Αναστενάρια: Χωρίς πυροβασία, θρακιώτικη λύρα και νταούλι

Κάθε χρόνο, ανήμερα αλλά και παραμονές των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, πάντα βρέχει. «Δεν υπάρχει εξήγηση, και με βροχή και με χιονιά η φωτιά θα ανάψει» λένε στο ethnos.gr αναστενάρηδες, οι οποίοι αναβιώνουν το έθιμο σε περιοχές της Βορείου Ελλάδος, και συγκεκριμένα στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, στη Μαυρολεύκη Δράμας, στην Αγία Ελένη και την Κερκίνη Σερρών και στη Μελίκη Ημαθίας.

Ένα έθιμο το οποίο, βάσει περιγραφών, με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, το 1919 και στη συνέχεια το 1922, οι κάτοικοι από τη βορειοανατολική Θράκη, και συγκεκριμένα από τα χωριά Κωστί και Μπροντίβο – σημερινό Μπροντίλοβο στη νοτιοανατολική Βουλγαρία-, εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, κυρίως στη Μακεδονία, όπου με άλλα στοιχεία του λαϊκού τους πολιτισμού μετέφεραν και τα Αναστενάρια.

«Αισθανόμαστε πολύ επώδυνα»

Με το που μπαίνει ο Μάιος, οι αναστενάρηδες αρχίζουν και νιώθουν μια αναστάτωση, ενώ όσο πλησιάζει η μέρα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης,  αισθάνονται πιο έντονα.

«Αισθανόμαστε πολύ επώδυνα, πολύ δύσκολα και ο καθένας το προσπαθεί όπως μπορεί» αναφέρει στο ethnos.gr ο Σωτήρης Γκαϊτατζής, από το σύλλογο «Τα Αναστενάρια του Λαγκαδά», αρχιαναστενάρης του οποίου είναι ο 86χρονος πατέρας του Τάσος Γκαϊτατζής.

Όπως ο ίδιος λέει, «όταν ήταν μακριά ο πατέρας μου, άναβε μια φωτιά και πατούσε μόνος του στα κάρβουνα» ενώ σχετικά με τη φετινή κατάσταση αναφέρει «έχουμε στο κονάκι την εικόνα του Αγίου Κωνσταντίνου με το καντηλάκι να καίει και έναν αγιασμό θα κάνουμε» προσθέτοντας «η μόνη μας παρηγοριά, η διέξοδός μας – στο ελάχιστο- είναι ότι από τώρα κάνουμε σχέδια για την αναβίωση του εθίμου, ανήμερα του Αγίου Παντελεήμονα (27/7) με διπλή και τριπλή φωτιά». Να σημειώσουμε ότι ο Λαγκαδάς ανήκει στο νομό Θεσσαλονίκης και απέχει μόλις 20 χλμ. από τη συμπρωτεύουσα.

Είναι όλα σημάδια

Μπορεί στη Μαυρολεύκη Δράμας, κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες να συγκεντρώνεται περί τις 2.500 – 3.000 κόσμος για να παρακολουθήσει την πυροβασία των αναστενάρηδων, ωστόσο, φέτος και εκεί, θα υπάρχει η απόλυτη ησυχία. «Δεν θα μας το επιτρέπουν και δεν θα αναβιώσει φέτος το έθιμο» αναφέρει στο ethnos.gr o αρχιαναστενάρης Κυριάκος Χρίτης, εξηγώντας ότι παρά το γεγονός ότι το κονάκι και ο εξωτερικός χώρος είναι μεγάλοι, «και ενώ δέχομαι τηλεφωνήματα από το χωριό, την ευρύτερη περιοχή και ανά την Ελλάδα, για το εάν θα αναβιώσει το έθιμο, κρατάμε μεν τις παραδόσεις μας, αλλά δεν θα γίνει τίποτα».

Έτσι, οι 16-18 περίπου αναστενάρηδες ελπίζουν ότι του χρόνου, τον Ιανουάριο, ανήμερα του Αγίου Αντωνίου (17/1), «τότε, που συγκεντρωνόμαστε και συζητάμε τα της ιεροτελεστίας» όπως λέει ο κ. Χρίτης, θα πυροβατήσουν. Επίσης, ο κ. Χρίτης αποκάλυψε στο ethnos.gr ότι ως αρχιαναστενάρης που ηγείται τα τελευταία 12 χρόνια, γίνονται σκέψεις ώστε να παραδοθεί η σκυτάλη σε κάποιον νεότερο. Να σημειώσουμε ότι η Μαυρολεύκη απέχει 12 χλμ. από Δράμα και 140 χλμ. από Θεσσαλονίκη.

Η εικόνα στο κονάκι και το κουρμπάνι

«Κάνουμε το τυπικό της διαδικασίας, οι αναστενάρηδες είναι μαζεμένοι στο κονάκι, ωστόσο, είναι όλα ρευστά, δεν ξέρουμε για το εάν κάποιοι θα πατήσουν για δική τους ανάγκη» εξηγεί στο ethnos.gr ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Θρακιωτών Μελίκης «Το Κωστί» Κώστας Καρέλης προσθέτοντας ότι θα γίνει και το κουρμπάνι μεταξύ των αναστενάρηδων, ωστόσο δίχως επισκέπτες. Να σημειώσουμε ότι η Μελίκη Ημαθίας απέχει περίπου 65 χλμ. από Θεσσαλονίκη και ανήκει στο δήμο Αλεξάνδρειας.

Φωτογραφίες: Ντέπυ Χιωτοπούλου