπονται σε ανοιχτά μουσεία προσβάσιμα σε όλο τον κόσμο.

«Είναι η πρώτη φορά που μια τεχνική υπηρεσία βρίσκεται τόσο κοντά με το “τρισκατάρατο” μέχρι πρόσφατα σώμα των αρχαιολόγων. Οταν ανέλαβα υπήρχε μία εμπόλεμη κατάσταση. Αλλά εμείς είχαμε προσχωρήσει στο δόγμα “και μετρό και αρχαία”. Η λύση που εφαρμόσαμε το 2016 στο σταθμό της Βενιζέλου, μέσα στα σωθικά του οποίου υπάρχει μία ολόκληρη αρχαία πόλη, ανέβασε το κόστος κατά 2-2,5% (20-25 εκατομμύρια ευρώ)» ανέφερε ο πρόεδρος της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. καθηγητής Γιάννης Μυλόπουλος, για να προσθέσει:

«Κάναμε μία αλλαγή στην αντίληψη ενός μεγάλου τεχνικού έργου και των αρχαιολογικών ευρημάτων. Τα τελευταία 4 χρόνια καταρρίφτηκε ένας μύθος: ότι τα αρχαία καθυστερούν ένα έργο. Αυτό το καταρρίψαμε. Πλέον η σημερινή αντίληψη είναι ότι πρέπει να κοιτάξουμε και να αναδείξουμε όσα βρέθηκαν στη μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή που έγινε στη Θεσσαλονίκη». Από την πλευρά της, η γενική γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη είπε ότι «οι προκλήσεις ήταν πολλές για την ανάδειξη των αρχαιοτήτων, ενώ κάποιες φορές παρουσιάζονταν προβλήματα που την καθιστούσαν ασύμφορη. Αυτό που μένει είναι η συστράτευση που επιτεύχθηκε».

Και, βέβαια, το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό – ιδίως στην περίπτωση των δύο σταθμών Βενιζέλου και Αγίας Σοφίας. Ο καινοτόμος σχεδιασμός τους κατά τρόπο ώστε να αναδεικνύονται στη θέση τους τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, ήδη προκαλεί το ενδιαφέρον όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της διεθνούς κοινότητας. Η Θεσσαλονίκη με τους δύο αυτούς σταθμούς αποκτάει δύο ισχυρά τοπόσημα που όμοιά τους δεν υπάρχουν πουθενά, καθώς οι ανοικτοί αρχαιολογικοί χώροι αναπτύσσονται εντός του κελύφους των σταθμών!

Πρόκειται για τον Decumanus Maximus, τον κεντρικό οδικό άξονα της βυζαντινής πόλης σε ολόκληρο το πλάτος του στον σταθμό της Βενιζέλου και για το Κρηναίο-νυμφαίο οικοδόμημα με τις δύο μαρμαρόστρωτες πλατείας στον σταθμό της Αγίας Σοφίας. Οπως τόνισε και η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού Αθλητισμού, Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, «όταν θα τελειώσουν αυτοί οι δύο σταθμοί (Βενιζέλου και Αγίας Σοφίας) η Θεσσαλονίκη θα αποκτήσει ένα καινούργιο πρόσωπο».