Καππαδοκία - Εξωπραγματικά τοπία, αυθεντικές γεύσεις και ανθρώπινες ιστορίες λαξευμένες στους βράχους

Το αλλόκοτο παραμύθι που αφηγείται η Καππαδοκία στον ταξιδιώτη ξεκινά με την προσγείωση του αεροπλάνου στο μικρό αεροδρόμιο της Νεβσεχίρ. Διασχίζοντας τις επίπεδες επιφάνειες κατά μήκος του ποταμού Άλυ, του «κόκκινου ποταμού», περνώντας την Άβανο με τη βαθιά παράδοση στην υφαντουργία και την αγγειοπλαστική, όπου ακόμη μπορείς να δεις τον πηλό να δουλεύεται στους τροχούς με το χέρι, χάνεσαι σιγά σιγά στη μυστηριώδη καρδιά της Ανατολίας και σε ένα τοπίο αλλόκοτο. Εκεί όπου τα μυστικιστικά σύμβολα του χθες συναντούν τα πολύβουα tourist spots του σήμερα, ο Μέγας Βασίλειος, ο Άη Γιώργης και ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσσος σμίγουν με τον μοεζίνη και τους περιστρεφόμενους δερβίσηδες, η παραδοσιακή κουζίνα συναντάει το slow food και κάποιες μορφές της υπόσκαφης ζωής συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας.

Η ιστορική περιοχή της Καππαδοκίας στις μέρες μας αποτελεί μια μεγάλη τουριστική ζώνη με αρκετά διάσπαρτα χωριά και σημεία ενδιαφέροντος, αλλά και τέτοιας τάξης φυσικό και πολιτισμικό πλούτο, που δύσκολα ισοπεδώνεται από την τουριστική μηχανή. Όχι ότι δεν θα τα καταφέρει βέβαια, αν συνεχίσει να προσπαθεί με την ίδια ζέση. 

Γκιόρεμε – Η ζωή μέσα στους λαξευμένους βράχους

Στην επαρχία της Νεβσεχίρ φιλοξενείται το περίφημο Εθνικό Πάρκο του Γκιόρεμε (Goreme Open Air Museum), το συγκλονιστικό υπαίθριο μουσείο, μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, που σε αφήνει με το στόμα ανοιχτό τόσο ως γεωφυσική παραδοξότητα όσο και ως ανθρώπινη κατασκευή, αλλά και τέχνη. Καθώς το περπάτημα στο χώρο είναι αρκετό, κατά τόπους ανηφορικό και με ανέβασμα στα σχετικά σκαλοπάτια, απέφυγε την επίσκεψη τους καλοκαιρινούς μήνες της μεγάλης ζέστης. Άνοιξη ή αρχές του φθινοπώρου είναι η σωστή εποχή για να θαυμάσεις χωρίς ιδιαίτερη σωματική δοκιμασία τούτο το ηφαιστειακό θαύμα στερεοποιημένης λάβας, το σμιλεμένο από πλημμύρες και διαβρώσεις αιώνων. Οι απότομες βραχοπλαγιές και οι εξωπραγματικοί κωνόλιθοι (τα λεγόμενα hoodoos ή «καμινάδες νεράιδων», όπως τα αποκαλεί η τουριστική αρθρογραφία) που μοιάζουν με πήλινες κατασκευές ενός προϊστορικού γίγαντα κεραμοποιού, «φυτεμένα» κατά εκατοντάδες εδώ κι εκεί, φιλοξενούν στα σπλάχνα τους έναν απίστευτο αριθμό από κελιά μοναχών, βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια με έξοχες αγιογραφίες λαϊκών κυρίως δημιουργών -κάποιες με εκπληκτικά, πολύ ιδιαίτερα χρώματα ,όπως το λουλακί, και αξιοθαύμαστα διατηρημένες. Η ασύγκριτη ομορφιά τους, σύμφωνα με την UNESCO, τις καθιστά κορυφαία παραδείγματα βυζαντινής τέχνης της περιόδου μετά την εικονομαχία. Το εντυπωσιακό από κάθε άποψη μοναστηριακό συγκρότημα στο πάρκο του Γκιόρεμε εκτιμάται ότι πρωτολειτούργησε τον 4ο αιώνα μ.Χ., όταν μικρές κοινότητες αναχωρητών ακολουθώντας τις διδαχές του Μεγάλου Βασιλείου, Καππαδόκα και επισκόπου Καισαρείας, άρχισαν να κατοικούν στα λαξευμένα κελιά. Αργότερα εξελίχθηκαν σε τρωγλοδυτικά χωριά-οικισμούς που πρόσφεραν καταφύγιο στις επόμενες γενιές κατά τις αραβικές επιδρομές και όχι μόνο.

Υπόγειες πόλεις – Η ζωή στα βάθη της γης

Στο ερώτημα πώς κατόρθωσαν οι άνθρωποι να λαξεύσουν τόσους βράχους και να επιβιώσουν σκαρφαλωμένοι σε σπηλιές στα ηφαιστειογενή εδάφη της Ανατολίας, έρχεται να προστεθεί μια νέα έκπληξη: οι υπόγειες πολιτείες που ξετυλίγεται σαν υπερφυσικές μυρμηγκοφωλιές στα έγκατα της καππαδοκικής γης. Θαμμένες πόλεις, προστατευμένες από το μάτι του εχθρού, όπως αυτή του Kaymaklι (χρονολογείται από την εποχή των Χετταίων) κρύες, σκοτεινές και μυστηριώδεις, κάποτε προσέφεραν καταφύγιο σε χιλιάδες (όπως εκτιμάται) ανθρώπους. Οκτώ επίπεδα βάθος, τα τέσσερα από αυτά επισκέψιμα σήμερα, με διασταυρούμενους διαδρόμους, αποθήκες τροφίμων, δεξαμενές νερού, κελάρια κρασιού και εκκλησία, συνθέτουν μια εμπειρία κατάβασης μέσα από σήραγγες που δύσκολα την ξεχνάει όποιος τη ζήσει. Καθώς οι σπηλιές της είναι ευρύχωρες, καλά αεριζόμενες και φωτισμένες, η υπόγεια πόλη Kaymaklι θεωρείται η πιο φιλική επιλογή για όσους προβληματίζει η ενδεχόμενη κλειστοφοβική αίσθηση.

Μια κουζίνα από παλιά που συνομιλεί με το σήμερα

Η Καππαδοκία δεν είναι μόνο εξωπραγματικά τοπία και ιστορία σμιλεμένη στην πέτρα. Έχει και μια μακρά γαστρονομική παράδοση, βαθιά δεμένη με τον αγροτικό χαρακτήρα και τις τοπικές ύλες της περιοχής. Το ηφαιστειακό της έδαφος, πλούσιο σε ιδιαίτερα συστατικά, προικίζουν με ξεχωριστό χαρακτήρα στις καλλιέργειες: έντονες γεύσεις, πυκνά αρώματα, καρποί με ουσία. Από την αρχαιότητα, εκτεταμένοι λαξευτοί περιστερώνες χρησίμευαν για τη συλλογή της κοπριάς των περιστεριών ως φυσικό λίπασμα, μια απ’ τις τεχνικές των αγροτών που έκαναν τη δύσκολη γη να καρπίζει. Η αποθήκευση τροφίμων γινόταν στις ψυχρές σπηλιές, μια απ’ τις πλευρές της υπόσκαφης αγροτικής ζωής που συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Ακόμη και σήμερα λειτουργούν μεγάλες αποθήκες της φημισμένης πατάτας Καππαδοκίας μέσα σε σπηλιές, όπου η θερμοκρασία πέφτει κατακόρυφα.

Εκτός από τις πατάτες, ο τόπος παράγει κολοκύθες, σιτάρι και αλεύρι, σταφύλια και κάποια όσπρια. Φτιάχνουν και ωραίο κρασί με πιο φημισμένες τοπικές ποικιλία τις λευκές Emir και την Narince. Στην τοπική κουζίνα διασταυρώνονται οι κουλτούρες διαφορετικών κοινοτήτων της Ανατολίας που έζησαν σε αυτά τα χώματα πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών μαζί με την τουρκική μαγειρική παράδοση. Κυριαρχούν οι άζυμες πίτες και οι γκιουζλεμέδες, τραχανόσουπες και ντοματόσουπες που συχνά ανοίγουν το γεύμα, τα τυριά, το γιαούρτι και τα σιγομαγειρεμένα κεμπάπια στη γάστρα. Για την ανάγκη της γλύκας το πετιμέζι ανακατεύεται με το ταχίνι και οι κολοκύθες γίνονται κρουστά γλυκά του κουταλιού που σερβίρονται με εκπληκτικό καϊμάκι, ενώ ο χαλβάς νοστιμίζει με μυρωδάτο βούτυρο.

Ωστόσο η δημιουργικότητα δεν εξαντλείται στη σοφία του χθες. Σεφ όπως οι Duran Ozdemir και Murat Yazicioglu στο εστιατόριο Revithia του πολυτελούς ξενοδοχείου Κayakapi Premium Caves με τη συγκλονιστική θέα επιμελούνται μενού γευσιγνωσίας 5 και 8 σταδιών, αλλά και vegan παραλλαγή, αναβιώνοντας τοπικά πιάτα με μοντέρνα προσέγγιση. Με ολόφρεσκη γαστρονομική ματιά βλέπει την παράδοση και ο Cem Aydogdu του Gorgoli Lounge & Eatery στη Σινασό. Στο ανάλαφρο μπιστρό του Πανεπιστημίου της περιοχής -που έχει και τμήμα μαγειρικών σπουδών- ο σεφ και καθηγητής γαστρονομίας δημιουργεί πιάτα νόστιμα με «σημερινή» παρουσίαση αποκλειστικά με προϊόντα ντόπιων παραγωγών. Ο Cem Aydogdu, που στοχεύει στη βιωσιμότητα και την προστασία της γαστρονομικής κληρονομιάς της Καππαδοκίας, είναι και μέλος του Slow Food.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ 22 και 25 Μαΐου, η Καππαδοκία φιλοξένησε το Διεθνές Συμβούλιο του Slow Food (44 εκπρόσωποι από 24 χώρες και των 5 ηπείρων) σκιαγραφώντας τις βασικές στρατηγικές του διατροφικού κινήματος για το επόμενο έτος σε διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα εγκαινιάστηκε η αγορά Slow Food Kapadokya-Uchisar Earth Market που πραγματοποιείται κάθε δεύτερο Σάββατο καθόλη τη διάρκεια της χρονιάς.

Έξτρα εμπειρίες στην Καππαδοκία που αξίζουν 

Ανάλογα με το διαθέσιμο χρόνο, το μπάντζεντ και τις ορέξεις σου έχει νόημα:

1. Να πετάξεις με αερόστατο και να δεις το καππαδοκικό τοπίο απ' τα ουράνια την ώρα που χαράζει. Ones in a lifetime εμπειρία που αξίζει τα καθόλου ευκαταφρόνητα λεφτά της. Δεν θα πιστεύεις στα μάτια σου, όταν δεις πόσος κόσμος παλεύει με όλη του τη δύναμη να απογειώσει, αλλά κυρίως να προσγειώσει με ασφάλεια το θεόρατο μπαλόνι που ταΐζεται κάθε τόσο με φωτιά. Ούτε ένα ούτε δύο, αλλά 160 αερόστατα, τα καλάθια των οποίων γεμίζουν το λιγότερο με 16 επιβάτες, υψώνονται καθημερινά στον ουρανό του Γκιόρεμε  -εφόσον οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν- προσφέροντας ένα θέαμα παραμυθένιο.

2. Να περάσεις το φαράγγι Ihlara. Τουλάχιστον τα 4 από τα 18 χιλιόμετρα που κάναμε εμείς, ήταν μια πανέμορφη light απόδραση σε καταπράσινη ανοιξιάτικη φύση δίπλα σε τρεχούμενα νερά του ποταμού Melendiz. Εύκολη πεζοπορία σε φλατ έδαφος και μπόνους ολόφρεσκοι γκιουζλεμέδες που φτιάχνονται επιτόπου από Τουρκάλες μαστόρισσες του φύλλου και παγωμένη Εφές. Σπηλαιοεκκλησιές  και λαξευμένοι χώροι κατοίκησης την καθιστούν έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς τόπους παγκοσμίως. Όσοι κατεβείτε τα 382 ξύλινα σκαλιά της κύριας εισόδου, αντικρίζετε ένα συναρπαστικό φυσικό κόσμο -και μερικές εκκλησίες ακόμη (αν σας έλειψαν).

3. Να πας στη Σινασό. Ό,τι και να σου πω είναι λίγο γι’ αυτή την πολιτεία με το έντονο ελληνικό αποτύπωμα, τα περίφημα αρχοντικά (έξοχο παράδειγμα το επισκέψιμο Old Greek House) και την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, τα σπίτια με τις οικείες αυλές (κάποιες με κληματαριά), την όμορφη πλατεία, τους φοιτητές του τοπικού πανεπιστημίου που ζωντανεύουν την καθημερινότητα και της δίνουν έναν ολόφρεσκο, νεανικό τόνο. Πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών οι Έλληνες χριστιανοί που έμεναν εδώ μετριόνταν σε χιλιάδες. Ήταν ως επί το πλείστον πλούσιοι έμποροι χαβιαριού και αλιπάστων από τη Ρωσία και ζούσαν πολύ αρμονικά με τη μουσουλμανική κοινότητα. Ολόκληρος ο οικισμός της Σινασού (σημερινή ονομασία Μουσταφά Πασά) είναι διατηρητέος.

4. Να μείνεις σε κάποιο από τα cave hotels, ξενοδοχεία φωλιασμένα στις σπηλιές των βράχων, απόλυτα ενσωματωμένα στο τοπίο και την κουλτούρα του τόπου, όπως το φιλόξενο Agarta Cave Hotel που θα σε βολέψει ως θέση, αν σκοπεύεις να κάνεις την πτήση με αερόστατο. Ωστόσο cave hotels θα βρεις και σε άλλα χωριά με πιο ζωηρή ντόπια ζωή.

5. Να δεις το ηλιοβασίλεμα στο Ουτσχισάρ (Uchisar) και να γευματίσεις στη συνέχεια στο εστιατόριο Millocal Restaurant Kapadokya με τα ωραία vibes, τη θέα και το καλό φαγητό.

6. Να πιεις καφέ από φιστίκια στο Ορταχισάρ αγναντεύοντας τον οικισμό που σκαρφαλώνει στο λόφο από το Lavanda Panorama Cafe. 

7. Να επισκεφτείς το μοναστήρι Κεσλίκ (Keslik) κοντά στο χωριό Cemil. Απ’ τα πλέον καλοδιατηρημένα δείγματα χριστιανικού σπηλαιομονάστηρου, με τραπεζαρία, ελαιοτριβείο, κουζίνα, σχολείο, χώρους συνάθροισης και μοναστικά κελλιά. Χωρίς πολλές σκάλες και ανέβα-κατέβα με μια υπέροχη αυλή για να κάτσεις και να πάρεις μια ανάσα.

8. Αν φτάσεις ως τη Νίγδη, μη χάσεις το εκπληκτικό λαχματζούν, τα κεμπάπ, τα συκωτάκια σουβλάκι, τον επικό ντοντουρμά με κατσικίσιο γάλα, το φανταστικό κατιμέρ και κιουνεφέ που σερβίρουν στο Adanalι Ismail Gultekin Usta. Το περιβάλλον το πιθανότερο είναι πως δεν θα σε ενθουσιάσει, οι γεύσεις όμως σίγουρα ναι. Το ίδιο και οι τιμές. Δεν σερβίρει αλκοόλ.

9. Να πας στην τελετή των δερβίσηδων όχι μόνο γιατί ακόμη και ως τουριστική ατραξιόν ο περιστρεφόμενος δερβίσης υπό την υποβλητική μελωδία μαγνητίζει, αλλά και γιατί αξίζει να δεις το χώρο που πραγματοποιείται μια από τις ομολογουμένως πιο αξιόλογες τελετές, αυτή του Saruhan. Σε ένα εκπληκτικό κτίριο του 1249, που αιώνες πριν λειτούργησε ως Καραβάν Σαράι, δηλαδή ως χάνι για τους εμπόρους που ακολουθούσαν τον Δρόμο του Μεταξιού. Εδώ έμεναν έως και τρεις μέρες για να ξαποστάσουν οι ίδιοι αλλά και για να ποτίσουν και ταΐσουν τα ζώα τους.

10. Να απευθυνθείς σε έναν καλό ξεναγό για τις βασικές εξορμήσεις ιστορικού και φυσικού ενδιαφέροντος. Μόνο έτσι θα αξιοποιείς σωστά το χρόνο σου και θα καταλαβαίνεις τι βλέπεις. Εμείς είχαμε την τύχη και τη χαρά να ξεναγηθούμε από τον ελληνόφωνο Saim Ornek που προτείνω ανεπιφύλακτα. Επικοινώνησε, αν θες, μαζί του εδώ.

Διαβάστε ακόμη

Νέα επίθεση του Ιράν με πυραύλους στο Ισραήλ, μετά το θανάσιμο χτύπημα στην Τεχεράνη

Νέα παρέμβαση Τραμπ: «Ιράν και Ισραήλ πρέπει και θα κάνουν συμφωνία - Make the Middle East Great Again»

«Μου χρωστάνε την ελευθερία μου»: Επιστολή Ρωμανού από τη φυλακή

Λένα Πλάτωνος στο ethnos.gr: «Οι άνθρωποι έχουν γίνει τρομακτικά επιθετικοί - Ο φασισμός έχει εισχωρήσει μέσα στα σχολεία»