Καθώς μαίνεται ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν η υπόλοιπη Μέση Ανατολή αγωνιά για το μέλλον – Ο φόβος των αραβικών χωρών

Η μάχη μεταξύ δύο καλά εξοπλισμένων περιφερειακών δυνάμεων, του Ισράηλ και του Ιράν, έχει κάνει τους γείτονές τους να ανησυχούν για την εξάπλωση της σύγκρουσης, μια ανησυχία που επιδεινώνεται από την προοπτική εμπλοκής των ΗΠΑ.

Σε μια μεγάλη έκταση της Μέσης Ανατολής, μαχητικά αεροσκάφη και πύραυλοι διασχίζουν τακτικά τον ουρανό. Ο νέος πόλεμος στην περιοχή, αυτή τη φορά μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν, έχει θέσει για άλλη μια φορά εκατομμύρια ανθρώπους στο στόχαστρο μιας σύγκρουσης με την οποία δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση.

Ο πόλεμος έχει εμπλέξει δύο καλά εξοπλισμένους, μακροχρόνιους εχθρούς που είναι εθνοτικά και πολιτικά περιθωριακοί στην περιοχή, αλλά των οποίων ο αγώνας, ανησυχεί πολλούς γείτονές τους, καθώς θα μπορούσε να ξεφύγει γρήγορα από τα σύνορά τους.

«Το ψυχολογικό τίμημα είναι βαρύ»

«Φοβόμαστε συνεχώς και το ψυχολογικό τίμημα είναι βαρύ», δήλωσε η Rawan Muhaidat, 28 ετών, μητέρα δύο παιδιών στην πόλη Kafr Asad στη βόρεια Ιορδανία.

Η θέα των ιρανικών πυραύλων πάνω από το κεφάλι της και οι κρότοι της αντιαεροπορικής άμυνας που τους καταρρίπτουν πριν φτάσουν στο Ισραήλ, έχουν τρομοκρατήσει τα παιδιά της, τα οποία σκύβουν ανάμεσα σε εκείνη και τον σύζυγό της καθώς ανησυχούν ότι το σπίτι τους θα μπορούσε να χτυπηθεί.

«Κάθε φορά που περνάει και εκρήγνυται ένας πύραυλος, σκεφτόμαστε: Αυτός είναι», είπε η κ. Muhaidat.

Στους φόβους πολλών ανθρώπων έρχεται να προστεθεί η πιθανότητα ο πρόεδρος Τραμπ να ικανοποιήσει το αίτημα του Ισραήλ να επέμβουν οι Ηνωμένες Πολιτείες ρίχνοντας βόμβες 30 σε μια ιρανική εγκατάσταση πυρηνικού εμπλουτισμού που είναι θαμμένη βαθιά στο υπέδαφος.

«Ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας»

Μια τέτοια κίνηση, λένε οι ειδικοί, θα μπορούσε να ωθήσει το Ιράν να προβεί σε αντίποινα κατά αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων ή συμμάχων σε όλη τη Μέση Ανατολή ή να ενεργοποιήσει δυνάμεις, όπως οι Χούτι στην Υεμένη, για να εμποδίσει τους εμπορικούς δρόμους ή να βλάψει τις υποδομές πετρελαίου, βλάπτοντας την παγκόσμια οικονομία.

«Ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας», δήλωσε η Narges Bajoghli, αναπληρώτρια καθηγήτρια Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. «Το Ιράν δεν πρόκειται να υψώσει τη λευκή σημαία της παράδοσης».

Ο πόλεμος αναδεικνύει πόσο σημαντικά έχει μετατοπιστεί η δομή της εξουσίας σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια.

Λίγο περισσότερο από μισή δεκαετία πριν, το Ισραήλ επικεντρωνόταν σε μεγάλο βαθμό στη σύγκρουσή του με τους Παλαιστίνιους, ενώ διεξήγαγε έναν σκιώδη πόλεμο με το Ιράν μέσω περιστασιακών δολοφονιών και άλλων μυστικών επιθέσεων. Αλλά απέφευγε την άμεση αντιπαράθεση, εν μέρει από φόβο για αντίποινα από το δίκτυο των πολιτοφυλακών που υποστήριζε το Ιράν στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη.

Εκείνη την εποχή, οι περισσότερες αραβικές χώρες απέφευγαν το Ισραήλ, μια δημοκρατία με εβραϊκή πλειοψηφία, για τη μεταχείρισή του προς τους Παλαιστίνιους και πολλές αγανάκτησαν με το κυρίως περσικό Ιράν για αυτό που θεωρούσαν καταστροφική ανάμειξη στον αραβικό κόσμο. Αλλά μερικά αραβικά κράτη άρχισαν να βλέπουν το Ισραήλ ως πιθανό εταίρο για την αντιμετώπιση των δικών τους ανησυχιών σχετικά με το Ιράν και δημιούργησαν επίσημες διπλωματικές σχέσεις.

Αντιστροφή κλίματος

Αυτή η εικόνα έχει πλέον αλλάξει. Η πολύνεκρη αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 ενίσχυσε την αίσθηση της ευπάθειας του Ισραήλ και η χώρα έγινε όλο και πιο επιθετική στην αντιμετώπιση των απειλών που αντιλαμβάνεται πολύ πέρα από τα σύνορά της.

Για το Ιράν, οι πόλεμοι στη Γάζα και τον Λίβανο και η εκδίωξη πέρυσι του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ της Συρίας αποδεκάτισαν το περιφερειακό δίκτυο αντιπροσώπων του και το άφησαν ακόμη πιο απομονωμένο.

Ισχυρές αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου, ακολούθησαν τις δικές τους διπλωματικές διαδρομές με την Τεχεράνη για να μειώσουν τις εντάσεις. Τώρα, ελπίζουν επίσης να αποφύγουν έναν πόλεμο στη γειτονιά τους που θα μπορούσε να τις βάλει στο στόχαστρο λόγω των συνεργασιών τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μειωμένες οι προσδοκίες για ανακωχή

Η τρέχουσα σύγκρουση ξεκίνησε στις 13 Ιουνίου, σε μια κακή στιγμή για τους διεθνείς θεσμούς που δημιουργήθηκαν για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τέτοιου είδους εχθροπραξίες. Ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα, ο οποίος ξεκίνησε μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, έχει σκοτώσει περισσότερους από 50.000 ανθρώπους και έχει προκαλέσει εκτεταμένη καταστροφή και πείνα στη Γάζα.

Λίγοι φαίνεται να περιμένουν ότι τα αντιμαχόμενα μέρη στη νέα σύγκρουση θα λογοδοτήσουν για τη δολοφονία αμάχων ή το χτύπημα νοσοκομείων, όπως έχει κάνει επανειλημμένα το Ισραήλ στη Γάζα - μερικές φορές επειδή η Χαμάς έχει κατασκευάσει σήραγγες κάτω από αυτά - και όπως έκανε το Ιράν στο Ισραήλ την Πέμπτη.

Οι προσδοκίες ότι η δράση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών θα σταματήσει τον πόλεμο είναι μειωμένες, κυρίως επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ασκήσουν σχεδόν σίγουρα βέτο σε οποιοδήποτε μέτρο που θα απαιτούσε τον τερματισμό του. Και ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Abbas Araghchi, δήλωσε σε ανώτερους Ευρωπαίους αξιωματούχους κατά τη διάρκεια συνομιλιών στη Γενεύη την Παρασκευή ότι το Ιράν δεν θα διαπραγματευτεί υπό πυρά.

Ο κ. Τραμπ απέρριψε ούτως ή άλλως τις ευρωπαϊκές προσπάθειες, λέγοντας: "Το Ιράν δεν θέλει να μιλήσει με την Ευρώπη. Θέλουν να μιλήσουν σε εμάς".

Είπε ότι θα αποφασίσει «μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες» αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βομβαρδίσουν το Ιράν.

«Ο νόμος της ζούγκλας»

Αυτή η έλλειψη διεθνούς δράσης για να σταματήσει ο πόλεμος έχει αφήσει τον κ. Τραμπ και τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου ελεύθερους να προχωρήσουν όπως επιλέγουν, δήλωσε ο καθηγητής Bajoghli.

«Μπαίνουμε σε μια νέα διεθνή εποχή, μια νέα παγκόσμια τάξη και φαίνεται ότι κατά κάποιο τρόπο είναι μια παλιά παγκόσμια τάξη της βίας και του νόμου της ζούγκλας, αλλά με τεχνολογία και οπλισμό του 21ου αιώνα», είπε.

Το Ισραήλ ξεκίνησε τον πόλεμο με μια πολύπλευρη αιφνιδιαστική επίθεση που προκάλεσε ζημιές σε στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, κατέστρεψε σε μεγάλο βαθμό την αεράμυνα και σκότωσε κορυφαίους πυρηνικούς επιστήμονες και στρατιωτικούς αξιωματούχους στα σπίτια τους, καθώς και αρκετούς πολίτες. Το Ιράν απάντησε εκτοξεύοντας καταιγισμούς βαλλιστικών πυραύλων εναντίον του Ισραήλ, ορισμένοι από τους οποίους έπληξαν πύργους διαμερισμάτων πολιτών. Τουλάχιστον 224 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στο Ιράν και 24 στο Ισραήλ.

Ο Νετανιάχου δήλωσε ότι το Ισραήλ εξαπέλυσε την επίθεση για να εμποδίσει το Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο, το οποίο το Ισραήλ θα θεωρούσε υπαρξιακή απειλή. Έχει επίσης προτείνει τους πιο επεκτατικούς στόχους του περιφερειακού μετασχηματισμού και της αλλαγής καθεστώτος.

«Αλλάζουμε το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ριζικές αλλαγές στο εσωτερικό του ίδιου του Ιράν», δήλωσε τη Δευτέρα.

Οι απειλές του Ιράν

Το Ιράν επιμένει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι ειρηνικό και οι μυστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν εκτιμήσει ότι το Ιράν δεν έχει αποφασίσει να επιδιώξει πυρηνικό όπλο, αν και αυτό μπορεί να αλλάξει αν οι Ηνωμένες Πολιτείες βομβαρδίσουν την υπόγεια εγκατάσταση εμπλουτισμού του Ιράν στο Φορντό ή αν το Ισραήλ σκοτώσει τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.

Από την πλευρά του, ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ έχει απειλήσει ότι θα προβεί σε αντίποινα εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες πλήξουν το Ιράν.

«Η ζημιά που θα υποστούν οι ΗΠΑ θα είναι σίγουρα ανεπανόρθωτη αν εισέλθουν στρατιωτικά σε αυτή τη σύγκρουση», δήλωσε σε τηλεοπτικό διάγγελμα την Τετάρτη.

Ο πόλεμος είναι εξαιρετικά ανεπιθύμητος στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή, όπου άλλες κυβερνήσεις θα προτιμούσαν να αφήσουν πίσω τους τις συγκρούσεις της περιοχής, ώστε να μπορέσουν να ανοικοδομήσουν ό,τι έχει καταστραφεί και να επικεντρωθούν στην ενίσχυση των οικονομιών τους.

Δεν υπάρχει μεγάλη συμπάθεια για κανένα από τα δύο εμπόλεμα μέρη. Τα περισσότερα αραβικά κράτη αποφεύγουν το Ισραήλ και ακόμη και κυβερνήσεις που έχουν συνάψει διπλωματικές σχέσεις μαζί του έχουν καταδικάσει τον τρόπο με τον οποίο πολέμησε στη Γάζα και την επίθεσή του στο Ιράν.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι υποστηρίζουν το Ιράν. Σε μια κυρίως σουνιτική μουσουλμανική περιοχή, οι περισσότερες αραβικές κυβερνήσεις βλέπουν την επαναστατική σιιτική θεοκρατία του Ιράν ως ανάθεμα και πολλοί άνθρωποι στην Υεμένη, τη Συρία, τον Λίβανο και αλλού δυσανασχετούν με τις επεμβάσεις του Ιράν στις χώρες τους.

Πολλοί ηγέτες της Μέσης Ανατολής έχουν περίπλοκες αντιδράσεις στον πόλεμο, δήλωσε η Dina Esfandiary, επικεφαλής αναλύτρια της Μέσης Ανατολής στην Bloomberg Economics, έναν ερευνητικό όμιλο.

«Οι αξιωματούχοι στην περιοχή χαίρονται σιωπηλά που τα κορυφαία στελέχη του Ιράν εξουδετερώνονται σιγά-σιγά, που οι Ιρανοί πληρεξούσιοι και οι ηγεσίες τους εξουδετερώνονται σιγά-σιγά», είπε. «Αυτό, από τη δική τους οπτική γωνία, τους απαλλάσσει από μία από τις πραγματικές απειλές στην περιοχή».

Αλλά πολλοί φοβούνται επίσης έναν διευρυμένο ρόλο στη Μέση Ανατολή για το Ισραήλ, πρόσθεσε, δεδομένης της τεράστιας στρατιωτικής και διπλωματικής υποστήριξης που λαμβάνει από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αυτό αφήνει τις άλλες χώρες να αναρωτιούνται, είπε, «Πού θα πάει το Ισραήλ μετά;».

Διαβάστε ακόμη

Νέα κίνητρα για να στελεχώσουν οι γιατροί τα νησιά και τις άγονες περιοχές - Οι κενές θέσεις και τα αγκάθια

Το σχέδιο των ψύχραιμων στου Μαξίμου για τους αγρότες, τα καρφιά σε Καραμανλή και Σαμαρά και η Γκίλφοϊλ με τον Πάτση

Τι θα κάνει η κυβέρνηση με τα μπλόκα των αγροτών - Πώς αντιμετωπίζει Σαμαρά - Καραμανλή

Η μοναξιά του σχοινοβάτη: Η ΕΕ ισορροπεί ανάμεσα σε Τραμπ και Ουκρανικό