Δυο 14χρονες μαθήτριες προκαλούν σεισμό στο Τάλιν της Εσθονίας ανατινάζοντας το σύμβολο της σοβιετικής καταπίεσης

Η Άιλι Γιόκι και η Αγκέεντα Πάαβελ ήταν μαθήτριες στο Τάλιν της Εσθονίας. Μία μέρα σαν σήμερα, 8 Μαΐου του 1946 τόλμησαν μία από τις πιό εντυπωσιακές πράξεις αντίστασης, που έγιναν ποτέ στη μεταπολεμική Ευρώπη, κόντρα στην απολυταρχική σοβιετική εξουσία.
Σε ηλικία 14 και 15 χρόνων αντίστοιχα, ανατίναξαν ένα σοβιετικό μνημείο πολέμου σύμβολο των καταπιεστών τους.
Οι χώρες της Βαλτικής υπέφεραν σκληρά πριν, κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχοντας αναγκαστεί να δηλώσει υποταγή στο Στάλιν το 1939 η κυβέρνηση του Τάλιν, πολλά από τα μέλη της φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Η εισβολή των Ναζί, στην αρχή φάνηκε σαν απελευθέρωση, μέχρι που τα τάγματα θανάτου του Χίτλερ άρχισαν να εξοντώνουν Εβραίους και άλλες μειονότητες καθώς και να στρατολογούν με τη βία Εσθονούς, για καταναγκαστική εργασία ή συμμετοχή σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Η επιστροφή των Σοβιετικών το 1944 είχε ως αποτέλεσμα τεράστιες ζημιές στη χώρα και σημαντικές απώλειες για τον πληθυσμό. Η Εσθονία ενσωματώθηκε ξανά στη Σοβιετική Ένωση και οι αρχές γκρέμισαν τα ιστορικά μνημεία πολέμου, που τιμούσαν τους νεκρούς τους από τον αγώνα κόντρα στη Ρωσία των Μπολσεβίκων, μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη θέση τους ανεγέρθηκαν μνημεία για τους νεκρούς του Κόκκινου Στρατού τα οποία, πολλοί Εσθονοί, έβλεπαν μόνο ως μνημεία προς τιμήν των καταπιεστών τους.
«Δεν το χώραγε ο νους μας - είχε πει αργότερα η Άιλι Γιόκι - αποφασίσαμε πως, αν αυτοί οι ληστές ένιωθαν ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν στην Εσθονία, ήταν καιρός να δουν ένα από τα μνημεία τους να γκρεμίζεται. Θα μπορούσαμε απλώς να περιλούσουμε εκείνο το ξύλινο πράγμα με βενζίνη και να του βάλουμε φωτιά, όμως θέλαμε να το καταστρέψουμε εντυπωσιακά».
Σαν Σήμερα λοιπόν, το 1946 στην καρδιά του Τάλιν, συνέδεσαν εκρηκτικά σε έναν ξύλινο στύλο με το κόκκινο αστέρι στην κορυφή του και τον ανατίναξαν.

Η Αγκέεντα Πάιβελ περιγράφει τα γεγονότα με τον δικό της τρόπο: «Τα αγαπημένα μας μνημεία άρχισαν να εξαφανίζονται το ένα μετά το άλλο. Έπρεπε να επιστραφούν με κάποιο τρόπο και επιλέχθηκε το λεγόμενο Μνημείο των Απελευθερωτών στο Tonismagi. Βρισκόταν στην πλατεία του, όπου μετά ανεγέρθηκε ο Χάλκινος Στρατιώτης. Ήταν τότε μια ξύλινη πυραμίδα ύψους περίπου ενός μέτρου, η οποία είχε διάμετρο περίπου 20 εκατοστά. είχε ένα απλό μπλε χρώμα και την κορυφή του διακοσμούσε ένα κόκκινο τσίγκινο πεντάγωνο αστέρι. Ο Ζούχαν Κουσκ μας έδωσε εκρηκτικά και οδηγίες. Δεν βρήκαμε τίποτα δύσκολο σε όλο αυτό. Βάλαμε στη θέση τους τα εκρηκτικά. Μας διευκόλυνε μάλιστα το γεγονός ότι ένας αξιωματικός της πολιτοφυλακής, που ήταν σε υπηρεσία, φλέρταρε μια κοπέλα και δεν μας αντιλήφθηκε. Αν και αυτό το κορίτσι δεν ανήκε στην ομάδα μας, συνελήφθη αργότερα…».

Οι εφημερίδες δεν ανέφεραν το παραμικρό για την καταστροφή του μνημείου και οι τοπικές αρχές κατάφεραν να το αντικαταστήσουν γρήγορα πριν από την Ημέρα της Νίκης (9 Μαΐου), αλλά η πλειοψηφία των κατοίκων του Τάλιν είχε μάθει. Η πρωτοβουλία των κοριτσιών βρήκε μιμητές: Σοβιετικά μνημεία καταστράφηκαν στο Rakvere και στο Tartu.

Οι δύο έφηβες γρήγορα εντοπίστηκαν και συνελήφθησαν· εξορίστηκαν σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στα Ουράλια και πέρασαν δεκαετίες μέχρι να ξαναδούν την πατρίδα τους.
Τον Φεβρουάριο του 1998, η Ακέεντα Πάιβελ και η φίλη της Άιλι Γιόκι τιμήθηκαν για τον αγώνα τους ενάντια στο σοβιετικό καθεστώς.
Η Ακέεντα Πάιβελ ζει στα 91 της χρόνια στην Εσθονία και τιμάται ως εθνική ηρωΐδα. Η Άιλι Γιόκι έφυγε από τη ζωή το 2017.

Τον Απρίλιο του 2007 το μνημείο που ανεγέρθηκε στη θέση του Αστεριού του Κόκκινου Στρατού, ο Χάλκινος Στρατιώτης, απομακρύνθηκε ενώ γύρω μαίνονταν διαδηλώσεις, επεισόδια και οδομαχίες. Πλήθη Εσθονών εθνικιστών και Ρώσων συνεπλάκησαν. Ένας νεκρός, δεκάδες τραυματίες και εκατοντάδες συλληφθέντες συνόδεψαν τον Χάλκινο Στρατιώτη στην… εξόδιο ακολουθία του.
Και η Ιστορία συνεχίζει την αέναη πορεία της στο χρόνο, ανάμεσα σε ερείπια, καπνούς πολέμου, νεκρούς και σιωπή…