Κοσμάς ο Αιτωλός: το μαρτύριο του Αγίου των σκλάβων

Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Αγίος των σκλάβων, ο Πατροκοσμάς...

«Θα δείτε να πετάνε άνθρωποι στον ουρανό σαν μαυροπούλια και να ρίχνουν φωτιά στον κόσμο. Όσοι θα ζουν τότε θα τρέξουν στα μνήματα και θα φωνάξουν: Εβγάτε σεις οι πεθαμένοι να μπούμε μεις οι ζωντανοί»…
Είναι μια από τις προφητείες του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, που μια μέρα σαν σήμερα, 24 Αυγούστου του 1779 άφησε την ψυχή του στα χέρια των δημίων του.

Ο Κοσμάς Εσωχωρίτης όπως ήταν το επώνυμό του, έμεινε στην Ορθοδοξία ως Πατροκοσμάς· ήταν ιερομόναχος γεννημένος στο Μέγα Δένδρο Απόκουρου στο Θέρμο Αιτωλοακαρνανίας.

Ο Πατροκοσμάς σπούδασε στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους Θεολογία και Φιλοσοφία· διετέλεσε μοναχός επί δύο χρόνια στη Μονή Φιλοθέου κι από εκεί άρχισε περιοδείες στην Ήπειρο, τη Δυτική και Βόρεια Ελλάδα για να ανακόψει με τις διδαχές του τον εξισλαμισμό των Χριστιανών. Ο Κοσμάς παρακινούσε τους Χριστιανούς να ιδρύσουν σχολεία όπου θα διδάσκουν την Ορθοδοξία. Λέγεται ότι στα 16 χρόνια που περιόδευσε σχεδόν ολόκληρο τον Ελλαδικό τόπο ίδρυσε περίπου 200 σχολεία.

Όταν η υποκινούμενη εξέγερση από τους Ρώσους, τα λεγόμενα Ορλωφικά, είχαν καταρρεύσει, οι Τούρκοι υποπτεύθηκαν τον Κοσμά ως πράκτορα. Κατά άλλους ιστορικούς, Εβραίοι της Ηπείρου τον διέβαλαν, γιατί είχε συμβάλει στο να μεταφερθεί το παζάρι τους από ημέρα Κυριακή σε Σάββατο, κάτι που τους ζημίωνε οικονομικά. Και ο Πατροκοσμάς κατέληξε στην αγχόνη· συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 24 Αυγούστου του 1779, ημέρα Σάββατο, στο χωριό Κολικόντασι κοντά στο Μπεράτι της σημερινής Αλβανίας.

Ο Κοσμάς είχε λαϊκό έρεισμα σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους· δεν υπήρξε επίσημη κατηγορία εναντίον του κι ούτε δικάστηκε. Το 1814, ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, διενήργησε ανακομιδή των λειψάνων του Κοσμά του Αιτωλού και ανέγειρε ναό αφιερωμένο στο όνομά του. Ο Πατροκοσμάς ανακηρύχθηκε Άγιος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στις 20 Απριλίου του 1961 και η μνήμη του τιμάται την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 24 Αυγούστου. Στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό αποδίδονται σειρά κειμένων, όπως οι «Διδαχές» και οι «Προφητείες», που- όπως λέγεται βασίζονται σε κηρύγματα του.