Η καταιγίδα της τεχνολογίας, της AI και τα θύματά τους: Επαγγέλματα που πνίγηκαν, εφευρέσεις που χάθηκαν στους χειμάρρους του χρόνου

Η καταιγίδα της τεχνολογίας και τα θύματά της... Και να που φθάσαμε εδώ, στο 2025! Ένα τέταρτο του 21ου αιώνα το έχουμε ήδη αφήσει πίσω μας σαν δρόμο που τρέξαμε με μιαν ανάσα και ποτέ, μα ποτέ πια, δεν θα ξαναπεράσουμε. Και; Έτσι, ομως, είναι ο χρόνος… Έγινε για να κυλάει, οι έρωτες για να τελειώνουν κι’ η ζωή για να πηγαίνει στο διάολο… που λέει κι’ ο ποιητής.

Λοιπόν, έχετε διανοηθεί στα τελευταία 100 χρόνια πόσο ραγδαίες ήταν οι τεχνολογικές εξελίξεις; Ζούμε σε μια κοινωνία απολύτως εξαρτώμενη από την επιστήμη και την τεχνολογία και σχεδόν ουδείς γνωρίζει το παραμικρό για την επιστήμη και την τεχνολογία. Ας μάθουμε.

Η εισβολή της ψηφιακής τεχνολογίας, του αυτοματισμού και των μεταβαλλόμενων κοινωνικών αναγκών έχουν καταστήσει πολλούς παραδοσιακούς τομείς, πλέον, περιττούς. Να θυμηθούμε επαγγέλματα, καταστήματα, επιστημονικές ανακαλύψεις και εφευρέσεις που προκάλεσαν εντύπωση στην εποχή τους και τώρα αναπαύονται στο κοιμητήριο της Ιστορίας…

1. Τηλεγραφικές Υπηρεσίες

Οι τηλεγραφικές υπηρεσίες, που κάποτε αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας επικοινωνίας, εξαφανίστηκαν, καθώς τα τηλέφωνα, τα φαξ και αργότερα το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κάλυψαν τις ανάγκες άμεσων μηνυμάτων. Η Western Union, εταιρεία-κολοσσός σ’ αυτόν τον τομέα για περισσότερο από έναν αιώνα, διέκοψε την παράδοση τηλεγραφημάτων το 2006. Ο τηλέγραφος είναι πλέον μουσειακό αντικείμενο!

2. Φωτογραφικές μηχανές με φιλμ

Κάποτε κυριαρχούσε η Kodak, τώρα… το τηλέφωνο! Η φωτογραφική μηχανή με φιλμ έχει, χρόνια τώρα, τοποθετηθεί στο ψηλό ψηλό ράφι και πλέον κυριαρχούν οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και οι ενσωματωμένες κάμερες των smartphone. Τα φωτογραφεία, όπου παρέδιδες τα φιλμ για να τα πάρεις μέρες μετά ή σε μια ώρα μετά την είσοδο των μηχανημάτων ταχείας εμφάνισης, έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Τα φιλμ πλέον διακινούνται μεταξύ ρομαντικών συλλεκτών και παραδοσιακών φωτογράφων που δεν ακολούθησαν την τεχνολογία. Το 2012, η Kodak υπέβαλε αίτηση πτώχευσης· η ψηφιακή εποχή της είχε ρίξει το φως της και την χάλασε...

3. Γραφομηχανές

Ο ήχος των γραφομηχανών σε ένα δημοσιογραφικό γραφείο ήταν το χτύπημα της καρδίας της επικαιρότητας… Οι γραφομηχανές, ήταν κάποτε αντικείμενο απαραίτητο σε Γραφεία, αλλά και σπίτια μέχρι που οι προσωπικοί υπολογιστές και οι επεξεργαστές κειμένου τις έστειλαν στα μουσεία. Εταιρείες όπως οι Remington και Underwood έβαλαν λουκέτο και τα συνεργεία επισκευής γραφομηχανών έγιναν… νυχάδικα. Ακόμα κάποιες εξειδικευμένες εταιρείες αντέχουν με τους συλλέκτες να τις συντηρούν. Για παράδειγμα, η Gramercy Typewriter Co. στο Μανχάταν, που ιδρύθηκε το 1932, συνεχίζει να πουλάει και να επισκευάζει γραφομηχανές, εξυπηρετώντας αμετανόητους Boomers.

4. Τηλεφωνικά κέντρα

Η χειροκίνητη σύνδεση τηλεφωνικών κλήσεων από υπαλλήλους της τηλεφωνικής εταιρείας ήταν συνήθης για μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα· εξαφανίστηκε με την αυτοματοποίηση των τηλεπικοινωνιών. Οι τοπικές κλήσεις με τη βοήθεια χειριστή και τα τηλεφωνικά κέντρα βρίσκονται πλέον στις σελίδες της ιστορίας της τηλεφωνίας. Επίσης έχουν εξαφανιστεί από τον τόπο μας οι τηλεφωνικοί θάλαμοι και τα τηλέφωνα από τα περίπτερα… Σήμερα, είναι σπάνιο να μην δεις στο δρόμο τους 99 από τους 100 ανθρώπους που κυκλοφορούν να μην κρατάει στο χέρι ένα αντικείμενο που κάνει χρέη… και τηλεφώνου. Για τηλεφωνικά κέντρα θα μιλάμε, όταν πια ολόκληρος ο Πλανήτης έχει γίνει ένα τηλεφωνικό κεντρο;

5. Φανοκόροι του δήμου

Και πάμε αρκετά χρόνια πίσω…

«Οι φανοκόροι της Δημαρχίας, φορτωμένοι τα σύνεργά τους άναβαν ένα-ένα τα λαδοφάναρα του κεντρικού τούτου δρόμου της μικρής ελληνικής πρωτεύουσας», γράφει ο Τάσος Βουρνάςστο «Το ξεκίνημα της φωτιάς» του.
Τι ήταν ο φανοκόρος; Ο φανοκόρος ήταν υπάλληλος του δήμουος που άναβε τα φανάρια του δημοτικού φωτισμού. Το 1858 αποφάσισαν να φωταγωγήσουν τις πλατείες και τους δρόμους της πόλης, έτσι κάθε βράδυ αναλάμβανε ο φανοκόρος να ανάψει τους δημοτικούς φανοστάτες των οδών. Το έτος 1889 φτάνει ο ηλεκτρισμός στην Ελλάδα. Η Αθήνα ηλεκτροδοτήθηκε. Το πρώτο κτίριο που φωτίστηκε ήταν τα Ανάκτορα και σύντομα ο ηλεκτροφωτισμός επεκτάθηκε στο σημερινό ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας. Μέχρι το 1929 είχαν ηλεκτροδοτηθεί 250 πόλεις με πληθυσμό άνω των 5.000 κατοίκων, όμως το ηλεκτρικό ρεύμα θα διατίθεται για κάποιες ώρες και με αρκετές διακοπές. Πριν από την ευρεία ηλεκτροδότηση, οι φανοκόμοι άναβαν και συντηρούσαν τα φώτα του δρόμου που τροφοδοτούνταν με γκάζι ή πετρέλαιο. Τα ηλεκτρικά φώτα του δρόμου κατάργησαν αυτές τις εργασίες μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα.

6. Υπηρεσίες παράδοσης γάλακτος

Θυμάμαι, νήπιο ακόμα, να χτυπάει την πόρτα μας ένας νεαρός ποδηλάτης και να μας αφήνει ένα γυάλινο μπουκάλι γάλα «Ασπρό» της γαλακτοκομικής εταιρείας Ασπροπύργου· ήταν αρχές 10ετίας του ’60. Σήμερα, σχεδόν 70 χρόνια μετά, η ψύξη και η… πανδημία των σούπερ μάρκετ εξάλειψαν την ανάγκη για καθημερινή παράδοση γάλακτος στο σπίτι. Και επειδή κάναμε λόγο για «πανδημία», κατά τη διάρκεια της εξάπλωσης του κορονοϊού, πολλά γαλακτοκομεία στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, επανέφεραν τις υπηρεσίες παράδοσης γάλακτος στο σπίτι· για λίγο. Στην Ελλάδα, τα σουπερμάρκετ δεν νόσησαν από τον Covid-19, αντίθετα θέριεψαν οι πωλήσεις τους!

7. Κινηματογράφοι drive-in

Οι κινηματογράφοι drive-in, που κάποτε αριθμούσαν πάνω από 4.000 στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την περίοδο της κορύφωσής τους στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Και στην Ελλάδα εμφανίστηκαν εκεί κάπου τέλη 10ετία του ’70- αρχές 10ετίας του ’80· κι όπως ήρθαν έτσι ξαφνικά, έτσι κι’ έφυγαν .
Στην Αθήνα και λίγο πιο έξω από τα σύνορά της υπήρχαν το Athens Drive-in δίπλα στο Ολυμπιακό Στάδιο, το Αβάντι στο Σταυρό της Αγίας Παρασκευής, κάποια ακόμη στην Εθνική Οδό, ένα στα Σπάτα, και, σίγουρα, το πιο δημοφιλές, το Drive-in International της Μαλακάσας παραπλεύρως της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας. Εκτός Αττικής, υπήρχαν drive-in στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο της Κρήτης, στη Λάρισα, στην Καλαμάτα, στο Αγρίνιο, στην Ελευσίνα, στη Νάουσα. Σήμερα, μόνο η ανάμνησή τους… Τώρα; Netflix…
Και στις Ηνωμένες Πολιτείες; Μέχρι το 2024, περίπου 283 κινηματογράφοι drive-in παρέμειναν λειτουργικοί από περίπου τους 305 το 2019 και 318 το 2021. Η μείωση αποδίδεται σε παράγοντες όπως η άνοδος των κινηματογραφικών αιθουσών τύπου Village και σίγουρα η έλευση του home video. Κάποιοι κινηματογράφοι drive-in, στις ΗΠΑ, έχουν βιώσει μια- ας την πούμε- αναλαμπή, ιδιαιτέρως κατά τη διάρκεια της πανδημίας καθώς προσέφεραν επιλογή ψυχαγωγίας από κοινωνική απόσταση.

8. Τέλεφαξ

Το φαξ (συντομογραφία του fax ), που μερικές φορές ονομάζεται τηλετυπία ή τηλεφαξ (συντομογραφία του telefacsimile ), είναι η τηλεφωνική μετάδοση σαρωμένου έντυπου υλικού (τόσο κειμένου όσο και εικόνων), συνήθως σε έναν αριθμό τηλεφώνου που είναι συνδεδεμένος σε έναν εκτυπωτή ή άλλη συσκευή εξόδου. Το διαδίκτυο και τα mail καθώς και η έλευση των smartphones και των δικτύων κινητής τηλεφωνίας έχει καταστήσει τα συστήματα τέλεφαξ περιττά και τις συσκευές τους τις βλέπεις πλέον σε σκουπιδότοπους…

9. Παγοκολόνες για delivery... 

Πριν από την ευρεία παραγωγή των ηλεκτρικών ψυγείων, μια ολόκληρη βιομηχανία περιστρεφόταν γύρω από τη παραγωγή πάγου και την παράδοσή του σε σπίτια και επιχειρήσεις. Και δεν έχουμε γυρίσει τον χρόνο πολλά πολλά χρόναι πίσω, όχι. Στην Ελλάδα μέχρι και την 10ετία του ’70, αρκετά νοικοκυριά εξυπηρετούνταν από καλαίσθητα ξύλινης επένδυσης ψυγεία πάγου.
Η έλευση και η προσιτή τιμή των ηλεκτρικών ψυγείων τον 20ό αιώνα κατέστησε την παράδοση πάγου σχεδόν γραφική… Σήμερα υπάρχουν ψυγειοκαταψύκτες αποκλειστικά για παγάκια, που χαμηλώνουν τις θερμοκρασίες στα οινοπνευματώδη ποτρά και όχι μόνο. Πάγος σε κολώνες ή τριμμένος παράγεται από ελάχιστες βιοτεχνίες που έχουν πελάτες τους ιχθυέμπορους οι αλιείς.

10. Καταστήματα ενοικίασης βιντεοκασετών

Το βίντεο και η βιντεοκασέτα μπήκαν στη ζωή των Ελλήνων εκεί κάπου στη 10ετία του ΄80 και μέχρι το 2000 είχαν εξαφανιστεί. Μετά ήρθαν τα DVD και μετά οι smart TV… Τα καταστήματα ενοικίασης βιντεοκασετών, που έπιαναν κάθε γωνία στις γειτονιές της Αθήνας και όχι μόνο, έκλεισαν! Τέτοια καταστήματα είναι πλέον εξαιρετικά σπάνια στα περισσότερα μέρη του κόσμου.

11. Εγκυκλοπαίδειες

Οι πολύτομες έντυπες εγκυκλοπαίδειες, όπως η Εγκυκλοπαίδεια Britannica, η Πάπυρος Λαρούς και άλλες έγιναν στάχτη καθώς απλώθηκε η διαδικτυακή πυρκαγιά… Η Wikipedia και οι ψηφιακές βάσεις δεδομένων έφεραν επανάσταση στην πρόσβαση στην πληροφορία, καθιστώντας τους κάποτε απαραίτητους ογκώδεις τόμους προσάναμμα για τζάκια… Το 2012, η Εγκυκλοπαίδεια Britannica ανακοίνωσε το τέλος της έντυπης έκδοσής της μετά από 244 χρόνια. Αυταά.

Και τώρα πάρτε βαθιά ανάσα και βουτήξτε στον βυθό του χρόνου και δείτε επαγγελματίες που κόλλησαν στη λάσπη της εξέλιξης: νερουλάς, γανωτής, στιλβωτής- λούστρος δηλαδή, πεταλωτής, σαμαράς (όχι ο πρώην πρωθυπουργός· αυτός είναι αειθαλής…), βαρελάς, ντελάλης, αγωγιάτης, λατερνατζής, υπαίθριος φωτογράφος, αγροφύλακας- ο δραγάτης, εφημεριδοπώλης… Κι' ανάμεσά τους προσθέστε και «πραγματάκια» που ομόρφηναν τη ζωή μας και που τώρα έχουν ξεχαστεί σε κα΄ποια ντουλάπια, αν δεν ε΄χουν φύγει με το απορηματοφόρο του δήμου: ραδιοκασετόφωνο, πικ απ, γουόκμαν, στερεοφωνικά συστήματα, δισκέτες υπολογιστή, κομπιουτεράκια, τρανζιστοράκια, κινηματογραφική μηχανή προβολής και πόσα άλλα που ξεχνάμε...

Η εισβολή της Τεχνητής Νοημοσύνης...

Οι εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, ειδικά τον τελευταίο χρόνο, επηρεάζουν βαθιά τον χώρο εργασίας, τον τρόπο λειτουργίας επιχειρήσεων, όσον αφορά την αποδοτικότητα και τη χρήση εφαρμογών. Αυτές οι εφαρμογές βασίζονται στον αυτοματισμό και την τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης για την ολοκλήρωση εργασιών που προηγουμένως ήταν εφικτές μόνο από ανθρώπους. Το ChatGPT είναι ένα παράδειγμα, το οποίο προσέλκυσε πάνω από 100 εκατομμύρια χρήστες σε μόλις δύο μήνες. Σύμφωνα με την Goldman Sachs, τα 2/3 των θέσεων εργασίας κινδυνεύουν από την Ai! Ωστόσο, καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη και η τεχνολογία αυτοματισμού είναι ακόμη νέες στον χώρο εργασίας- αν και εξελίσσονται ταχύτατα- ο αντίκτυπός τους στην αγορά εργασίας εξακολουθεί να είναι σχετικά άγνωστος. Για αυτό, είναι σημαντικό να αξιολογηθεί ο ευρύς αντίκτυπος που αρχίζουν να έχουν ή να προβλεφθούν οι επιπτώσεις που ενδέχεται να έχουν στο μέλλον. Ωστόσο, ο αντίκτυπος θα μπορούσε να είναι πολύ ευρύτερος, με δυνατότητα να επηρεάσει χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας, όπως οι υπηρεσίες καθαριότητας και οικιακής βοήθειας, καθώς και ανώτερες διευθυντικές θέσεις. Σύμφωνα με την McKinsey, η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να αντικαταστήσει το 30% των ωρών εργασίας των εργαζομένων έως το 2030

Οποιαδήποτε εργασία που περιλαμβάνει τη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών, την ανάλυση δεδομένων, τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση προβλημάτων έχει τη δυνατότητα αναβαθμίσεων με Τεχνητή Νοημοσύνη. Στην πραγματικότητα, καθώς η τεχνολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης εξελίσσεται, οι τάσεις δείχνουν ότι θα μπορούσε να αντικαταστήσει συνήθεις εργασίες, όπως οι βοηθοί ταμείου, μεταφραστές, ξεναγούς, διορθωτές, δημοσιογράφους, ερευνητές, ιστορικούς ηθοποιούς, τηλεπαρουσιαστές ακόμα και γιατρούς!

Πρόσφατα, κορυφαίος ιατρός αιματολόγος, εξηγούσε στο άναυδο ακροατήριό του ότι, πολύ σύντομα ειδικότητες γιατρών θα αντιακατασταθούν από την Ai. Και έδωσε ένα παράδειγμα: η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορεί να αναλύσει δεδομένα ασθενούς με λέμφωμα, για παράδειγμα, και να προτείνει τρόπους θεραπείας εκμεταλλευόμενη τον τεράστιο όγκο πληροφοριών. Στη χειρουργική, επίσης: πολύ σύντομα σε ένα χειρουργικό θάλαμο θα απαιτείται μοναχά η παρουσία μόνο του ασθενούς! Ήδη, εδώ και χρόνια, μέσω του Da Vinci surgical system, ο χειρουργός κάθεται σε μια εργονομική κονσόλα, η οποία του παρέχει μεγεθυμένη, υψηλής ευκρίνειας, τρισδιάστατη εικόνα της χειρουργικής περιοχής. Ο χειρουργός χειρίζεται ρομποτικούς βραχίονες με εργαλεία που εισάγονται μέσω μικρών τομών στο σώμα του ασθενούς. Το σύστημα μεταφράζει τις κινήσεις των χεριών του χειρουργού στην κονσόλα σε ακριβείς κινήσεις των εργαλείων στο εσωτερικό του ασθενούς σε πραγματικό χρόνο. Αποτέλεσμα; Οι ασθενείς συχνά βιώνουν λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο, η ακρίβεια της χειρουργικής επέμβασης μπορεί να οδηγήσει σε ελάχιστη απώλεια αίματος και ο χρόνος ανάρρωσης είναι γενικά μικρότερος σε σύγκριση με την ανοιχτή χειρουργική επέμβαση.

Για την ώρα- και κυριολεκτούμε: για την ώρα- η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν δύναται ακόμα να αντικαταστήσει τους χειρουργούς, αλλά μπορεί να ενισχύσει τις δυνατότητές τους λειτουργώντας ως ένας ισχυρός βοηθός· ένα καλό «δεξί χέρι». Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εντοπίσει βασικά ανατομικά προβλήματα και να παράσχει καθοδήγηση κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων, μειώνοντας ενδεχομένως, τα σφάλματα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επεξεργάζεται γρήγορα μεγάλες ποσότητες δεδομένων για να βοηθά τους χειρουργούς να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις. Μέχρι τώτα, τα ρομπότ χρησιμεύουν ως βέλτιστα εργαλεία και όχι ως φορείς λήψης αποφάσεων. Ο χειρουργός παραμένει υπεύθυνος για τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, για την ώρα, το ξαναγράφουμε... Όσο υπάρχουν άνθρωποι, μην τρομάζετε...

Τα χρόνια φεύγουν και παίρνουν μαζί τους ψυχές που νόμιζαν ότι είναι αθάνατες, και αντικείμενα που τα θεωρούσαμε απαραίτητα· μόνο τις αναμνήσεις δεν μπορούν να μας πάρουν, που κι αυτές σκοτεινιάζουν όταν κλείσουν τα μάτια για να μην ανοίξουν ποτέ πια…