Μάχη της Αλαμάνας: Η πρώτη ήττα των επαναστατημένων Ελλήνων και ο μαρτυρικός θάνατος του Αθανάσιου Διάκου

Μια μέρα σαν σήμερα, 22 Απριλίου του 1821, διεξάγεται η Μάχη της Αλαμάνας. Στην Ανατολική Ρούμελη επικρατεί επαναστατικός αναβρασμός. Ο Αθανάσιος Διάκος, ο οποίος πρωτοστάτησε στην κήρυξη της Επανάστασης στην περιοχή, είχε καταλάβει τη Λιβαδειά, τη Θήβα και την Αταλάντη, όχι όμως και το διοικητικό κέντρο της περιοχής, δηλαδή τη Λαμία (Ζητούνι). Ο Χουρσίτ Πασάς, ο οποίος βρισκόταν στην Ήπειρο διέταξε τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέ Μεχμέτ να καταστείλουν την Επανάσταση στη Ρούμελη. Η μάχη της Αλαμάνας μόλις άρχιζε.

Η άνοδος προς τη Θεσσαλία ήτανε το βασικό στρατηγικό λάθος των Ελλήνων το 1821. Στη Ρούμελη ο Πανουργιάς με 600 άνδρες στη Χαλκομάτα, ο Δυοβουνιώτης με 400 άνδρες στο Γοργοπόταμο και ο Διάκος στην Αλαμάνα με 500 άνδρες αντιμετωπίζουνε τους 8.000 Τούρκους και Αλβανούς που έρχονται από τον κάμπο. Η Μάχη στην Αλαμάνα είναι η πρώτη ήττα της ελληνικής Επανάστασης και σίγουρα η πλέον αναγνωρισμένη ως παράτολμη δεδομένου του όγκου των Τούρκων και των Αλβανών που πολεμούν ακόμα αντάμα.

Προτού ο Αθανάσιος Διάκος με τα 500 παλικάρια του οχυρωθεί στη γέφυρα του Σπερχειού, στις 22 Απριλίου 1821, ο στρατός των Τούρκων άρχισε να κινείται από το Λιανοκλάδι εναντίον του έλληνα αγωνιστή υπό τις διαταγές του Ομέρ Βρυώνη. Παράλληλα, ξεκίνησε εναντίον του και ο στρατός του Κιοσέ Μεχμέτ από τη Λαμία. Επίσης, οι Τούρκοι κατεδίωξαν και τον στρατό των άλλων πολεμιστών, όπως του Δυοβουνιώτη και του Πανουργιά, ώστε να μην μπορέσουν να ενισχύσουν τον Αθανάσιο Διάκο.

Άνισος ο αγώνας

Οι Τούρκοι επιτίθενται ταυτόχρονα και στα τρία σώματα των επαναστατών. Ο Πανουργιάς και ο Δυοβουνιώτης υποχωρήσουν με αποτέλεσμα ο κύριος όγκος των Οθωμανών υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ να επιπέσει επί του Διάκου στην Αλαμάνα. Στη γέφυρα της Αλαμάνας όμως, ο Αθανάσιος Διάκος αρνείται να οπισθοχωρήσει. Μένοντας με 48 άνδρες συνεχίζει να πολεμά τις τουρκικές δυνάμεις οι οποίες έχουν πλέον συγκεντρωθεί στην Αλαμάνα. Κάποιοι συμπολεμιστές του έφεραν ένα άλογο ώστε να φύγει, αλλά ο Διάκος αρνείται. Χαρακτηριστικό της μάχης που έδωσε ο Διάκος ήταν το σπασμένο του σπαθί με το οποίο συνέχισε να μάχεται. Κατά τη διάρκεια της μάχης το σπαθί του σπάει κι ένα εχθρικό βόλι τον τραυματίζει στον δεξιό ώμο, στο οποίο κρατούσε το πιστόλι. Πέντε Τούρκοι ορμούν στο χαράκωμά του και τον συλλαμβάνουν αιχμάλωτο.

Ουδείς ποτέ πόνεσε περισσότερο για το θάνατο ενός Έλληνα Αγωνιστή. Η λαϊκή μούσα διασώζει δύο πασίγνωστα δημοτικά τραγούδια «κλέφτικα» για τον μαρτυρικό θάνατό του Διάκου, μία στερεοελλαδίτικη και μια πελοποννησιακή εκδοχή του δημοτικού κανόνα. Όμως, η πρώτη αναφορά σε λόγιο τραγούδι απαντά στη χειρόγραφη εφημερίδα την «Αιτωλική» στο Μεσολόγγι το Σεπτέμβριο του 1821, μία όχι τόσο γνωστή αποτύπωση του Θανάτου του Διάκου. Ο Αθανάσιος Διάκος θα βρει μαρτυρικό θάνατο από τον Ομέρ Βρυώνη στην τουρκόπολη Λαμία μετά τη Μάχη της Αλαμάνας:
Το Διάκο τότε παίρνουνε και στο σουβλί τον βάζουν
Ολόρτο τον εστήσανε κι αυτός χαμογελούσε
την πίστη τους τους έβριζε, τους έλεγε, μουρτάτες
Σκυλιά, κι αν με σουβλίσετε ένας Γραικός εχάθη
Ας είναι ο Οδυσσεύς καλά και ο καπετάν Νικήτας
που θα σας σβήσουν την Τουρκιά κι όλο σας το ντοβλέτι