Πώς άλλαξε δραματικά ο δημογραφικός χάρτης της Ελλάδας από την Ανταλλαγή των Πληθυσμών

Πώς άλλαξε ο δημογραφικός χάρτης της Ελλάδας από την Ανταλλαγή των Πληθυσμών του 1923. Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 30 Ιανουαρίου του 1923 όταν οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας υπέγραψαν τη σύμβαση που προέβλεπε την ανταλλαγή πληθυσμού.

Η Ελληνοτουρκική ανταλλαγή ήταν αποτέλεσμα του Τουρκικού Πολέμου Ανεξαρτησίας και απόνερα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η σύμβαση εκείνη αφορούσε περίπου 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους: 1.221.489 έλληνες ορθόδοξους από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο και τον Καύκασο και 355.000 έως 400.000 Μουσουλμάνους από περιοχές της Ελλάδας. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, από εκείνους που αφορούσε η σύμβαση μετοίκησαν βιαίως!

Εκείνη η τεράστια ανταλλαγή πληθυσμών, ή πιο σωστά αμοιβαία εκδίωξη, δεν είχε ως βάση της τη γλώσσα ή την εθνότητα, αλλά τη θρησκευτική ταυτότητα και αφορούσε όλους τους ορθοδόξους χριστιανικούς πληθυσμούς της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένων των αρμενόφωνων, τουρκόφωνων ορθοδόξων και από την άλλη μεριά τους περισσότερους γηγενείς μουσουλμάνους της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και ελληνόφωνων μουσουλμάνων, όπως οι Βαλαάδες της Μακεδονίας (Έλληνες που είχαν εξισλαμισθεί κατά την ύστερη περίοδο της τουρκοκρατίας στην δυτική Μακεδονία) και οι Τουρκοκρητικοί, αλλά και μουσουλμανικές ομάδες Ρομά.

Εξαιρούνταν από την Ανταλλαγή οι «Έλληνορθόδοξοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης», και οι «Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης». Επίσης εξαιρούνταν- σύμφωνα με το Άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάνης- οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου. Η ανταλλαγή πληθυσμών θεωρήθηκε ως η καλύτερη μορφή προστασίας των μειονοτήτων, καθώς και «η πιο δραστική και ανθρωπιστική λύση».

Οι ελληνικοί πληθυσμοί που φύγανε προς την Ελλάδα ήταν εξειδικευμένοι εργάτες, οι οποίοι ασχολήθηκαν με το διεθνές εμπόριο και με επιχειρήσεις. Σχεδόν όλοι οι Ελληνορθόδοξοι χριστιανοί της Μικράς Ασίας μαζί με Ελληνορθόδοξους πληθυσμούς από την κεντρική Ανατολία (Καππαδόκες), την περιοχή της Ιωνίας, τον Πόντο, την πρώην ρωσική επαρχία του Καρς, την Προύσα, την περιοχή της Βιθυνίας (π. χ. Νικομήδεια (Ιζμίτ), Χαλκηδόνα (Καντίκιοϊ)), την Ανατολική Θράκη και άλλες περιοχές, είτε απελάθηκαν είτε έχασαν επίσημα την ιθαγένειά τους από την τουρκική επικράτεια. Περίπου 500.000 άτομα απελάθηκαν από την Ελλάδα.

Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας των Ελλήνων που περιελάβανε η Ανταλλαγή, κατασχέθηκε από την Τουρκική κυβέρνηση ως «εγκαταλειμμένη». Ο πληθυσμός της Κρήτης άλλαξε επίσης σημαντικά. Ελληνόφωνοι και Τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Κρήτης (Τουρκοκρήτες), μετακινήθηκαν κυρίως στην ακτή της Ανατολίας, αλλά και στην Συρία, τον Λίβανο και την Αίγυπτο. Κάποιοι από αυτούς αυτό-προσδιορίζονται ακόμα και σήμερα ως ελληνικής εθνικής καταγωγής. Αξίζει να παρακολουθήσετε στο ERTflix την εκπομπή «365 στιγμές» της αρίστης δημοσιογράφου Σοφίας Παπαϊωάννου που αφορά Κρητικούς που έφυγαν στην Τουρκία με την ανταλλαγή των πληθυσμών κι ακόμα αυτοαποκαλούνται «Κρητικοί»· πονεμένη ιστορία! Επίσης στο βιβλίο της «Αθώοι και Φταίχτες» (εκδόσεις Πατάκη) η Μάρω Δούκα καταπιάνεται και αγγίζει με ευαισθησία το θέμα των Τουρκοκρητικών.