Ο Θανάσης Κλάρας πριν τον Άρη Βελουχιώτη – Τα βασανιστήρια στη φυλακή και η δήλωση μετάνοιας

Τι μετέτρεψε τον Θανάση Κλάρα σε Άρη Βελουχιώτη; Αυτό το ερώτημα απαντούν Γιώργος Πετρόπουλος, Νίκος Χατζηδημητράκος και Γιώργος Σιούλας μέσα από το βιβλίο τους «Άρης Βελουχιώτης - Η διαμόρφωση της προσωπικότητας του Θανάση Κλάρα, τα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή του και τον ανέδειξαν σε ανυποχώρητο επαναστάτη».

Οι τρεις συγγραφείς και ερευνητές μέσα από τις 720 σελίδες του βιβλίου, που θα βρίσκεται την προσεχή Δευτέρα στα βιβλιοπωλεία από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, καταθέτουν μια πληρέστατη βιογραφία του Άρη Βελουχιώτη, εστιάζοντας στο πώς μεταμορφώθηκε ένας άνθρωπος του μεσοπολέμου με «θητεία» στο λούμπεν περιθώριο σε εμβληματική φυσιογνωμία του κομμουνιστικού απελευθερωτικού κινήματος.

Ο «Άρης» είχε πει άλλωστε σε άρθρο του στον Ριζοσπάστη το 1931 πως έβλεπε με συγκίνηση και με υπερηφάνεια αφάνταστη την εποχή ένταξής του στο κομμουνιστικό κίνημα. «Διαπαιδαγωγήθηκα ταξικά, έμαθα το συμφέρο μου, πέταξα τον κεφαλαιοκρατικό πολιτισμό στα μούτρα της λωποδύτριας μπουρζουαζίας και ρίχτηκα με πίστη, με θέληση, με ηρωισμό στον αγώνα για τις εργαζόμενες μάζες» έγραφε ο ίδιος.

Το βιβλίο είναι σημαντικό για έναν ακόμα λόγο: Αποφεύγει μισόλογα και ωραιοποιήσεις. Έτσι οι Πετρόπουλος, Χατζηδημητράκος και Σιούλας σκιαγραφούν τον χαρακτήρα του Θανάση Κλάρα, αξιοποιώντας και σημαντικότατα ιστορικά τεκμήρια κα αρχειακό υλικό, που δημοσιεύονται για πρώτη φορά.

Το ethnos.gr προδημοσιεύει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του εκτενούς βιβλίου, που αφορά τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο Άρης Βελουχιώτης υπέγραψε την περίφημη «δήλωση μετανοίας».

Γιατί υπέγραψε δήλωση ο Κλάρας; Τα πραγματικά δεδομένα

Η πραγματικότητα για τη δήλωση του Κλάρα βρίσκεται στα όσα γράφει η Μαρία Καραγιώργη στον δεύτερο τόμο των αναμνήσεών της, η οποία μεταξύ άλλων σημειώνει:

Του Κλάρα έγινε μεταγωγή στην Κέρκυρα. Σε λίγο υπέγραψε δήλωση, βγήκε. Γιατί υπέγραψε δήλωση; Και τα βασανιστήρια τα άντεχε και τη φυλακή και όλα. Ούτε αδύναμος ήταν ούτε δειλός ούτε τίποτε από όλα αυτά. Από τους εκατοντάδες αγωνιστές που πέρασαν από το φρούριο της Κέρκυρας, μονά δες την άντεξαν εκείνη την απομόνωση. Είδα αρκετούς που βγήκαν από κει με δήλωση. Ανώτατα στελέχη, πιστοί κομμουνιστές μέχρι θανάτου (Σκλάβαινας, Σιδερίδης, Τσουρτσούλης, ντουφεκίστηκαν αργότερα από τους Γερμανούς ουκ έστιν αριθμός). Σκυμμένο κεφάλι, καμία δικαιολογία, λέξη δεν έβγαινε από το στόμα τους, παρά μόνο «δεν αντέχονταν» και τα δάκρυα να τρέχουν από τα μάτια τους [...] Για τον Άρη δεν ίσχυ σε τίποτε απ’ όλα αυτά. Οι λόγοι που υπέγραψε δήλωση το 1939 ήταν καθαρά προσωπικοί, τους οποίους η ηγεσία γνώριζε πολύ καλά. Καμιά υποψία για προδοσία. Γι’ αυτό άλλωστε το 1941 το κόμμα τον εμπιστεύτηκε και του ανέθεσε τη διερευνητική αποστολή για το αντάρτικο. Είναι όμως απόλυτο μύθευμα και σημερινό εφεύρημα ότι ο Άρης πήρε εντολή από τον Ζαχαριάδη να κάνει δήλωση για να ανασυγκροτήσει το κόμμα έξω και όλη αυτή η φιλολογία. Όταν ο Άρης έκανε τη δήλωση, το κόμμα έξω είχε νόμιμη ηγεσία και νόμιμα εκλεγμένο Πολιτικό Γραφείο (όλοι εκλεγμένοι από το 6ο Συνέδριο, Σιάντος, Πλουμπίδης, Σκαφίδας κ.λπ.). Η Ασφάλεια του Μανιαδάκη πήρε στα χέρια της το Κόμμα μετά τη σύλληψη των τελευταίων εκλεγμένων –Σιάντου, Σκαφίδα–, τον Νοέμβριο του 1939.

Οι παλιοί –και κυρίως αυτοί που βρίσκονταν στην ηγεσία του κόμματος ή κοντά σε αυτήν– ήξεραν την αλήθεια για τους λόγους που οδήγησαν τον Θανάση Κλάρα να υπογράψει δήλωση μετανοίας. Ήξεραν αλλά δεν μιλούσαν, γιατί όντως οι λόγοι ήταν σοβαροί και προσωπικοί. Εδράζονται σε αυτό που σήμερα θα λέγαμε «σκληρό πυρήνα των προσωπικών δεδομένων». Και αν κάποια στιγμή αποκτούσες την εμπιστοσύνη τους και άνοιγαν το στόμα τους, ένας ήταν ο νόμος για να μιλήσουν: Δεν θα βάλεις μαγνητόφωνο, δεν θα κρατήσεις σημειώσεις. Και αν γράψεις κάτι, θα σε διαψεύσουμε.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και εμείς δεν πρόκειται να αναφέρουμε ονόματα ως μαρτυρίες σε όσα θα ακολουθήσουν. Η αλήθεια όμως υπάρχει και έχει γραφεί από τον στρατηγό Στέφανο Σαράφη, χωρίς ενδεχομένως και ο ίδιος να γνώριζε όλη την έκταση του θέματος.

Παραθέσαμε πιο πριν ένα απόσπασμα από βιβλίο του στρατηγού που δείχνει τη βίαιη πλευρά του Άρη στο βουνό. Το ξαναθυμίζουμε στο σκέλος που συνδέεται με τη δήλωση μετανοίας που υπέγραψε ο Άρης:

Σε παρατήρησή μου πως δεν ήταν σωστό αυτός, καπετάνιος του Γενικού Στρατηγείου, να δέρνει τους ανθρώπους, μ’ απάντησε με θυμό ότι ο Μανιαδάκης δε σου ’βαλε εσένα πιπεριά στον πισινό. Επειδή σου φέρθηκε σένα έτσι ο Μανιαδάκης, πρέπει και συ να φέρνεσαι με ανάλογο τρόπο, του απάντησα. Γι’ αυτό ήρθαμε εδώ επάνω, ν’ αντικαταστήσουμε τον Μανιαδάκη; Αν είναι έτσι, κάναμε λάθος που βγήκαμε στο βουνό και καλά θα κάναμε να μέναμε στα σπίτια μας. Ο Άρης ηρέμησε και ύστερα από λίγες στιγμές μού είπε: Έχεις δίκιο, αλλά δεν ξέρεις τι μου κόστισαν μένα τα βασανιστήρια του Μανιαδάκη. Το επεισόδιο αυτό είναι αρκετό να δείξει τα αισθήματα α πό τα όποια κατεχόταν ο Άρης.

Η ιστορία αυτή φαίνεται πως ήταν γνωστή σε έναν ευρύ κύκλο ανθρώπων πολύ πριν την κυκλοφορία του βιβλίου του Σαράφη. Την αναφέρει με περισσότερες λεπτομέρειες ο Κώστας Τριανταφυλλίδης στο ανάγνωσμά του για τον Άρη που δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή το 1954. Διαβάζουμε στη δημοσίευση της 16ης Ιουλίου:

Όταν είχε πια γίνει τρανός καπετάνιος, σύμβολο του κομμουνιστικού αντάρτικου, ο Άρης πρωτομίλησε για την κόκκινη πιπεριά μονάχα σε δυο τρία πρόσωπα που τους είχε εμπιστοσύνη και μια φορά, σε στιγμές εξάψεως, είπε στο Σαράφη: Σ’ όλα βάσταξα. Στο ξύλο έχω γαϊδουρινή αντοχή. Όμως σα μου βάλανε την κόκκινη πιπεριά δεν μπόρεσα άλλο. Η εξομολ γησή του είχε κάτι το κωμικοτραγικό. Κανένας δε φαινόταν τότε να πιστεύη την ιστορία αυτή. Κι όμως μου είπαν, από άλλη πλευρά, πως ήταν αληθινή.

Το βασανιστήριο της κόκκινης πιπεριάς στον πρωκτό, σε συνδυασμό με την προηγηθείσα αναγκαστική κατάποση ρετσινόλαδου, το οποίο προφανώς θα είχαν υποστεί και πολλοί άλλοι αγωνιστές, δεν είναι μόνο βασανιστήριο. Είναι ταυτόχρονα και βιασμός, ο οποίος είναι το μέγιστο βασανιστήριο και η μέγιστη κακοποίηση. Ο βιασμός και παράλληλα ο απόλυτος εξευτελισμός εξαιτίας της ακράτειας από το ρετσινόλαδο είχαν ως αποτέλεσμα τη συντριβή της προσωπικότητας.

Το 1965, σε πολύμηνο δημοσίευμα της Αθηναϊκής για την Εθνική Αντίσταση και τον Άρη, και συγκεκριμένα στο κείμενο της 15ης Φεβρουαρίου 1965, αναφέρονται τα εξής όσον αφορά τον λόγο που ο Θανάσης Κλάρας υπέγραψε δήλωση μετανοίας: «Την δήλωσι αυτή την υπέγραψε “λυγίζοντας” όχι σε βασανιστήρια –άντεχε όσο κι ένα υποζύγιο στον ξυλοδαρμό κατά τη δική του φράσι–, αλλά σε κάποιον ιδιαίτερο εξευτελισμό».

Ο Κώστας Δεσποτόπουλος, πολιτικός και νομικός σύμβουλος στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, δίνει μια άλλη διάσταση του θέματος, που μπορεί να μην αφορά άμεσα την υπόθεση της δήλωσης, αλλά συμπληρώνει τη μαρτυρία του Σαράφη ότι ο Κλάρας υπέστη βιασμό με το βασανιστήριο της πιπεριάς. Ό πως αναφέρει σε μια συνέντευξή του στον Φοίβο Οικονομίδη στην Ελευθεροτυπία στις 11 Ιανουαρίου 1982:

Σημειώνω ότι ο Άρης δεν έμεινε για μακρά διαστήματα στο Γεν. Στρατηγείο επειδή πολύ συχνά εκινείτο είτε για επιχειρήσεις είτε για άλλες αποστολές. Πάντως είχα την ευκαιρία να προσέξω την προσωπικότητά του. Και σαν τελικό συμπέρασμά μου μπορώ να πω ότι ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ ήταν μια δυνατή αλλά διχασμένη προσωπικότητα. Υπέφερε από ψυχικά τραύματα, π.χ. από ισχυρό πλέγμα μειονεξίας λόγω της διαγραφής του από το ΚΚΕ εξαιτίας μιας «δηλώσεως μετανοίας» που είχε κάνει στο απώτερο παρελθόν.

Υπέφερε ακόμα και από άλλα, ειδικής φύσεως απωθημένα, δημιουργημένα από ορισμένη λειτουργική ανεπάρκεια που του είχε προκαλέσει ο παρατεταμένος βασανισμός του με πάγο, που τον είχαν υποβάλει, κατά την ομολογία του ίδιου, τα όργανα του Μανιαδάκη. Το κομματικό ωστόσο τραύμα ήταν το βαρύτερο, είχε δημιουργήσει στον Άρη ένα πραγματικό δέος έναντι του ΚΚΕ [...]

Εξάλλου η λειτουργική του ανεπάρκεια, για την οποία μου είχε μιλήσει ο ίδιος, του προκαλούσε αντισταθμιστική ψυχική αντίδραση, και τότε φαίνεται ότι γινόταν ένας επιθετικός, οχληρός και αδυσώπητος άνθρωπος, όπως κυκλοφορούσε η φήμη στο αντάρτικο και στον πληθυσμό.

Αν όντως ο Θ. Κλάρας υπέστη βασανιστήριο με πάγο στα γεννητικά όργανα, είναι φανερό πως στόχος ήταν να του δημιουργήσουν πρόβλημα στη σεξουαλική λειτουργία. Στο ίδιο –πέραν του βασανισμού– αποσκοπούσε και η παρά φύσιν ασέλγεια με την πιπεριά.

Πολλοί αγωνιστές και πολλές αγωνίστριες βιάστηκαν και υπέστησαν διάφορα σεξουαλικά βασανιστήρια την εποχή των διώξεων, όχι μόνο του Μεταξά. Σε όλους έμειναν σοβαρά ψυχολογικά κατάλοιπα. Άλλοι τα διαχειρίστηκαν με τη σκέψη ότι, από τη στιγμή που ο διώκτης σου σε έχει στα χέρια του, μπορεί να σε κάνει ό,τι θέλει αλλά εσύ οφείλεις να αντέξεις και να μείνεις αλώβητος, πράγμα σχεδόν αδύνατο. Δεν ήταν λίγοι όμως εκείνοι που δεν μπόρεσαν να τα διαχειριστούν και τα κουβαλούσαν σε όλη τους τη ζωή.

Ο Άρης ήταν ένας τύπος παλικαρά που δεν έλεγε μόνο, αλλά το αποδείκνυε και στην πράξη. Ένας νταής μέχρι την υπογραφή της δήλωσης, λέει ο Ιωαννίδης. Ή ένας μάγκας με βάση τα πειραιώτικα πρότυπα. «Φίνος άντρας, μάγκας», κατά τον Μάθεση. Σε κάθε περίπτωση ένας άνθρωπος που το αντριλίκι –με τον τρόπο που το εννοούσαν τότε– το είχε πολύ ψηλά και κυρίως αδιαπραγμάτευτο. Και αυτό το αντριλίκι, πέραν των άλλων, ταυτιζόταν με τη σεξουαλική του ταυτότητα.

Αυτός είναι ο προσωπικός λόγος που ο Κλάρας υπέγραψε δήλωση μετανοίας. Γι’ αυτό και λέει στον Σαράφη: «Έχεις δίκιο, αλλά δεν ξέρεις τι μου κόστισαν μένα τα βασανιστήρια του Μανιαδάκη».

Διαβάστε ακόμη

Eνισχυμένος ο Ερντογάν με την κατάθεση όπλων του PKK: Το «αύριο» σε Συρία και Ιράκ - Ανάλυση Σαρηγιαννίδη στο ethnos.gr

Τα «ψιλά γράμματα» των συμφωνιών Μητσοτάκη – Μελόνι, η κοινή «αλβανική» γραμμή στο μεταναστευτικό και η προαγωγή των Βλάχου και Ράικου στον Άρειο Πάγο

Διπλωματικό θρίλερ για την Ουκρανία: Γρίφος η παρουσία Πούτιν στην Κωνσταντινούπολη – Τι θα κάνει ο Τραμπ

Τι θα συζητηθεί στο τετ α τετ Μητσοτάκη - Μερτς στο Βερολίνο: Σε ποια θέματα ρίχνει το βάρος η ελληνική πλευρά