Γεφύρι της Πλάκας: Εντυπωσιακά «αποκαλυπτήρια» και πρώτη δοκιμασία από σεισμό
Το πέτρινο γεφύρι άρχισε να τρέμει κάτω από τα πόδια του εργοταξιάρχη, Αλέξανδρου Παπακωστόπουλου, και μελών του συνεργείου του, την ώρα που βρίσκονταν πάνω στην κορυφή του τόξου για τις τελευταίες «πινελιές» στο καλντερίμι.
Ήταν 11:24 το πρωί της 6ης Φεβρουαρίου, όταν ο Εγκέλαδος δοκίμαζε τις αντοχές του ανακατασκευασμένου γεφυριού της Πλάκας στα Τζουμέρκα, με επιφανειακό σεισμό μεγέθους 4,7 Ρίχτερ. Μόλις λίγες μέρες νωρίτερα είχαν γίνει τα αποκαλυπτήρια του γεφυριού, το οποίο αυτό είχε απαλλαχθεί από σκαλωσιές και υποστυλώματα, και στηριζόταν πλέον στο δικό του βάρος.
«Ο σεισμός είχε επίκεντρο την Αργιθέα Καρδίτσας, σε απόσταση μόλις 46 χιλιομέτρων σε ευθεία. Ταρακούνησε το γεφύρι και εμάς πάνω σε αυτό. Ήταν ένα γερό και κρίσιμο crash test. Κατεβήκαμε και περιμέναμε με αγωνία τις μετρήσεις των οργάνων, που καταγράφουν ανά μία ώρα τα δεδομένα» είπε στο ethnos.gr ο κ. Παπακωστόπουλος. Τα όργανα υπερυψηλής ευαισθησίας, που αντιλαμβάνονται την παραμικρή μετατόπιση, με ακρίβεια εκατοστού του χιλιοστού, έδειξαν πως, παρά την ταλάντωση της κατασκευής, δεν υπήρξε η παραμικρή παραμόρφωση.
Η «χειρουργική» αφαίρεση της σκαλωσιάς
Η συγκεκριμένη δοκιμασία δεν ήταν η πρώτη για το μεγαλύτερο τοξωτό πέτρινο γεφύρι των Βαλκανίων, που στέκει ξανά στη θέση του, ακριβώς πέντε χρόνια μετά την κατάρρευσή του τον Φεβρουάριο του 2015. Είχε περάσει με επιτυχία το πρώτο crash test, λίγες μέρες νωρίτερα, κατά τη διαδικασία της «αφαψίδωσης» (ξεκαλουπώματος) της κατασκευής.
Ήταν μια διαδικασία που έγινε με σχεδόν «χειρουργικό» τρόπο, υπό την επίβλεψη μελών της Επιστημονικής Επιτροπής, και είναι χαρακτηριστικό ότι χρειάστηκαν δύο ολόκληρες μέρες για το σταδιακό χαμήλωμα της σκαλωσιάς κατά μόλις 13 χιλιοστά. Η αποκάλυψη του τόξου έπρεπε να γίνει με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε οι 2,5 χιλιάδες τόνοι τζουμερκιώτικης πέτρας που το συνθέτουν να «καθίσουν» στο δικό τους βάρος και στην τριβή μεταξύ τους.
«Είχαμε την ίδια αγωνία που είχε και ο Μπέκας (σ.σ.: ο πρωτομάστορας που έστησε το γεφύρι το 1866). Το εγχείρημα είχε έναν σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας. Είχαμε εμπιστοσύνη στις παραδοχές μας, αλλά δεν παύει να είναι μια ζωντανή κατασκευή η οποία δεν ξέρουμε πώς θα συμπεριφερθεί σε πραγματικές συνθήκες» εξήγησε στο ethnos.gr ο συντονιστής της ομάδας έργου του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου για την αναστήλωση του γεφυριού, καθηγητής Δημήτρης Καλιαμπάκος.
Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως η τελευταία πέτρινη γέφυρα αυτού του μεγέθους κατασκευάστηκε και ξεκαλουπώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, δηλαδή πάνω από 100 χρόνια πριν.
Όπως περιγράφει ο επικεφαλής του εργοταξίου, επί ένα οκτάωρο την πρώτη μέρα τα μέλη του συνεργείου χαμήλωναν τα σιδερένια υποστυλώματα κατά μόλις 1 χιλιοστό τη φορά, στρίβοντας ελεγχόμενα τους περιστρεφόμενους κοχλίες στο ¼ του κύκλου. Η εργασία σταματούσε και ακολουθούσε αναμονή μιας ώρας για τη λήψη των μετρήσεων που έδειχναν την παράλληλη υποχώρηση του τόξου της γέφυρας (ελαστική παραμόρφωση). Ταυτόχρονα γίνονταν τοπογραφικές μετρήσεις από 38 σημεία -19 ανάντη και 19 κατάντη του ποταμού, ενώ τα δικά τους δεδομένα έδιναν οι έξι ψηφιακοί αισθητήρες, σε σχήμα και μέγεθος πούρου που έχουν «χτιστεί» κάτω από τις πέτρες στο καλντερίμι του τόξου. Αυτοί θα παραμείνουν για πάντα στο σώμα της κατασκευής και για τα επόμενα 3 ως και 10 χρόνια θα στέλνουν ηλεκτρικά σήματα ανά μία ώρα στο καταγραφικό μιας κάρτας SIM.
Έπειτα από 8 ώρες η σκαλωσιά είχε χαμηλώσει 8 χιλιοστά και άλλα 5 χιλιοστά τη δεύτερη μέρα. Τότε φάνηκε η χαραμάδα ανάμεσα σ΄ αυτήν και στο πέτρινο σώμα της καμάρας, η οποία είχε «καθίσει» (παρουσίασε ελαστική παραμόρφωση) συνολικά 3 χιλιοστά, σε τιμές εντός προδιαγραφών. Εκεί παραμένει και σήμερα.
«Αναμέναμε να πέσει κάποια λίγα χιλιοστά από το δικό του βάρος και να χαμηλώσει όλη η καμάρα από το κλειδί ως τα βάθρα. Πρέπει αυτή η υποχώρηση να γίνει με συγκεκριμένο τρόπο και να σφίξει η κατασκευή από την τριβή της πέτρας, όπως όταν πιέζουμε τις δύο παλάμες με πλεγμένα τα δάχτυλα σε σχήμα καμάρας. Αυτή είναι η φυσική μηχανική τέτοιου είδους κατασκευών», εξήγησε ο κ.Καλιαμπάκος.
Εξάμηνο crash test
Μέχρι σήμερα όλα εξελίσσονται ομαλά, αλλά η αγωνία παραμένει. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ομάδας έργου, το crash test θα διαρκέσει συνολικά από 6 μήνες ως κι ένα χρόνο. Κάθε δύο μέρες ο εργολάβος θα στέλνει όλα τα δεδομένα των μετρήσεων στα στελέχη τόσο της Επιτροπής Παρακολούθησης του Υπουργείου Υποδομών, όσο και της Επιστημονικής Επιτροπής του ΕΜΠ.
Ο Άραχθος είναι ο πιο χειμαρρώδης ποταμός της χώρας, μεταφέροντας με ορμή νερό, πέτρες και φερτά υλικά. Το όνομά του προσεγγίζεται ετυμολογικά από το ρήμα «αράττω» που σημαίνει συντρίβω, τσακίζω, και είναι δηλωτικό των άγριων «διαθέσεών» του. Σε μια τέτοια θεομηνία, την 1η Φεβρουαρίου 2015, γκρέμισε το ήδη πληγωμένο και ασυντήρητο γεφύρι της Πλάκας, ενώ λίγα χιλιόμετρα μακριά η φήμη του συνδέεται με τις περιπέτειες του γεφυριού της Άρτας και τον μύθο της γυναίκας του πρωτομάστορα. Οι μύθοι δεν βγαίνουν τυχαία.
«Το γεφύρι άντεξε 150 χρόνια και θα άντεχε πολλά περισσότερα αν δεν υπήρχε η εγκληματική αμέλεια του κράτους που το άφησε ασυντήρητο με το ένα βάθρο στον αέρα. Εμείς είχαμε την ευθύνη να το κάνουμε να αντέξει εκατοντάδες χρόνια» επισημαίνει ο καθηγητής, ο οποίος κατάγεται από τα Τζουμέρκα και ήταν από τους πρώτους που κινητοποιήθηκαν για το «στοίχημα» της μεγαλύτερης αναστήλωσης πέτρινου γεφυριού σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαντική κατά τον ίδιο είναι και η συμβολική διάσταση του εγχειρήματος.
«Σε μια κατάσταση δύσκολη για τη χώρα, το 2015, με μια διάχυτη αίσθηση παρακμής, καταφέραμε να αντιστρέψουμε το κλίμα της απογοήτευσης. Αποφασίσαμε ότι δεν θα αφήσουμε πεσμένο το γεφύρι και αναλάβαμε δράση πριν αρχίσει η θλίψη να γίνεται παραίτηση», σημείωσε γυρίζοντας το χρόνο πέντε χρόνια πίσω, και αποκάλυψε πως πολλές φορές σε αυτή τη διαδρομή το εγχείρημα κινδύνεψε να τιναχτεί στον αέρα, λόγω μικροεγωισμών, γραφειοκρατίας και άλλων εμποδίων. Τα αποκαλυπτήρια του γεφυριού, μετά την απομάκρυνση της σκαλωσιάς, δικαιώνουν τους εκατοντάδες ανθρώπους που συνέβαλλαν στην κατασκευή του.
«Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό από πολλές πλευρές. Το σημαντικότερο είναι πως πρόκειται για το ίδιο γεφύρι. Όχι μόνο γιατί έχει την ίδια όψη και τις ακριβείς διαστάσεις της αυθεντικής κατασκευής, αλλά γιατί παρήχθη από το ίδιο DNA», τόνισε και πρόσθεσε: «Θέλαμε ένα γεφύρι που δεν θα μοιάζει με το γεφύρι του Μπέκα, αλλά θα είναι το ίδιο το γεφύρι του Μπέκα».
Ελλείψει γραπτών τεκμηρίων για τις τεχνικές του πρωτομάστορα, οι μελετητές αποκωδικοποίησαν τα μυστικά της πρωτότυπης κατασκευής, βάζοντας στο «μικροσκόπιο» τα συντρίμμια της στην κοίτη του ποταμού, ιστορικές φωτογραφίες και όποιο άλλο τεκμήριο. Η γνώση που έλειπε συμπληρώθηκε με λογικές υποθέσεις, αλλά δεν «μπασταρδεύτηκε» με σύγχρονες τεχνικές. Τα πάντα καταγράφηκαν με λεπτομέρεια στη μελέτη, η οποία εφαρμόστηκε κατά γράμμα.
Ο επικεφαλής του εργοταξίου, Αλέξανδρος Παπακωστόπουλος, με πολυετή εμπειρία σε πέτρινες κατασκευές και αναστηλώσεις ιστορικών μνημείων, είναι βέβαιος για το αποτέλεσμα. «Δεν έχω αγωνία για τη συνέχεια. Η συμπεριφορά της γέφυρας είναι καλύτερη από αυτή που είχε προβλεφθεί και δεν κινδυνεύει. Το κονίαμα που χρησιμοποιήσαμε έχει ένα χρόνο ωρίμανσης 28 ημερών, ο οποίος έχει περάσει (σ.σ. η τελευταία πέτρα στο κλειδί του τόξου τοποθετήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου) και η αντοχή του θα αυξάνεται συνεχώς στο πέρασμα του χρόνου», υπογράμμισε ο κ.Παπακωστόπουλος.
Η μεταλλική κατασκευή που έχει μείνει στη βάση του γεφυριού δεν έχει κάποιο ρόλο στη στήριξή του, και θα αφαιρεθεί το καλοκαίρι, μετά την υποχώρηση της στάθμης του ποταμού. Στο επόμενο διάστημα, αφού ολοκληρωθούν τα τυπικά της παράδοσης του έργου, θα καθοριστεί και η ημερομηνία των εγκαινίων.
Live όλες οι εξελίξεις λεπτό προς λεπτό, με την υπογραφή του www.ethnos.gr
