Ισπανικός Εμφύλιος: Πέφτει η Μαδρίτη – Ο Φράνκο είναι πλέον ο κυρίαρχος της Ισπανίας

Μια μέρα σαν σήμερα 28 Μαρτίου του 1939 οι Φαλαγγίτες του Φράνκο μπαίνουν στη Μαδρίτη. Ο Ισπανικός Εμφύλιος τελειώνει δραματικά, όπως όλοι οι εμφύλιοι πόλεμοι!

«Πέφτει η Μαδρίτη, παντού φαλαγγίτες Ριβέρα και Φράνκο, χαφιέδες κι αλήτες και συ νιώθεις ξένος, γελάς μεθυσμένος και λες τι με νοιάζει για τους Ισπανούς…». Είναι οι στίχοι του τραγουδιού του Λευτέρη Παπαδόπουλου «Πέφτει η Μαδρίτη».
Μια μέρα σαν σήμερα έπεσε η Μαδρίτη στα γόνατα. Κι οι Φλαγγίτες ορθοί, υπερόπτες νικητές με τη μπότα στον τράχηλο της Ισπανίας.
Ο Ισπανικός Εμφύλιος τελείωσε. Η Ισπανία αργοπεθαίνει… Η πρωτεύουσα πολιορκούνταν από τον Οκτώβριο του 1936 και κατελήφθη από τα στρατεύματα του Φρανθίσκο Φράνκο στις 28 Μαρτίου 1939.

Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος διήρκεσε από τις 17 Ιουλίου του 1936 μέχρι την 1 Απριλίου του 1939, ήταν ο πόλεμος μεταξύ των Ισπανών Εθνικιστών υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Φράνκο και των Δημοκρατικών, δηλαδή των υπερασπιστών της εκλεγμένης κυβέρνησης, αριστερών, σοσιαλιστών, αναρχικών και κομμουνιστών.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος. Η ιστορική μετάβαση της χώρας, από τη στρατιωτική δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα στην εγκαθίδρυση της «Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας», έδινε την προοπτική μίας πολιτειακής μεταρρύθμισης που θα απομάκρυνε τον στρατό και τη μοναρχία από τα κέντρα εξουσίας. Στις εκλογές του Απριλίου του 1931 η Αριστερά θα σημειώσει εμφατική νίκη. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1933, οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει. Τα επόμενα δύο χρόνια εξουσίας της Δεξιάς θα είναι για την Αριστερά τα «μαύρα χρόνια» της φασιστικής απειλής και της σκληρής καταστολής. Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν και φυλακίστηκαν.
Πολλοί στρατιωτικοί, μεταξύ τους και ο Φράνκο, ύφαιναν το σχέδιο του πραξικοπήματος από τις πρώτες κιόλας μετεκλογικές ημέρες. Από τη μεριά της η κυβέρνηση, δίχως να έχει εμπιστοσύνη στο στρατό που αναφανδόν ήταν αντιδημοκρατικός, θα καθαιρέσει τον Φράνκο από Αρχηγό Επιτελείου και θα τον μεταθέσει στις Κανάριες Νήσους. Από εκεί, και με πρωτοστάτη τον πραξικοπηματία στρατηγό, Εμίλιο Μόλα, στις 17 Ιουλίου 1936, η επανάσταση θα άρχιζε από το Ισπανικό Μαρόκο και τις Κανάριες Νήσους.
Τις επόμενες δύο μέρες ο πόλεμος επεκτείνεται στην κυρίως επικράτεια. Στις 21 Ιουλίου, οι 30 από τις 50 περιφερειακές πρωτεύουσες της χώρας βρισκόντουσαν στα χέρια των επαναστατών με πολλούς πολίτες και σώματα στρατού - ασφαλείας να στηρίζουν τους εξεγερμένους. Ωστόσο, σε πολλά από τα αστικά κέντρα, ο στρατός και η αστυνομία παρέμειναν πιστοί στη δημοκρατική κυβέρνηση. Σύντομα, οι εργάτες σε Μαδρίτη, Βαρκελώνη και τη Χώρα των Βάσκων, θα πάρουν τα όπλα για να συμπαραταχθούν απέναντι στους Εθνικιστές.

Ανηλεείς βιαιότητες

Ήδη από τις πρώτες μέρες καταγράφονται ανηλεείς βιαιότητες και από τις δύο μεριές. Στις περιοχές που επιβλήθηκαν, οι Εθνικιστές δολοφόνησαν μεγάλο αριθμό πολιτών. Στη μεριά των Δημοκρατικών εφαρμόστηκε επαναστατικό δίκαιο με λαϊκά δικαστήρια και πάμπολλες εκτελέσεις ταξικών εχθρών ή μελών του κλήρου. Περίπου 6,000 μοναχοί, καλόγριες και παπάδες θανατώθηκαν, ενώ πολλές εκκλησίες βανδαλίστηκαν ή κάηκαν.

Το εκκρεμές της στρατιωτικής ισχύος αλλάζει στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου του 1936, εκεί που οι Μουσολίνι και Χίτλερ παρέχουν αεροσκάφη ώστε να μεταφερθούν οι 30.000 έμπειροι στρατιώτες του Φράνκο από το Μαρόκο στην καρδιά της ισπανικής επικράτειας. Στους μήνες μέχρι το καλοκαίρι του 1937 οι επαναστάτες του Φράνκο καταγράφουν μικρές αλλά σταθερές νίκες. Από εκείνο το σημείο οι εθνικιστικές δυνάμεις θα καταλάβουν ένα μεγάλο κομμάτι του Βορρά, και μέχρι το φθινόπωρο του 1937, θα έχουν υπό την κατοχή τους και τη Χώρα των Βάσκων.
Η αποτρόπαια επίθεση στην βασκική πόλη της Γκερνίκα το απόγευμα της 26ης Απριλίου 1937, θα λειτουργούσε ως η πιο εμβληματική από τις πάμπολλες κατεδαφίσεις πόλεων στην περιοχή. Ο πιο διάσημος πίνακας του Πάμπλο Πικάσο, εμπνευσμένος από την τραγωδία της μικρής βασκικής πόλης, θα παρουσιαζόταν λίγους μήνες μετά στην Παγκόσμια Έκθεση Παρισιού του 1937, απαθανατίζοντας με γλαφυρό τρόπο την βαρβαρότητα του πολέμου.

Το 1938 η τελευταία πράξη της δημοκρατικής αντίστασης πλησίαζε στο τέλος της. Η ύστατη μεγάλη επίθεσή τους στο νοτιοανατολικό κομμάτι του ποταμού Έμπρο θα κατέληγε σε αποτυχία με το ηθικό και τις προμήθειες τους να στερεύουν όσο ποτέ.
Η Καταλονία θα πέσει στα χέρια των Εθνικιστών στις αρχές του 1939 με ένα πολύ μεγάλο αριθμό πολιτών να αφήνεται στο έλεος του Φράνκο. Περίπου μισό εκατομμύριο πρόσφυγες θα διαφύγουν προς τη Γαλλία.

Την άνοιξη του 1939, μετά την κατάρρευση των δημοκρατικών δυνάμεων στα άλλα μέτωπα, ήταν σαφές ότι η δημοκρατική υπόθεση στη Μαδρίτη ήταν και αυτή καταδικασμένη ρίχνοντας το ηθικό των δημοκρατικών. Στις 26 Μαρτίου, ο Φράνκο διέταξε γενική έφοδο στην ισπανική πρωτεύουσα και στις 27, το μέτωπο κατέρρευσε - πολλά από τα στρατεύματά τους παραδόθηκαν ή απλώς έριξαν τα όπλα και πήραν το δρόμο της επιστροφής στα σπίτια τους. Στις 28 Μαρτίου 1939, η Μαδρίτη έπεσε! Νύχτα ξημέρωσε, νύχτα που κράτησε για τα επόμενα 40 χρόνια! Ό,τι απέμεινε από την αντίσταση κατέρρευσε, με τον Φράνκο να κηρύσσει το τέλος του πολέμου λίγες μέρες αργότερα, την 1η Απριλίου του 1939.