Από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη στον Γιάρβιν και τον Τραμπ

Ζούμε σε μία εποχή όπου καλοπροαίρετοι πλουτοκράτες και τεχνολογικές ελίτ αναζητούν νέες μορφές εξουσίας, σαν και αυτές που υπήρχαν στο ιστορικό παρελθόν. Μήπως λοιπόν οι αρχαίες φιλοσοφίες αποκτούν ανανεωμένο ειδικό πολιτικό βάρος; Πως συνδέονται όμως οι θέσεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη με την πολιτική σκέψη του Curtis Yarvin και του Donald Trump; Πως συνδέονται διάφορες οικονομικές θεωρίες με την παρούσα πολιτική;

Πλάτωνας: Το όραμα του φωτισμένου ηγέτη

Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι ο άνθρωπος μπορεί να απελευθερωθεί από τις ψευδαισθήσεις και να φτάσει στη γνώση της αλήθειας μέσω της φιλοσοφίας. Στην ιδανική πολιτεία πρέπει οι βασιλείς να φιλοσοφήσουν ή οι φιλόσοφοι να κυβερνήσουν. «Εάν μη οι βασιλείς φιλοσοφήσουν, ουκ έστιν των δεινών παύλα." Οι φιλόσοφοι είναι οι πιο κατάλληλοι να κυβερνήσουν, επειδή μόνο αυτοί είναι ικανοί να αντιληφθούν την Ιδέα του «αγαθού» και να οδηγηθούν με βάση την αληθινή γνώση και όχι το συμφέρον ή τη γνώμη του πλήθους. Οι φιλόσοφοι αναζητούν την αλήθεια και τη σοφία, όχι τη δύναμη και τον πλούτο. Οι φιλόσοφοι, και όχι οι πλούσιοι, ούτε οι δημαγωγοί, είναι οι μόνοι που γνωρίζουν την αληθινή φύση της δικαιοσύνης και μπορούν να καθοδηγήσουν το κράτος. Η δημοκρατία οδηγεί στην τυραννία, όταν η υπερβολική ελευθερία μετατρέπεται σε αναρχία.

Αριστοτέλης: Η μικτή πολιτεία και η σημασία της μεσαίας τάξης

Κατά τον Αριστοτέλη, οι ορθές μορφές πολιτεύματος είναι η μοναρχία, η αριστοκρατία και η πολιτεία. Η μοναρχία ορίζεται ως η διακυβέρνηση από ένα μόνο πρόσωπο που διαθέτει ανώτερη αρετή και φρόνηση, το οποίο κυβερνά για το κοινό συμφέρον και όχι για προσωπικό όφελος. Οι νόμοι δεν είναι αναγκαίοι λόγω της υπέρτατης σοφίας του άρχοντα. Επειδή άτομα με υπέρτατη σοφία είναι δυσεύρετα όμως, στην πράξη προτείνει την πολιτεία ως πιο ρεαλιστική λύση. Η μικτή πολιτεία στηρίζεται στην διακυβέρνηση από πολλούς, βασισμένη στη μεσαία τάξη. Εν αντιθέσει, η αριστοκρατία στηρίζεται στη διακυβέρνηση από τους πιο ενάρετους πολίτες.

Διαφωτισμός: Πεφωτισμένη δεσποτεία

Οι ιδέες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη επηρέασαν την φιλοσοφική και πολιτική σκέψη κατά την διάρκεια του Διαφωτισμού, και έδωσαν ειδικό βάρος στην έννοια της «πεφωτισμένης δεσποτείας» που εισηγήθηκε από τον Βολταίρο. Οι πεφωτισμένοι μονάρχες βασίζονταν στη λογική, και ασχολούνταν με τις τέχνες και τις επιστήμες.

Adam Smith: Το αόρατο χέρι

Το «αόρατο χέρι» («invisible hand») του Σκωτσέζου οικονομολόγου και ηθικού φιλόσοφου Άνταμ Σμιθ, του 18ου αιώνα, συνοψίζει τη θεωρία ότι ενώ οι άνθρωποι επιδιώκουν τα δικά τους συμφέροντα, καταλήγουν να προωθούν το κοινωνικό καλό. Για παράδειγμα, ένας παραγωγός προσλαμβάνει εργάτες στην παραγωγή επιδιώκοντας το προσωπικό κέρδος. Αυτή η στρατηγική όμως είναι ωφέλιμη και για τους εργάτες. Η θεωρία αυτή έδωσε αργότερα έναυσμα στο Πρώτο Θεμελιώδες Θεώρημα των Οικονομικών της Ευημερίας που λέει με απλά λόγια ότι η ανταγωνιστική συμπεριφορά οδηγεί σε κοινωνικά βέλτιστη κατανομή των πόρων (the allocation in a Competitive Equilibrium achieved by a market economy is Pareto Efficient).

Μερκαντιλισμός

Η οικονομική σχολή του «μερκαντιλισμού» προϋπήρχε του Άνταμ Σμιθ. Στην πιο απλή του εκδοχή πρεσβεύει ότι ο πλούτος ενός κράτους μετριέται από τα αποθέματα πολύτιμων μετάλλων όπως του χρυσού και του ασημιού. Στην εποχή του ‘Ανταμ Σμίθ, η εμποροκρατία πήρε τη μορφή της ταυτόχρονης προώθησης των εξαγωγών και αποθάρρυνσης των εισαγωγών. Η αποθάρρυνση των εισαγωγών μπορεί να επιτευχθεί μέσω δασμών.

Η σχολή του Σικάγου

Η σχολή του Σικάγου, επηρεασμένη από το αόρατο χέρι του Άνταμ Σμιθ, πρεσβεύει ότι οι αγορές δουλεύουν (markets work), δηλαδή, αφήστε τις αγορές να κάνουν τη δουλειά τους. Εξ ου και το αγαπημένο ανέκδοτο των οικονομολόγων. Πόσοι οικονομολόγοι χρειάζονται για να αλλαχθεί μία λάμπα; Η σωστή απάντηση είναι μηδέν – η αγορά θα το κανονίσει μόνη της.

Kenneth Arrow: To Θεώρημα του Αδυνάτου

Ο νομπελίστας Άρροου ανέπτυξε το Θεώρημα του Αδυνάτου που με απλά λόγια λέει ότι ένας κανόνας κοινωνικών επιλογών (π.χ., ψηφοφορία) που ικανοποιεί βασικά κριτήρια, συμπεριλαμβανομένου του κριτηρίου της «μη δικατορίας,» αποτυγχάνει να μετατρέψει τις επιλογές των πολιτών σε κοινωνικές επιλογές. Το θεώρημα εκλαμβάνεται ως υποστηρικτικό της απάλειψης του κριτηρίου της μη δικτατορίας, δηλαδή έμμεσα αφήνει το ενδεχόμενο να υπάρχει ένα άτομο του οποίου οι προσωπικές προτιμήσεις να προσδιορίζουν και τις κοινωνικές.

Τι ενοχλεί πλουτοκράτες, τεχνολογικές ελίτ και πολλούς άλλους ψηφοφόρους

Η αναποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα είναι κάτι που ενοχλεί πολύ κόσμο. Οι ψηφοφόροι δεν θέλουν οι φόροι τους να πηγαίνουν τζάμπα. Πολλοί θεωρούν ότι υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα feather-bedding (excessive hiring of low productivity workers) στο κράτος. Ο δημόσιος τομέας έχει γίνει σαν ένα στρώμα με πούπουλα. Μπορείς να αφαιρέσεις πολλά πούπουλα χωρίς να επηρεάσεις το στρώμα. Το εθνικό χρέος των ΗΠΑ έχει ξεπεράσει τα 36 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Curtis Yarvin: Ο φιλόσοφος της κατάρρευσης

Εάν δεν έχετε ακούσει για τον Γιάρβιν, δεν είσαστε o μόνος. Ο Γιάρβιν (γνωστός και με το ψευδώνυμο Mencious Moldbug) ανέπτυξε τη νέο-αντιδραστική σκέψη του στο μπλόγκ «Unqualified Reservations.» Αποτελεί έναν από τους πιο προκλητικούς στοχαστές του σύγχρονου neo-reactionary movement (NRx). Οι απόψεις του επικεντρώνονται στο ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι δυσλειτουργική και είναι ένα αποτυχημένο πολιτικό μοντέλο. Πρέπει να αντικατασταθεί από ένα επιχειρησιακό κράτος και ένα Διευθύνοντα Σύμβουλο (Chief Executive Officer) «μονάρχη» με εκτεταμένες εκτελεστικές εξουσίες, που αντιμετωπίζει τον κρατικό μηχανισμό σαν να ήταν νεοφυής επιχείρηση (start up). Σημειωτέων ότι στις νεοφυείς επιχειρήσεις τα χρήματα είναι περιορισμένα, οπότε δεν μπορούν να κάνουν σπατάλες και πρέπει να κάνουν αυτό που στην επιχειρηματικότητα λέγεται bootstrapping.

Επίσης σημειώστε ότι, στις εταιρίες, ενώ το Διοικητικό Συμβούλιο πρέπει να προασπίζεται τα συμφέροντα των μετόχων, στην πράξη ο Διευθύνων Σύμβουλος μπορεί να είναι και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Επίσης, ο Διευθύνων Σύμβουλος μπορεί να έχει επιβάλει τους δικούς του ανθρώπους στο Διοικητικό Συμβούλιο ώστε να το ελέγχει. Η αναλογία στην πολιτική είναι ότι ο Πρόεδρος με τον ένα τρόπο ή τον άλλο μπορεί να ελέγχει το Κογκρέσο και να έχει σημαντική εκτελεστική δύναμη, παίρνοντας γρήγορες αποφάσεις ακόμα και με executive orders και αγνοώντας το Κογκρέσο.

Ο Γιάρβιν θεωρεί ότι οι ακαδημαϊκοί είναι ελίτ και πρέπει να παραγκωνιστούν. Είναι «σαν την ανώτερη τάξη στην Ινδία.» Χειραγωγούν την κοινή γνώμη. Η προσήλωσή τους στα προγράμματα ποικιλομορφίας, ισότητας και ένταξης διαβρώνει την κοινωνική τάξη. Η κοινωνία χρειάζεται ένα reboot. Η NASA είναι γραφειοκρατική, τεράστια και αναποτελεσματική. Πρέπει να εγκαταλειφθεί τελείως και ένας καινούργιος οργανισμός στηριζόμενος σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες πρέπει να υποστηριχθεί. Όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι πρέπει να απολυθούν (RAGE – Retire All Government Employees).

Ο Γιάρβιν έχει πολλές άλλες πολύ ακραίες απόψεις. Για αυτό το λόγο ίσως ο Πρόεδρος Τραμπ δεν έχει αναγνωρίσει επιρροή από τον Γιάρβιν. Ο Αντιπρόεδρος Βάνς όμως έχει αναγνωρίσει την επιρροή του Γιάρβιν. Και κατά τον Γιάρβιν, ο Αντιπρόεδρος Βάνς είναι εύγλωττος ως απόφοιτος του Yale Law School. Αλλά ο Γιάρβιν έχει επίσης επηρεάσει τον Michael Anton, συγγραφέα του δοκιμίου «The Flight 93 Election» που προσδιόρισε την εποχή του Τραμπ, και νυν Διευθυντή Πολιτικού Σχεδιασμού του State Department, και τον πρώην στρατηγικό σύμβουλο του Τραμπ Steve Bannon, και πρώην επικεφαλή του ακροδεξιού Breitbart News.

Πολλά στελέχη του Τραμπ γενικώς θεωρούνται ότι έχουν επηρεαστεί από τις ιδέες του Γιάρβιν.

Ο διάσημος μεγαλο-επενδυτής Peter Thiel, και μέγας υποστηρικτής του Τραμπ από τη Silicon Valley, υποστηρίζει την ιδέα του Προέδρου ως Διευθύνοντα Συμβούλου ενός startup. Βέβαια, ειρήσθω εν παρόδω, άλλα τα χαρακτηριστικά των ιδιωτικών αγαθών και άλλα τα χαρακτηριστικά των δημόσιων αγαθών (non-excludability και non-rivalry). Και τέλος, ο Marc Andreesen, συν-προγραμματιστής του πρώτου browser (Mosaic), venture capitalist, και ανεπίσημος σύμβουλος του Τραμπ, έχει μιλήσει υποστηρικτικά για τον Γιάρβιν.

MAGA: Make America Great Again

Βλέπει λοιπόν κανείς ότι οι ιδέες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη επανέρχονται μέσω μιας απρόσμενης συμμαχίας: η τεχνοκρατική φιλοσοφία του Γιάρβιν προσομοιάζει έμμεσα ή έστω επιδερμικά με τον Πλατωνικό και τον Αριστοτελικό, ιδίως, ηγεμονισμό. Ο ηγεμονισμός αυτός, η τεχνο-μοναρχία, υποστηρίχθηκε από αγανακτισμένους ψηφοφόρους και πολιτικούς δωρητές που έβλεπαν ένα υπερφίαλο και αναποτελεσματικό κράτος να εκτινάσσει το δημόσιο χρέος σε δυσθεώρητα ύψη. Ο Τραμπ αναδεικνύει την ανάγκη ριζικής ρήξης με το status quo, και ενσαρκώνει τον επιτυχημένο CEO μονάρχη με το αλάνθαστο ένστικτο. Ένας άλλος τεράστια επιτυχημένος επιχειρηματίας, ο Ίλον Μασκ, έρχεται με το DOGE (Department of Government Efficiency) να αποκαταστήσει την τάξη. Πριν τη ρήξη του Μασκ με τον Τραμπ φαινόταν ότι η NASA ίσως χάσει τα ηνία από τη Space X. Και κάποια μεγάλα Πανεπιστήμια δέχονται σοβαρές επεμβάσεις μέσω της χρηματοδότησης υπό αυστηρούς όρους.

Συμπέρασμα

Το άρθρο αναλύει την επιρροή του Γιάρβιν στην κυβέρνηση Τραμπ. Υποστηρίζει ότι η πολιτική σκέψη του Γιάρβιν σχετίζεται εφαπτομενικά με τον Αριστοτελικό, ιδίως, ηγεμονισμό, και αντλεί από τον πεφωτισμένη δεσποτεία του Βολταίρου. Καίριες εξωτερικές στρατηγικές κλειδί της κυβέρνησης Τραμπ είναι μερκαντιλιστικές, όπως οι δασμοί, κάποιες εσωτερικές στρατηγικές είναι της Σχολής του Σικάγου (δηλαδή οι αγορές δουλεύουν από μόνες τους – ας περιοριστούν οι κανονισμοί), και σε συμφωνία με τον Άνταμ Σμιθ, ενώ μπορεί να έχουν επηρεαστεί από το Θεώρημα του Αδυνάτου του Άρροου.

Εσκεμμένα απέφυγα τις κριτικές. Είναι οξύμωρο ένα άρθρο γνώμης να μην εκφέρει ξεκάθαρη γνώμη. Όμως ήθελα ο καθένας να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα ανεπηρέαστα, χωρίς τη δική μου, μερικώς απρόσκλητη, γνώμη.

* Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.

Διαβάστε ακόμη

Η σφαίρα που πήρε την αθωότητα μιας γενιάς: 17 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξη και η μνήμη δεν σβήνει

Kακοκαιρία Byron: «Κοκκίνησε» το Καστελόριζο από τα λασπόνερα - Αίτημα για κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης

Δώρο Χριστουγέννων: Πότε θα πληρωθεί, σε ποιους και πώς να το υπολογίσετε

Αυτά είναι τα ακριβά φάρμακα που θα διατίθενται και σε ιδιωτικά φαρμακεία από τον Ιανουάριο