Η άψογη απόδοση της ατημελησίας: Η αυθεντικότητα στην εποχή των social media δεν είναι τίποτα άλλο από ψευδαίσθηση

Η αυθεντικότητα είναι μια από τις μεγαλύτερες ψευδαισθήσεις της σύγχρονης εποχής. Η υπόσχεση ότι ζούμε τη ζωή μας ακολουθώντας πιστά τις αξίες και τις πεποιθήσεις μας μοιάζει ιδανική. Τόσο πολύ, που είναι μια κατάσταση που προσπαθούμε διαρκώς να προσεγγίσουμε, αλλά συνεχώς απομακρύνεται. Η παραδοξότητα είναι ότι, όσο περισσότερο προσπαθούμε να αποδείξουμε την αυθεντικότητά μας μέσα από τα social media, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από αυτήν.

Η ένταξη των Gen X και Α στα κοινωνικά δίκτυα, έφερε τις πρώτες αντιδράσεις στην «απαίτηση» των -σαφώς πιο καταπιεσμένων- millennials για τελειότητα. Και τότε, το περιεχόμενο άρχισε να αλλάζει:  ακατέργαστες, ανεπεξέργαστες, σκόπιμα ακατάστατες εικόνες άρχισαν να πλημμυρίζουν τα feed μας. Το πάλαι ποτέ επιμελημένο content αντικαταστάθηκε από αυθόρμητες, πρόχειρες φωτογραφίες, τα λεγόμενα «finstas», και αναρτήσεις από τα πιο συνηθισμένα, καθημερινά στιγμιότυπά. Η πραγματική ζωή άρχισε να αποτυπώνεται στην οθόνη – κάτι που φαινόταν απολύτως φυσιολογικό και αυθεντικό. Γρήγορα όμως, και παρά τις καλές προθέσεις, η αυθεντικότητα αυτή μετατράπηκε σε έναν ακόμη ρόλο προς απόδοση των χρηστών. Το ακατέργαστο content εξελίχθηκε στις πιο ακραίες εκδοχές του: από την καταγραφή, από τους ίδιους τους δημιουργούς του, στιγμών αδυναμίας και δακρύων μπροστά στην κάμερα, μέχρι δημόσιες κρίσεις πανικού και υπερβολικά προσωπικές εκμυστηρεύσεις. Η ευαλωτότητα έγινε αισθητική – η άψογη απόδοση του να είσαι ελαττωματικός.

Για να κατανοήσουμε γιατί η αυθεντικότητα είναι σχεδόν αδύνατη σήμερα, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε τον ρόλο των κοινωνικών δικτύων. Αυτά έχουν μετατρέψει την προσωπική ταυτότητα σε μια μορφή performance art, κάνοντας τον καθένα μας εμπορικό σήμα. Η σύγχρονη εμπειρία είναι να βλέπουμε τον εαυτό μας ως τρίτο πρόσωπο, ως μια οντότητα που πρέπει να διαχειριστούμε και να παρουσιάσουμε με συγκεκριμένο τρόπο. Πώς θα φανεί αυτή η πράξη; Πώς θα αποτυπωθεί; Αυτή η αίσθηση δεν περιορίζεται στους ένθερμους χρήστες των social media. Η πανταχού παρούσα επιτήρηση, μας υπενθυμίζει συνεχώς ότι κάθε δημόσια πράξη πιθανώς καταγράφεται, αποθηκεύεται και αναλύεται. Ο κόσμος έχει μετατραπεί σε μια σκηνή και εμείς σε ηθοποιούς που ποτέ δεν βγαίνουν από το ρόλο τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η αυθεντικότητα δεν μπορεί να επιβιώσει. Αποξενωνόμαστε από τις πράξεις μας καθώς κάθε στιγμή φιλτράρεται από το πώς θα γίνει αντιληπτή, και τα social media επιταχύνουν αυτή τη διαδικασία άρνησης του πραγματικού εαυτού.

Παράλληλα, η βιομηχανία μάρκετινγκ έχει προσαρμοστεί σε αυτή την τάση, προσπαθώντας να «πουλήσει» την αυθεντικότητα με διαφορετικές μορφές τα τελευταία 15 χρόνια. Μετά την οικονομική κρίση του 2008, η προσπάθεια να δείχνουμε «αληθινοί και προσιτοί» οδήγησε σε μια γλώσσα που απέρριπτε το επίσημο, επιμελημένο ύφος, υιοθετώντας έναν πιο «άβολο», ειλικρινή τόνο, επηρεασμένο από τη millennial κουλτούρα και τη ψυχαγωγία της εποχής. Επιχειρήσεις όπως η Airbnb υιοθέτησαν αυτή την προσέγγιση, δίνοντας βάση σε βαθύτερους σκοπούς και κοινές ανθρώπινες αξίες.

Κουλτούρα της επιτήρησης

Ωστόσο, αυτή η μορφή αυθεντικότητας κάμφθηκε ως αφελής και υπερβολικά επιτηδευμένη, για να αντικατασταθεί από κάτι ακόμα πιο προβληματικό: το σήμερα «αυθεντικό» branding βασίζεται πλέον σε μια παράσταση «ακατέργαστου» και «φιλτραρισμένου» περιεχομένου που αναπαράγει τη γλώσσα της Γενιάς Ζ. Στο TikTok, βλέπουμε μια στρατιά εταιρειών να χρησιμοποιούν σαρκαστικό, αυτοσυνείδητο και ειρωνικό τόνο, μιμούμενες κουρασμένους εφήβους, με αποτέλεσμα μια σύγχρονη δυστοπία όπου η αυθεντικότητα είναι το πιο ψεύτικο στοιχείο. Αν θέλουμε πραγματική αυθεντικότητα, πρέπει να ξεπεράσουμε την κουλτούρα της επιτήρησης και να δημιουργήσουμε χώρους όπου οι πράξεις δεν καταγράφονται και δεν αναλύονται ακαριαία. Όμως, αυτό μοιάζει αδύνατο, καθώς η υποδομή παρακολούθησης έχει γίνει θεμελιώδης για τον σύγχρονο τρόπο ζωής και εργασίας, καθιστώντας την «αποχώρηση» μια μορφή κοινωνικού αποκλεισμού. Η λύση βρίσκεται στην άρνηση της επιτακτικής ανάγκης για συνεχή βελτιστοποίηση και επιμελημένη παρουσίαση της καθημερινότητας, ειδικά για τη νεότερη γενιά, που καλείται να επιβιώσει σε έναν κόσμο όπου το «να γίνεις το δικό σου brand» δεν είναι επιλογή, αλλά στρατηγική επιβίωσης. Αυτή η ανάγκη εντείνεται όσο η τεχνητή νοημοσύνη υποσκάπτει τα παραδοσιακά πεδία ασφάλειας της μεσαίας τάξης.

Το διαδίκτυο έχει αλλάξει ριζικά τις συνθήκες για την πραγματική αυτοέκφραση. Η απάντηση δεν είναι να επιδεικνύουμε περισσότερο την αυθεντικότητά μας, αλλά να προστατεύουμε τους λίγους εναπομείναντες χώρους όπου αυτή μπορεί να υπάρχει: σε ιδιωτικές συνομιλίες, σε μη καταγεγραμμένες στιγμές, σε κλειστά δίκτυα απαλλαγμένα από την οικονομία της προσοχής. Ίσως η παραδοχή ότι δεν μπορούμε να είμαστε αυθεντικοί στο διαδίκτυο να είναι η πιο ειλικρινής πεποίθηση που μας έχει απομείνει.

Διαβάστε ακόμη

Το στέλεχος της ΝΔ που βρίζει παιδιά, το ταξίδι του Μητσοτάκη στα Χανιά εν μέσω σκανδάλου ΟΠΕΚΕΠΕ και ο επικείμενος «σκοτωμός» Ανδρουλάκη - Δούκα

Συνομιλία «καίει» την πρώην σύζυγο του Πολωνού καθηγητή: «Πληρώνει η Ν...» - Τα λάθη της και τα ντοκουμέντα

Οι νέες προκλήσεις της Λιβύης και ο ρόλος της Τουρκίας: Πώς απαντά η κυβέρνηση

Έκρηξη σε ταβέρνα στο Μαρούσι - Δύο άτομα στο νοσοκομείο