Ανάλυση: Η αμερικανική αποχώρηση, η τουρκική εισβολή και η ισραηλινή αμηχανία

Μόλις πριν ένα μήνα κυκλοφόρησε στο Ισραήλ ένα βιβλίο με τίτλο «Ο Δυσάρεστος». Πρόκειται για μία σειρά συνεντεύξεων του στρατηγού εν αποστρατεία Αμός Γκιλάντ, σε έναν από τους γνωστότερους δημοσιογράφους της χώρας, τον Σιμόν Σίφερ. Ο Αμός Γκιλάντ, από το 1982, όταν ο ισραηλινός στρατός ενεπλάκη στον εμφύλιο του Λιβάνου, μέχρι και μια δεκαετία μετά από την υπογραφή των συμφωνιών του Όσλο, βρισκόταν πολύ κοντά στα κέντρα λήψεως αποφάσεων, με την ιδιότητα του αναλυτή πληροφοριών. Πάντοτε αποδεικνυόταν «Μάντης Κακών», που δυστυχώς γίνονταν πραγματικότητα: Ότι η συνεργασία με τους Φαλαγγίτες στον Λίβανο θα εξέθετε τους Ισραηλινούς ανεπανόρθωτα. Ότι οι συμφωνίες του Όσλο θα οδηγούσαν σε αδιέξοδο. Ότι η ασυνεννοησία με την Παλαιστινιακή Αρχή θα περιέπλεκε περισσότερο τα πράγματα. Το 2003 αποστρατεύθηκε και έκτοτε κινείται ενεργά στον χώρο των ισραηλινών δεξαμενών σκέψης.

Στο βιβλίο του – το οποίο εντός των μηνών θα κυκλοφορήσει στα αγγλικά με τον τίτλο «Warning Lights» - ο Γκιλάντ, μέσα από απλές ερωταποκρίσεις, κάνει έναν ενδελεχή απολογισμό της καριέρας του. Παράλληλα, εκφράζει εκτιμήσεις για τα τρέχοντα ζητήματα που απασχολούν τη Μέση Ανατολή. Διαβάζοντάς το, αμέσως μου τράβηξαν την προσοχή οι εξής σύντομες φράσεις:

« - Μια δήλωση του Προέδρου Τραμπ σχετικά με τη Συρία, μού τάραξε τα βάθη της ψυχής μου. Δεν με φόβισε. Με ενόχλησε.

- Ποια δήλωση εννοείτε ;

- Ο Τραμπ είπε: ‘Θα φύγουμε από τη Συρία’. Τι πάει να πει ‘θα φύγουμε’; Και τότε, ποιος θα είναι εκεί;»

Στο ίδιο κλίμα κινήθηκε και ο ισραηλινός Πρέσβης επί τιμή, Ρον Προσόρ, με πλούσια εμπειρία στην καριέρα του σε πολλά δύσκολα πόστα. Την επομένη της τουρκικής εισβολής, έγραψε στον λογαριασμό του στο Facebook: «Η προδοσία της Δύσης. Δεν υπάρχουν άλλες λέξεις για να περιγράψουν αυτό που γίνεται αυτές τις μέρες εις βάρος των Κούρδων στη Βόρειο Συρία. Η αμερικανική οπισθοχώρηση και η ηχηρή σιωπή της Ευρώπης δίνουν στον Ερντογάν το πράσινο φως να σφαγιάσει αυτούς που ήταν πιστοί σύμμαχοι της Δύσης και μάχονταν στην πρώτη γραμμή κατά του ISIS. Εμείς εδώ στο Ισραήλ, μάς απαγορεύεται να τα βλέπουμε όλα αυτά από μακριά και να σκεφτόμαστε ότι δεν είναι δικό μας πρόβλημα. Εν τέλει, αποδεικνύεται ότι η ισχύς των συμμαχιών είναι ωραία όσο αυτή διατηρείται. Πάντοτε όμως πρέπει να είμαστε σε θέση να αμυνόμαστε με τις δικές μας δυνάμεις και μόνο.»

Δεν υπάρχει ούτε ένας αναλυτής στο Ισραήλ που να μην είναι σίγουρος ότι επίκειται εθνοκάθαρση των Κούρδων στη Συρία. Από την άλλη όμως, κανείς δεν απαντά στο ερώτημα ποια εναλλακτική θα βρει το Ισραήλ να προστατεύσει τον εαυτό του από την μόνιμη ιρανική απειλή, όταν η παρουσία των ΗΠΑ θα περιοριστεί όχι μόνο στον συριακό εμφύλιο αλλά και στη Μέση Ανατολή εν γένει.

Οι παρασκηνιακές επαφές με τη Σαουδική Αραβία και τα υπονοούμενα περί στρατιωτικής συνεργασίας με τα Εμιράτα δεν αρκούν, ενόσω αποδεικνύεται ότι η παρουσία του Ιράν στη Συρία, στο Ιράκ, στον Νότιο Λίβανο ή στην Υεμένη δεν περιορίζεται εύκολα. Επαγωγικά, μη υπάρχοντος άλλου περιφερειακού παίκτη με ισχύ ικανή να αναχαιτίσει την Τεχεράνη, το Ισραήλ είναι πιθανόν να σκεφτεί πως ήρθε η ώρα να ανανεώσει τα κανάλια επικοινωνίας του με την Άγκυρα. Και τότε, ποια θα είναι τα ανταλλάγματα που θα ζητήσει η Τουρκία; Και εις βάρος ποίων;

Ας μην προτρέχουμε όμως. Το βασικότερο συμπέρασμα προς το παρόν είναι ότι όταν ο Πρόεδρος Τραμπ δήλωνε πως «το μεγαλύτερο λάθος των ΗΠΑ ήταν να μπλεχτούν στη Μέση Ανατολή», δεν αναλογίστηκε ότι μία Υπερδύναμη δεν έχει την πολυτέλεια, απλώς να μετανιώνει.

*Ο Γαβριήλ Χαρίτος είναι διδάκτωρ διεθνών σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μπεν Γκουριόν του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν στο Ισραήλ και Senior Fellow στο Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Το βιβλίο του «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί - Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ, 1946-1960» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση (2018)