«Σκιρίτης Λόχος»: Οι ειδικές δυνάμεις της Σπάρτης που πήγαν να αλλάξουν την ιστορία των Θερμοπυλών

Σε σχέση με τα μέσα και την τεχνογνωσία της κάθε εποχής, η Σπαρτιάτικη Φάλαγγα ήταν πιθανότατα η αρτιότερη πολεμική μηχανή που έδρασε ποτέ στον κόσμο, συγκρινόμενη πάντα με τον «ανταγωνισμό».

Υπό τον αέναο φόβο εξέγερσης των απείρως περισσότερων Ειλώτων, οι Σπαρτιάτες τελούσαν διαρκώς υπό πολεμική ετοιμότητα και ήταν καίριο για αυτούς να εξελίξουν στρατηγικές που θα επέτρεπαν σε λίγους να τιθασεύσουν πολλούς. Κάθε αρσενικό παιδί που γεννιόταν ήταν εν δυνάμει ένας από τους πιο σκληρά εκπαιδευμένους πολεμιστές του αρχαίου κόσμου.

Η στρατιωτική παιδεία ήταν το σήμα κατατεθέν της πόλης – κράτους και η υποβολή στην κουλτούρα ότι η ανώτερη τιμή ήταν η διάκριση στο πεδίο της μάχης τρόπος ζωής. Η σιδηρά πειθαρχία και ο βαρύτατος εξοπλισμός της Φάλαγγας ολοκλήρωναν το προφίλ ενός στρατιωτικού σχηματισμού, που πλεονεκτούσε από όλους τους υπόλοιπους διότι ήταν ουσιαστικά δομημένος σε άκρως επαγγελματικά» πρότυπα.  

Κι όμως, υπήρχαν μαχητές που ήταν υπέρτεροι, ως αυτόνομες μονάδες, από τους Σπαρτιάτες. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι στη σύνθεση της φάλαγγας των Σπαρτιατών συμπεριλαμβάνονταν κάποιοι ξεχωριστοί πολεμιστές, των οποίων οι μαχητικές ικανότητες και τα στρατιωτικά προσόντα ξεπερνούσαν ακόμη και αυτά του Λακεδαιμόνιου πολεμιστή.

Ουσιαστικά ήταν η επίλεκτη ομάδα της Φάλαγγας, κάτι σαν η «Δύναμη Δέλτα» αυτής, η οποία αποτελούνταν από ορεσίβια φυλών Αρκάδων, που κατοικούσαν στην αρχαία Σκιρίτιδα της νότιας Αρκαδίας. Η Σκιρίτιδα υπαγόταν στην Σπάρτη, οι πολίτες της όμως είχαν διατηρήσει αρκετές από τις ελευθερίες τους. Επρόκειτο για μια ορεινή, δύσβατη και αφιλόξενη περιοχή, στα βόρεια της Λακωνίας, ανάμεσα στους ποταμούς Οινούντα και Ευρώτα. Η στρατηγική θέση της Σκιρίτιδας ήταν καμβική για την άμυνα και την ασφάλεια της Λακεδαίμονος οδήγησε στην από νωρίς ενσωμάτωσή της στο κράτος της Σπάρτης. Από τη στενωπό της Σκιρίτιδας διέρχετο η αμαξιτή οδός που συνέδεε, μέσω Τεγέας, το Άργος με τη Σπάρτη και χάρη στους Σκιρίτες πολεμιστές ασφάλισε τα βόρεια σύνορά της από τους εχθρούς της, Αρκάδες και Αργείους.

Όταν η περιοχή προσαρτήθηκε, δόθηκε στους κατοίκους της η ιδιότητα του «περίοικου», δηλαδή του ελεύθερου πολίτη χωρίς πολιτικά δικαιώματα. Οι περίοικοι ήταν κατά βάση οι κάτοικοι των λακωνικών περιχώρων και δεν λάμβαναν στρατιωτική εκπαίδευση του επιπέδου ενός πολίτη της Σπάρτης. Ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την ξυλουργία. Δεν μετείχαν στα κοινά και οικονομικά και  βρίσκονταν υπό την αυστηρή κηδεμονία των Σπαρτιατών. Ωστόσο οι Σκιρίτες ήταν πολύ σκληροί άνθρωποι, με αξιομνημόνευτη ανδρεία και αποστροφή στην… υποδούλωση. Ποιώντας έξυπνα οι Σπαρτιάτες, τους έκαναν συμμάχους τους, καλώντας τους επανδρώσουν τη σπαρτιατική φάλαγγα. Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, ήταν άντρες με σπάνια δύναμη και αντοχή, ικανοί να φέρουν εις πέρας τις πιο απαιτητικές αποστολές.

Παρόλο που οι κάτοικοί της ήταν Αρκάδες στην καταγωγή, η ορεινή αυτή περιοχή ταυτίστηκε απολύτως, πολιτικά και στρατιωτικά, με τη Σπάρτη, αναλαμβάνοντας ρόλο «φρουρού» της.

Η μοίρα των Σκιριτών ονομαζόταν αρχικά «Σκιρίτης Λόχος» και θεωρούταν η «ελίτ» της σπαρτιατικής φάλαγγας. Σύμβολο τους ήταν ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο. Αποτελείτο από 600 άνδρες, επιλεγμένους για τη σωματική τους δύναμη και αντοχή. Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι στη μάχη κατείχαν το αριστερό πλευρό της παράταξης, δίπλα στον Βασιλιά, ενώ το δεξιό κατείχαν οι Σπαρτιάτες.

Σύμφωνα με τις αναφορές των ιστορικών, όταν η Σπαρτιατική Φάλαγγα προέλαυνε προς εμπλοκή με τον εχθρό, οι Σκιρίτες ήταν το μοναδικό τμήμα που κινείτο μπροστά από το βασιλιά. Ενεργούσαν ως εμπροσθοφυλακή και ορισμένες φορές βρίσκονταν ακόμη πιο μπροστά και από τους έφιππους ανιχνευτές.

Τις νύχτες αναλάμβαναν εξ ολοκλήρου τη φύλαξη, ήταν υπεύθυνοι για την ανίχνευση του εδάφους και στρατοπέδευαν σε σημεία από όπου μπορούσαν να διακρίνουν από μακριά τους εχθρούς και τις κινήσεις τους.

Εκτός από ρόλο φρουρών, ιχνηλατών και εμπροσθοφυλακής, είχαν και αυτόν του «προσκόπου» στο σπαρτιατικό στρατό. Στην αρχαιότητα οι πρόσκοποι ήταν στρατιωτικά τμήματα που αναλάμβαναν δύσκολες αποστολές, κάτι σαν τις σημερινές ειδικές δυνάμεις. Ένα χαρακτηριστικό που τους προσομοιάζει με τους σύγχρονους καταδρομείς είναι ότι στις νυχτερινές καταδρομικές επιχειρήσεις έβαφαν το πρόσωπο και το σώμα τους μαύρο, με σκόνη από κάρβουνο για απόκρυψη-παραλλαγή.

Αν και ελάχιστα πράγματα έχουν σωθεί για τη δράση τους, γνωρίζουμε ότι η σημαντικότερη καταδρομική επιχείρηση ενός αποσπάσματος Σκιριτών έλαβε χώρα κατά τη μάχη των Θερμοπυλών και είχε ως στόχο τη δολοφονία του ίδιου του Ξέρξη!  

Και θα το είχαν πιθανότατα καταφέρει, αλλάζοντας τον ρου της Ιστορίας, αν ήταν λίγο πιο… τυχεροί. Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, η μικρή ομάδα ανδρών κατάφερε να τρυπώσει στο αντίπαλο στρατόπεδο και να φτάσει έως τη σκηνή του Πέρση βασιλιά, τον οποίο ωστόσο δεν βρήκε μέσα. Εντός της βασιλικής σκηνής ήταν δύο αδελφοί του Ξέρξη, οι στρατηγοί Αβροκόμης και Υπεράνθης, οι οποίοι και δολοφονήθηκαν από τους Σκιρίτες. Το απόσπασμα εξοντώθηκε τελικά από τη δύναμη των επίλεκτων Περσών «Αθανάτων», όταν αργότερα έγινε αντιληπτό, ωστόσο το ηθικό πλήγμα που είχε προκαλέσει στον εχθρό ήταν βαρύτατο.

Σύμφωνα με μια άλλη πηγή δε, ο διοικητής της μοίρας των Σκιρίτων ήταν αυτός που σκότωσε τον αρχιστράτηγο των Περσών, Μαρδόνιο κατά τη μάχη των Πλαταιών.

Οι μεγαλύτεροι οικισμοί της Σκιρίτιδας ήταν το Οίον και οι Καρυές, ο τόπος καταγωγής των διάσημων Καρυάτιδων. Το Οίον ονομάζεται σήμερα Κερασιά, ενώ η περιοχή της αρχαίας Σκιρίτιδας εντάσσεται στο δήμο Τρίπολης. Στην απογραφή του 2001 είχε 1.600 κατοίκους. Στην ιστορική απογραφή όμως της Ελλάδας κατέχει σαφώς μεγαλύτερη… έκταση από την εδαφική και πληθυσμιακή της.