Τα μεγάλα «κενά» στην ελληνική εξωτερική πολιτική εν μέσω τουρκικών προκλήσεων
Από την υπογραφή εκείνων των μνημονίων μεταξύ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Φαγιέζ αλ Σαράζ στην Κωνσταντινούπολη έχουν πια περάσει περίπου 15 ημέρες. Δεκαπέντε ημέρες εξαιρετικά πυκνές από πλευράς διπλωματικών εξελίξεων. Στο μεσοδιάστημα, συνέβησαν πολλά: Ένας Λίβυος διπλωμάτης απελάθηκε από την Αθήνα και ένας Έλληνας διπλωμάτης (ο πρέσβης Χριστόδουλος Λάζαρης) ορίστηκε Ειδικός Απεσταλμένος του ελληνικού ΥΠΕΞ για θέματα Λιβύης. Δύο ελληνικές επιστολές εστάλησαν στον ΟΗΕ και ένας «άνθρωπος του Χάφταρ» βρέθηκε στην Αθήνα. Η «πειρατική απόβαση» των Τούρκων στα νερά της Λιβύης διεθνοποιήθηκε μέσα από σειρά επαφών, παρεμβάσεων και τηλεφωνημάτων της ελληνικής πλευράς. Η διεθνής κοινότητα επαναβεβαίωσε την προσήλωσή της στο διεθνές δίκαιο, με άλλους από τους «έξω» να καταδικάζουν τις τουρκικές προκλήσεις απερίφραστα και άλλους… να νίπτουν τας χείρας τους κ.ά.
Ορθές και αναγκαίες οι εκ των υστέρων καταγγελίες. Απαραίτητη και δεδομένη η επίκληση του διεθνούς δικαίου. Η ενεργητική εξωτερική πολιτική, ωστόσο, δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο σε καταγγελίες, επικλήσεις και έξωθεν δηλώσεις.
Όπως έχουν σήμερα (12 Δεκεμβρίου του 2019) τα πράγματα:
Η ελληνική κυβέρνηση δεν προτίθεται να προχωρήσει σε καμία κίνηση οριοθέτησης εξωτερικών ορίων υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι απόψεις, μάλιστα, διίστανται ως προς το εάν στην πραγματικότητα η Ελλάδα όντως έχει ή δεν έχει διαπραγματευτεί στο παρελθόν με τη Λευκωσία θέμα ελληνοκυπριακών συνόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι στο ελληνικό ΥΠΕΞ δεν υπάρχει καν τέτοιος φάκελος προεργασίας ενώ άλλοι υποθέτουν ότι υπήρχε αλλά πλέον δηλώνουν άγνοια.
Με την Αίγυπτο, ωστόσο, από την άλλη, άπαντες συμφωνούν ότι η Ελλάδα έχει όντως προχωρήσει σε δέκα γύρους διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, διαπραγματεύσεων που διακόπηκαν όμως προτού καταλήξουν σε μια συμφωνία και έκτοτε δεν έχουν ξαναρχίσει. Κατά την τελευταία του επίσκεψη στο Κάιρο, ο Νίκος Δένδιας συμφώνησε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του οι σχετικές συνομιλίες να πάρουν και πάλι μπρος και μάλιστα με ρυθμό επιταχυνόμενο. Το πότε θα γίνει αυτό μένει να φανεί.
Οι απόψεις, όμως, διίστανται και για το εάν η Ελλάδα έχει καταθέσει ή όχι στον ΟΗΕ τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο. Άλλοι υποστηρίζουν ότι τα όρια έχουν κατατεθεί μέσω του νόμου 4001 του 2011 στον οποίο σημειώνεται ότι: «Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ης κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης.» Άλλοι σημειώνουν, ωστόσο, με νόημα ότι σε όσα έχει καταθέσει μέχρι στιγμής η Ελλάδα στον ΟΗΕ δεν συμπεριλαμβάνονται χάρτες και συντεταγμένες ορίων υφαλοκρηπίδας για την περιοχή της Μεσογείου.
Κατά τα λοιπά, η νέα ηγεσία του ΥΠΕΞ καθιστά σαφές ότι δεν προτίθεται να προχωρήσει το προσεχές διάστημα σε μια μερική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, αν και αναγνωρίζει ότι ως προς το συγκεκριμένο θέμα έχει γίνει προεργασία από την προηγούμενη κυβέρνηση. Και δεν προτίθεται να επεκτείνει την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη στο Ιόνιο επειδή υπάρχουν αντικρουόμενες νομικές εισηγήσεις αναφορικά με το εάν θα έπρεπε ή όχι η Ελλάδα να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση.
Την ίδια ώρα, πάντως, ελληνικές διπλωματικές πηγές διαμηνύουν ότι το τουρκικό casus belli εμάς δεν μας αφορά και το αγνοούμε. Εάν όντως το αγνοούσαμε, προφανώς και θα έπρεπε να είχαμε ήδη επεκτείνει τα χωρικά μας ύδατα όχι μόνο στο Ιόνιο αλλά και στο Αιγαίο. Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει εάν όχι το casus belli; Και προς τι οι αντικρουόμενες νομικές εισηγήσεις (οι υπέρ και οι κατά της μερικής επέκτασης των χωρικών μας υδάτων) εάν όχι λόγω του τουρκικού casus belli;
Το ενδεχόμενο της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για το θέμα της υφαλοκρηπίδας είναι κάτι που επίσης δεν πρόκειται να μας απασχολήσει το προσεχές διάστημα καθώς δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να επιτρέψουν μια τέτοια προσφυγή. Αλλά και για την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία επίσης δεν φαίνεται να υπάρχουν επί του παρόντος οι απαιτούμενες προϋποθέσεις, όπερ σημαίνει ότι ξεμένουμε με τα ΜΟΕ τα οποία όμως στην πράξη δεν φαίνεται να καταφέρνουν να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ελληνικές διπλωματικές πηγές δηλώνουν πάντως ότι εξακολουθούν να ελπίζουν στην… ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, ενώπαράλληλα υπογραμμίζουν και την ανάγκη οι δίαυλοι μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας να παραμένουν ανοιχτοί για να αποφεύγονται οι… παρεξηγήσεις.
Η ανάγκη διατήρησης ανοιχτών διαύλων είναι δεδομένη και αδιαμφησβήτητη. Απέναντι σε μια Τουρκία ωστόσο που παραβιάζει τη διεθνή νομιμότητα ως «εξ επαγγέλματος παραβάτης» δεν μπορεί να αναγνωρίζονται ελαφρυντικά… παρεξηγήσεων.
Κατά τα λοιπά, τον πρέσβη της Λιβύης μπορεί να τον απελάσαμε, αλλά το ενδεχόμενο επιβολής ευρωπαϊκών κυρώσεων στη Λιβύη δεν φαίνεται να το επιθυμούμε. Σε διεθνές επίπεδο άλλωστε η Ελλάδα έχει προς το παρόν ζητήσει μόνο την καταδίκη του μνημονίου Τουρκίας-αλ Σαράζ και όχι κυρώσεις ως «αντίποινα» για το εν λόγω μνημόνιο.
Live όλες οι εξελίξεις λεπτό προς λεπτό, με την υπογραφή του www.ethnos.gr
