SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα: Όταν χτύπησε το Κόκκινο Τηλέφωνο – Γιατί ο Γουΐνι το Αρκουδάκι είναι μήνυμα φωτιά

Ήταν 30 Αυγούστου του 1963, μια μέρα σαν σήμερα δηλαδή όταν ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά το Κόκκινο Τηλέφωνο. Τι ήταν το Κόκκινο Τηλέφωνο; Η άμεση σύνδεση Πενταγώνου με το Κρεμλίνο στη Μόσχα. Και για να το ξεκαθαρίσουμε: ούτε τηλέφωνο υπήρξε ποτέ, πάνω σε γραφείο ή τραπεζάκι με… σεμέν, ούτε και το κόκκινο χρώμα κυριάρχησε κάπου.

Όμως οι αμέτρητες ταινίες, με αναφορές σε κόκκινο τηλέφωνο καθιέρωσαν στη συνείδηση του κόσμου μια κόκκινη συσκευή. 

Η πρώτη εφαρμογή επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκε ήταν Τηλέτυπο και με τα χρόνια η εξέλιξή της τεχνολογίας την αντικατέστησαν με Φαξ, το 1986. Από το 2008, η γραμμή επικοινωνίας Μόσχας -Ουάσιγκτον είναι μια ασφαλής σύνδεση υπολογιστή μέσω της οποίας ανταλλάσσονται e-mail.

Ο πρώτος που σκέφτηκε την άμεση σύνδεση Ουάσιγκντον – Μόσχας ήταν ο καθηγητής του Χάρβαρντ Τόμας Σέλινγκ. Ο Σέλινγκ διαβάζοντας το μυθιστόρημα φαντασίας «Red Alert» (έμπνευση για την ταινία του Κιούμπρικ SOS Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα), συνειδητοποίησε τα οφέλη της άμεσης επικοινωνίας μεταξύ των υπερδυνάμεων.

Ο συντάκτης του περιοδικού «Parade» Τζες Γκόρκιν, έπεισε τον σοβιετικό ηγέτη Νικήτα Χρουτσόφ, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του στις ΗΠΑ, να υιοθετήσει την ιδέα της γραμμής άμεσης επικοινωνίας. Βρισκόμαστε στην αρχή της 10ετίας του ’60 και τα μυαλά είναι ακόμα κολλημένα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος ακόμα δεν έχει αρχίσει. Οι ενστάσεις από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τον αμερικανικό στρατό και το Κρεμλίνο για το Κόκκινο Τηλέφωνο, καθυστέρησαν την εφαρμογή του.

Χρειάστηκαν 12 ώρες για να απαντήσουν

Και έρχεται η Κρίση των Πυραύλων. Τότε ήταν που κατάλαβαν όλοι, και οι μεν και οι δε, ότι η ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας ήταν επιβεβλημένη. Κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσης ΗΠΑ - ΕΣΣΔ, τα επίσημα διπλωματικά μηνύματα χρειάζονταν συνήθως έξι ώρες για να παραδοθούν. Τα ανεπίσημα κανάλια επικοινωνίας, όπως οι ανταποκρίσεις του τηλεοπτικού δικτύου, ήταν πιο γρήγορα, αλλά...

Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάστηκαν σχεδόν 12 ώρες για να λάβουν και να αποκωδικοποιήσουν το μήνυμα των 3.000 λέξεων του Νικήτα Χρουτσόφ, χρονικό διάστημα ιδιαίτερα επικίνδυνο. Μέχρι να προλάβει να συντάξει η Ουάσιγκτον απάντηση, είχε ληφθεί ένα πιο σκληρό μήνυμα από τη Μόσχα, που απαιτούσε την απομάκρυνση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία. Οι σύμβουλοι του Λευκού Οίκου, τότε, συνειδητοποίησαν ότι οι ταχύτερες επικοινωνίες θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την κρίση.

Και οι καταστάσεις υποχρέωσαν τις δύο υπερδυνάμεις του κόσμου να συμφωνήσουν για τη γραμμή Hot Line - έτσι αποκαλείται επίσημα - τον Ιούνιο του 1963, για να περιορίσουν - κυρίως - τον κίνδυνο έναρξης πυρηνικού πολέμου.
Στο Πεντάγωνο, το σύστημα ανοιχτής γραμμής βρίσκεται στο Εθνικό Στρατιωτικό Κέντρο Διοίκησης. Η ομάδα της «Γραμμής Μόσχας» εργάζεται επί 24ώρου βάσης, εναλλασσόμενη ανά 8ωρο, και αποτελείται από έναν υπαξιωματικό υπεύθυνο για τεχνικά θέματα και έναν αξιωματικό που μιλάει άπταιστα τη ρωσική γλώσσα.

Η πρώτη γενιά της ανοιχτής γραμμής χρησιμοποίησε δύο κυκλώματα Telex. Το κύριο κύκλωμα δρομολογήθηκε από την Ουάσιγκτον - DC μέσω Λονδίνου, Κοπεγχάγης, Στοκχόλμης και Ελσίνκι στη Μόσχα: Το TAT-1. Το πρώτο υποβρύχιο υπερατλαντικό τηλεφωνικό καλώδιο μετέφερε μηνύματα από την Ουάσιγκτον στο Λονδίνο.
Τον Ιούλιο του 1963 οι Ηνωμένες Πολιτείες έστειλαν τέσσερις συσκευές Telex με το λατινικό αλφάβητο στη Μόσχα. Ένα μήνα αργότερα, ο σοβιετικός εξοπλισμός: τέσσερα σετ τηλετυπωτών της Ανατολικής Γερμανίας με το κυριλλικό αλφάβητο που κατασκευάστηκε από τη Siemens , έφτασε στην Ουάσιγκτον. Η ανοιχτή γραμμή άρχισε τη λειτουργία της στις 30 Αυγούστου του 1963.

Υπήρξαν και φωνές αντίδρασης. Για παράδειγμα, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα επέκρινε την ανοιχτή γραμμή το 1964, δηλώνοντας επίσημα, ότι η κυβέρνηση Κένεντι «αναζήτησε συμβιβασμούς με τον κομμουνισμό χωρίς επαρκείς διασφαλίσεις και αντισταθμιστικά κέρδη για την ελευθερία, ανοίγοντας μια «γραμμή επικοινωνίας» με έναν ορκισμένο εχθρό.

Ο Γουΐνι και ο Σαίξπηρ

Τα πρώτα δοκιμαστικά μηνύματα των ΗΠΑ είχαν ως περιεχόμενο αποσπάσματα από Σαίξπηρ, Μαρκ Τουέιν και από εγχειρίδιο πρώτων βοηθειών. Οι σοβιετικές δοκιμές έστειλαν αποσπάσματα από τα έργα του Άντον Τσέχοφ. Το προσωπικό της σύνδεσης (Moscow Link) των ΗΠΑ φροντίζει με προσοχή τα δοκιμαστικά μηνύματα να μην περιέχουν υπονοούμενα ή εικόνες που θα μπορούσαν να παρερμηνευθούν, όπως αποσπάσματα από τον Γουίνι το Αρκουδάκι, δεδομένου ότι η αρκούδα θεωρείται το εθνικό σύμβολο της Ρωσίας.

Το πρώτο μήνυμα που μεταδόθηκε μέσω της τηλεφωνικής γραμμής ήταν στις 30 Αυγούστου 1963. Η Ουάσιγκτον έστειλε στη Μόσχα το κείμενο: « THE QUICK BROWN FOX JUMPED OVER THE LAZY DOG'S 1234567890» (είναι το μήνυμα που περιλαμβάνει όλα τα γράμματα του λατινικού αλφάβητου). Το μήνυμα στάλθηκε με κεφαλαία γράμματα, αφού η συσκευή δεν υποστήριζε τα πεζά.

Η πρώτη επίσημη χρήση της άμεσης σύνδεσης των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν όταν ο Τζον Κένεντι δολοφονήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1963.

Τα ιστορικά μηνύματα

Η πρώτη επίσημη χρήση από τη Σοβιετική Ένωση ήταν στις 5 Ιουνίου 1967 κατά το ξέσπασμα του Πολέμου των Έξι Ημερών. Η τηλεφωνική γραμμή Μόσχας-Ουάσιγκτον χρησιμοποιήθηκε επίσης κατά τη διάρκεια του Ινδοπακιστανικού πολέμου του 1971, κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Γιομ Κιπούρ (1973 Αραβο-Ισραηλινός πόλεμος), όταν υπήρξε (λάθος) πυρηνικός συναγερμός στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, το 1979, όταν η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν και αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ρίγκαν, με τους Σοβιετικούς να ρωτούν για τα γεγονότα στον Λίβανο και τις Ηνωμένες Πολιτείες να σχολιάζουν την κατάσταση στην Πολωνία.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, αλλά και στις 30 Αυγούστου – επέτειο της πρώτης σύνδεσης – οι δύο πλευρές απλά ανταλλάσσουν ευχές.

Τον Σεπτέμβριο του 1971, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον αποφάσισαν να αναβαθμίσουν το σύστημα. Οι δυο χώρες συμφώνησαν επίσης για πρώτη φορά πότε θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί η γραμμή. Συγκεκριμένα, συμφώνησαν να ειδοποιήσουν αμέσως ο ένας τον άλλον σε περίπτωση τυχαίου, μη εξουσιοδοτημένου ή ανεξήγητου περιστατικού με πυρηνικό όπλο, που θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου. Δύο νέες δορυφορικές γραμμές επικοινωνίας συμπλήρωσαν τα επίγεια κυκλώματα χρησιμοποιώντας δύο δορυφόρους Intelsat των ΗΠΑ και δύο σοβιετικούς δορυφόρους Molniya II . Αυτή η νέα χρήση διήρκεσε από το 1971 έως το 1978. 

Τον Μάιο του 1983, ο Πρόεδρος Ρίγκαν πρότεινε την αναβάθμιση της γραμμής επικοινωνίας με την προσθήκη δυνατότητας τηλεομοιοτυπίας (φαξ) υψηλής ταχύτητας . Η Σοβιετική Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν επίσημα να το κάνουν στις 17 Ιουλίου 1984. Το 2007, η γραμμή επικοινωνίας Μόσχας - Ουάσιγκτον αναβαθμίστηκε και πάλι και ένα αποκλειστικό δίκτυο υπολογιστών συνδέει τα κέντρα αποφάσεων των δύο υπερδυνάμεων. Το νέο σύστημα άρχισε να λειτουργεί από την 1η Ιανουαρίου 2008· συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις δύο δορυφορικές συνδέσεις, αλλά ένα καλώδιο οπτικών ινών αντικατέστησε το παλιό εφεδρικό καλώδιο.
Από το 2007 υπάρχει ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας και μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον, καθώς και Πεκίνου με τη Μόσχα.

Ο μύθος του κόκκινου τηλεφώνου

Και γιατί Κόκκινο Τηλέφωνο, αφού ούτε κόκκινο ούτε τηλέφωνο;
Σε πολυάριθμα βιβλία, ταινίες, βιντεοπαιχνίδια κ.λπ., η ανοιχτή γραμμή μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας αντιπροσωπεύεται από ένα κόκκινο τηλέφωνο. Η ιδέα γεννήθηκε μετά την ταινία του Κιούμπρικ «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» κι από εκεί και μετά την πήρε ο μύθος και την απογείωσε.
Ο Ρόναλντ Ρίγκαν χρησιμοποίησε ένα κόκκινο τηλέφωνο για να προωθήσει τον εαυτό του, επιδεικνύοντας τη Στρατηγική Αμυντική Πρωτοβουλία του. Στη δεκαετία του '80 το κόκκινο τηλέφωνο έκανε άλλη μια εμφάνιση για τις εκλογές του 1984. Χρησιμοποιήθηκε επίσης το 2008 σε όλη την εκστρατεία της Χίλαρι Κλίντον. Έπειτα από χρόνια, έχει γίνει απλώς ένα σύμβολο της ποπ κουλτούρας που παραμένει αναγνωρίσιμο σε ταινίες, μουσεία και όχι μόνο...