Στα κάστρα του Γεντί Κουλε- Τι σχέση είχαν ο διαβόητος λήσταρχος Μήτρος Τζατζάς με τον ηγέτη του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη

Μήτρος Τζατζάς λήσταρχος, Νίκος Ζαχαριάδης κομμουνιστής, Γεντί Κουλέ φυλακή-Κόλαση. Τρία δυνατά στοιχεία και ο θρύλος έτοιμος… Η Ιστορία πιο σωστά!

«Στα κάστρα του Γεντί-Κουλέ, φτωχό κορμί, χαμένο, λιώνω στη σκέψη τη βαριά και σβήσαν οι ελπίδες πια...». Παραδοσιακό το τραγούδι που απαθανατίζει τις φυλακές του Επταπυργίου, του Γεντί Κουλέ, στην Ακρόπολη της Θεσσαλονίκης...

Yedi Κule στα τούρκικα σημαίνει «επτά πύργοι». Το Φρούριο του Επταπυργίου, στα βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης, έχει ιστορία που χάνεται πίσω στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όμως η χρήση του σαν φυλακή από το 1890 και μέχρι τη 10ετία του 1980 είναι που το έκανε τραγούδι, θρύλο, παραμύθι για μικρά παιδιά και τρομακτικές ιστορίες πίσω από τα κάγκελα για τους μεγάλους.

Τα κελιά του Επταπυργίου έχουν αφουγκραστεί τις οιμωγές των κρατουμένων τις δικτατορίας του Μεταξά, των κατοχικών δυνάμεων και τις χούντας των Συνταγματαρχών. Μέσα στο Επταπύργιο έχασαν τη ζωή τους κακούργοι κι αθώοι, μαρτύρησαν φονιάδες και θύματα της εξουσίας, βασανίστηκαν ανελέητα άνθρωποι- ακόμα και στην περίοδο της Μεταπολίτευσης: το 1987 (το ΠΑΣΟΚ έξι χρόνια στην Κυβέρνηση!) είχε προκαλέσει αλγεινή αίσθηση η αποκάλυψη για απάνθρωπους τρόπους βασανισμού κρατουμένων από δεσμοφύλακες, διακίνηση ναρκωτικών και βιασμούς! Και το 1989, τα κάστρα του Γεντί Κουλέ τα πήδηξε μια νύχτα… η Ιστορία κι από τότε καταρρέουν ξεσκέπαστα από την ανθρώπινη παρουσία, αφημένα στο έλεος των καταιγίδων…

Με ομπρέλα την κοπάνησε ο Μήτρος Τζατζάς...

Εκεί, στα Κάστρα του Γεντί Κουλέ κάπου στα 1925, σεργιάνισαν πλάι πλάι ο Νίκος Ζαχαριάδης, ο ηγέτης του ΚΚΕ και ο διαβόητος λήσταρχος Μήτρος Τζατζάς… Και οι δυο δραπέτευσαν από τις φυλακές του Επταπυργίου τροφοδοτώντας τον λαϊκό θρύλο με δεκάδες ιστορίες.

Ο Μήτρος Τζατζάς ήταν ο τελευταίος από τους λήσταρχους που λυμαίνονταν την ελληνική ύπαιθρο· καταγόταν από το χωριό Κρανιά του ανατολικού Ολύμπου και ήταν από τους διαβόητους ληστές της περιοχής. Τον Τζατζά αποκαλούσαν Δον Ζουάν των ελληνικών ορέων, προσωνύμιο που κονόμησε για τις επιτυχίες του στο ωραίο φύλο· λέγεται ότι ακολούθησε το δρόμο της παρανομίας όταν υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία στη Λάρισα και λιποτάκτησε για να παραστεί στην κηδεία του αδελφού του. Ο λοχαγός δεν του είχε δώσει άδεια και ο Τζατζάς πήρε το νόμο και… το τουφέκι στα χέρια του και βγήκε στα βουνά.
Τον Ιανουάριο του 1925, προδομένος ο Μήτρος Τζατζάς από δικούς του που κάποτε βοηθούσε, θα συλληφθεί από τις σερβικές αρχές και θα παραδοθεί στους έλληνες χωροφύλακες που θα τον οδηγήσουν σιδηροδέσμιο στη Θεσσαλονίκη μαζί με τους συντρόφους του για να εγκλειστούν στο κολαστήριο του Γεντί Κουλέ.

Γράφει ο Βασίλης Τζανακάρης στο εξαιρετικό βιβλίο του «Τα παλληκάρια τα καλά σύντροφοι τα σκοτώνουν» ( εκδόσεις Καστανιώτη): «Ο Μήτρος Τζατζάς θα μείνει για λίγο διάστημα κλεισμένος στα υγρά και κατασκότεινα μπουντρούμια της διαβόητης εκείνης φυλακής, καταφέρνοντας να δραπετεύσει κάποιο θεοσκότεινο Μαρτιάτικο βράδυ του 1925. Με το φίλο του Δημήτρη Μπουρλή ή Γερο Σκοτίδα θ’ ανοίξουν τις αμερικάνικου τύπου χειροπέδες τους με ένα σπιρτόξυλο και αφού τακτοποιήσουν τις χοντρές τρίχινες κάπες τους πάνω στα κρεβάτια για να φαίνεται πως κοιμούνται, θα πούνε στους συγκρατούμενούς τους ότι πάνε στις τουαλέτες. Ύστερα θα σπάσουν τα τούβλα από ένα λεπτό τοίχο που χώριζε τα αποχωρητήρια από τον διάδρομο που οδηγούσε στον προαύλιο χώρο, θα ανέβουν σε ένα παράπηγμα που ήταν κολλητά στην εσωτερική μεριά του τοίχου και θα πηδήξουν έξω από ύψος οκτώ μέτρων. Λένε μάλιστα πως ο Μήτρος Τζατζάς χρησιμοποίησε κατά τη δραπέτευση του μια ανοιχτή ομπρέλα που μετρίασε κάπως την ταχύτητα με την οποία το σώμα του προσέκρουσε στο σκληρό έδαφος. Μπορεί. Όμως, ο σύντροφος του, που είναι κοντά στα 40, πέφτοντας θα τραυματιστεί βαριά στη σπονδυλική στήλη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κουνήσει και τα δυο του πόδια.

»Ο Τζατζάς βρίσκεται σε αδιέξοδο όταν τον βλέπει να βογκάει και να μην μπορεί να κινηθεί, ενώ από στιγμή σε στιγμή κινδυνεύει να γίνει αντιληπτή η δραπέτευσή τους, μα δεν θα αργήσει να πάρει τη γενναία απόφαση-παρά το οποιοδήποτε κόστος που μπορεί να έχει αυτή- να κουβαλήσει τον βαριά τραυματισμένο Μπουρλή στις γερές του πλάτες μέσα στο σκοτεινό δάσος του Σέιχ Σου, ενώ πίσω τους θα ακούγονται γρήγορα και απειλητικά τα βαριά βήματα των χωροφυλάκων. Αλλά το εγχείρημα της διάσωσης του τραυματισμένου του συντρόφου παραείναι δύσκολο και ο Τζατζάς θα αναγκαστεί να τον εγκαταλείψει σε ένα παρακείμενο ρέμα». Ο Μπουρλης συνελήφθη, δικάστηκε με συνοπτικές διαδικασίες και καταδικάστηκε σε θάνατο· εκτελέστηκε στο Επταπύργιο λίγες μέρες μετά.

Ο Μήτρος Τζατζάς θα σκοτωθεί πέντε χρόνια μετά από τους χωροφύλακες. Το τηλεγράφημα του νομάρχη Λάρισας προς τον υπουργό Εσωτερικών έγραφε: «Αναφέρω ότι η συμμορία Τζατζά περικυκλωθείσα από της νυκτός εις την θέση Παλαιοκαρυά παρά το χωρίον Μικρό Καϊσερλή, υπό δυνάμεως 15 αποσπασμάτων εξοντώθη κατόπιν διώρου συμπλοκής εν μέσω αποκρήμνων βράχων. Εφονεύθη ο λήσταρχος Τζατζάς και ο ληστής Καραντώνης…». Αυτή ήταν η ταφόπλακα της ληστοκρατίας στην Ελλάδα- όπως γράφει ο Τζνακάρης.
Βέβαια οι ληστές παραμένουν ενεργοί και ανενόχλητοι εν Ελλάδι, με διαφορετική αμφίεση πλέον, όχι με φουστανέλες και τσαρούχια, και με εντελώς διαφορετικό τρόπο καταλήστευσης των Ελλήνων. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία…

Μονόστηλο η απόδραση Ζαχαριάδη!

Την ίδια περίοδο με τον Τζατζά, στα τέλη του Μαρτίου του 1925 και συγκεκριμένα την Κυριακή 29 Μαρτίου, θα αποδράσει από τις φυλακές του Επταπυργίου ο μετέπειτα αρχηγός του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης. Η δραπέτευση του Ζαχαριάδη θα χαρακτηριστεί «ως μία από τας πλέον θρασυτέρας». Και ενώ η απόδραση του Μήτρου Τζατζά, λίγες μέρες πριν, είχε γίνει πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης εμπλουτισμένη με περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων και φωτογραφικό υλικό, η απόδραση του Ζαχαριάδη θα θαφτεί στη 2η σελίδα της εφημερίδας της Θεσσαλονίκης «Το Φως» υπό τον τίτλο: Νέα απόδρασις εκ των φυλακών του Επταπυργίου- Ο κομμουνιστής Ζαχαριάδης». Το ρεπορτάζ έλεγε ανάμεσα στα άλλα: «Νέα και πάλι απόδρασις κρατουμένου έλαβε χώραν χθες την 3η ώραν μετά μεσημβρίαν εκ των στρατιωτικών φυλακών του Επταπυργίου οπόθεν προχθές απέδρασαν οι Τζατζάς και Μπουρλής. Η απόδρασς αυτή δύναται να χαρακτηρισθεί ως μία από τας πλέον θρασυτέρας διότι ο δράστης αυτής, κρατούμενος κομμουνιστής Νικόλαος Ζαχαριάδης, διήλθε προ των σκοπών των στρατιωτικών φυλακών, έφθασεν εις τον περίβολον των πολιτικών οπόθεν δια της κυρίας εισόδου εξήλθεν ανενόχλητος. Η απόδρασις οφείλεται εις το εξής γεγονός. Ο εν λόγω κρατούμενος κομμουνιστής αναμιχθείς μετά των επισκεπτών των φυλακών των εισερχομένων εις τον περίβολον εξήλθε μετ’ αυτών και απέδρασε. Ειδοποιήθησαν όλαι αι αρχαί αι οποίαι έλαβον τα κατάλληλα μέτρα προς ανακάλυψιν και σύλληψίν του».

Με κοστούμι και φρεσκοξυρισμένος...

Ο Νίκος Ζαχαριάδης- 23 χρονών τότε- και Γενικός Γραμματέας της Κομμουνιστικής Νεολαίας Θεσσαλονίκης, είχε συλληφθεί με ακόμη 12 ομοϊδεάτες του και είχαν κατηγορηθεί ότι «αγωνίζονταν για την αυτονομία της Μακεδονίας»· είχαν καταδικαστεί από 12 έως 18 χρόνια ο καθένας τους. Ο αστικός μύθος λέει ότι ο Ζαχαριάδης είχε μείνει αξύριστος επί εβδομάδες για να μοιάζει με τους ληστές που προαυλίζονταν στο Επταπύργιο και μια Κυριακή, την ώρα του επισκεπτηρίου, ο Ζαχαριάδης, φρεσκοξυρισμένος, φορώντας καινούργιο κοστούμι (του το είχαν προμηθεύσει σύντροφοί του) αναμίχθηκε με το πλήθος των επισκεπτών και πέρασε την πύλη χαιρετώντας μάλιστα ευγενικά τον φρουρό!
Μια άλλη εκδοχή του αστικού μύθου, πάλι, υποστηρίζει ότι ο Ζαχαριάδης έμοιαζε πολύ με αδελφό τροφίμου των φυλακών, που επισκεπτόταν συχνά τον δικό του άνθρωπο. Σύμφωνα με το σχέδιο απόδρασης, ο αδελφός του κατάδικου πήγε στο επισκεπτήριο κρατώντας ένα παιδί στην αγκαλιά του. Με το ίδιο παιδί αγκαλιά βγήκε από τις φυλακές ο Ζαχαριάδης. Ο επισκέπτης διαμαρτυρήθηκε όταν τέλειωσε το επισκεπτήριο, οι φύλακες κατάλαβαν, αλλά ήταν αργά…

Ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος, γράφει για το Γεντί Κουλέ: «…εάν η δύναμη της αφήγησης ήταν ανάλογη με τη συγκλονιστικότητα των επεισοδίων αυτών, τότε θα είχαμε ένα έργο σαν τους «Αθλίους» του Ουγκώ και όχι απλώς ένα αξιόλογο πρωτόλειο», αναφερόμενος στις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στις φυλακές και στο μαρτύριο των εγκλείστων…
Σήμερα; «Ερειπωμένοι τοίχοι. Εγκατάλειψη. Περασμένες μορφές κυκλοφορούνε αδιάφορα. Χρόνος παλιός χωρίς υπόσταση. Τίποτα πια δε θ’ αλλάξει δω μέσα» γράφει ο Μανώλης Αναγνωστάκης, κάποτε τρόφιμος κι αυτός του Γεντί Κουλέ που αργογκρεμίζεται από τις αντάρες των αμαρτιών των ανθρώπων…