Ιράν: Η επανάσταση άρχισε για μια ελεύθερη τούφα μαλλιών - Οι γυναίκες στη χώρα των μουλάδων δεν φορούσαν πάντα το χιτζάμπ

Ιράν ή Περσία αν θέλετε και οι Μάγοι με τα δώρα δεν κρατούν πλέον χρυσό λίβανο και σμύρνα, αλλά το όπλο της Επανάστασης… Α, και κάτι ακόμα: οι γυναίκες στη χώρα των μουλάδων δεν φορούσαν ήταν πάντα το χιτζάμπ...
Κι αν δεν ήταν τόσο σκοτάδι θα τον είχαν βρει το δρόμο τους.

Οι Μάγοι δεν φάνηκαν ακόμα… Τώρα σ’ αυτούς τους καιρούς σίδερο, κεραυνό, φωτιά…  Φριχτό έχει ξυπνήσει μέσα τους το πεπρωμένο της Επανάστασης…

Ιράν 2022: Η Τεχεράνη δονείται από συνθήματα κατά του καθεστώτος, γυναίκες κόβουν τα μαλλιά τους σε ένδειξη συμπαράστασης στην οικογένεια της Μαχσά Αμινί, που έχασε τη ζωή της για μια μαντήλα ανοιχτή, για μια ελεύθερη τούφα… Και νεκροί. Νεκροί που δεν θα μάθουμε ποτέ (ίσως) τον αριθμό τους.

Ιράν 1968: Η Ελαχέχ Αζόντι στέφεται International Teen Princess, κάτι σαν Μις Κόσμος, στο Σικάγο και στην Περσία υπερηφανεύονται! Οι γυναίκες στην Τεχεράνη φορούν μίνι φούστες, ακριβά γαλλικά αρώματα και γοητεύουν ολόκληρο τον κόσμο.
Ξεφυλλίζοντας παλιά ιρανικά περιοδικά μόδας, οι εικόνες προκαλούν έκπληξη: πριν από την Πολιτιστική Επανάσταση, οι Ιρανές ήταν γοητευτικές μέσα στα στιλάτα φορέματά τους, της τελευταίας τάσης της μόδας. Και κυρίως έμοιαζαν με όλες τις χαμογελαστές και ανεξάρτητες γυναίκες που ζούσαν στη Δύση και απολάμβαναν ελευθερίας στην επιλογή ρούχων και μακιγιάζ.

Πες μου τι φοράς, να σου πω ποιοι σε κυβερνούν...

Η ιρανική γυναικεία μόδα, τότε στις αρχές της 10ετίας του ’70, ακολούθησε τα κοινωνικά ήθη της εποχής, όπως συνηθίζεται σε κάθε πολιτισμό. Τελικά οι θυελλώδεις ανατροπές της πολιτικής της πλούσιας χώρας της Μέσης Ανατολής, καθρεφτίζονται στα ενδύματα και το μακιγιάζ των γυναικών της, ανά τους αιώνες.

Στις αρχές του 1900, οι γυναίκες φορούσαν συντηρητικά ρούχα, με το λευκό χιτζάμπ να είναι ένα καθημερινό φόρεμα· το μακιγιάζ ήταν ανύπαρκτο, και το μονόφρυδο ήταν δείγμα ομορφιάς. Το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών δεν είχε ακόμα γεννηθεί. Οι γυναίκες ήταν υποταγμένες στους άνδρες και είχαν δικαιώματα μόνο στην προσευχή και στο να υπηρετούν τον σύζυγο. Οι γυναίκες, τότε, θεωρούσαν ότι, το να μην φορούν πέπλο σήμαινε ότι ήταν φτωχές επαρχιώτισσες ή νομάδες. πίστευαν πως είναι προσβλητικό να αφαιρέσουν το πέπλο.

Μέχρι το 1910, ιδρύθηκε το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών και οι γυναίκες άρχισαν να αγωνίζονται για αυτοδιάθεση, και αυτό αντικατοπτρίζεται στο ντύσιμο της εποχής.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 οι γυναίκες εξακολουθούσαν να φορούν το χιτζάμπ, αλλά τώρα είχε αποκτήσει χρώματα και σχέδια· τα μαλλιά ήταν περισσότερο εκτεθειμένα, τα λεπτά δάχτυλά τους φαίνονταν, ενώ και τα φρύδια αποκτούσαν μια πιο μοντέρνα καμπύλη.

Στα βήματα της... πασαρέλας της Δύσης

Στη δεκαετία του 1930, ο Ρεζά Σαχ ήρθε στην εξουσία και αποφάσισε ότι θα «εκσυγχρονίσει» το Ιράν· ένα από τα διατάγματά του ήταν ότι τα πέπλα θα καταχωνιάζοταν στα μπαούλα της Ιστορίας. Ο Σάχης υποστήριζε - και σωστά - ότι το πέπλο καταδυνάστευε τις γυναίκες. Αν και αυτό θα έπρεπε να θεωρηθεί ως ένα άλμα προς τα εμπρός, αντίθετα ταπείνωσε και εξόργισε πολλές Ιρανές.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1940 ο Ρεζά Σαχ είχε παραιτηθεί και τα πέπλα είχαν βγει από τα μπαούλα. που είπαμε πιο πριν, είχαν σιδερωθεί και ξαναφορεθεί, αλλά εμφανίστηκε τότε το εξής φαινόμενο: τα πέπλα θεωρούνταν πλέον ως ένδειξη χαμηλής τάξης ή οπισθοδρομικής σκέψης και επίσης στάθηκαν ως σημαντικό εμπόδιο για τις γυναίκες, τόσο κοινωνικά όσο και στον εργασιακό χώρο.

Όμως η μοδάτη Ιρανή δεν ήταν καθόλου διαφορετική από τη γυναίκα της Δύσης, με βαμμένα ξανθά μαλλιά με ελαφρές μπούκλες και μακιγιάζ σε όλο το πρόσωπο. Παρά την άποψη ότι το πέπλο προσέδιδε παρακμή και οπισθοδρόμηση, πολλές Ιρανές το φορούσαν με περηφάνια.

Μεταξύ Δύσης και σκοταδισμού...

Καθ' όλη τη διάρκεια των δεκαετιών του ‘50 και του ‘60, εμφανίστηκε ένας διχασμός στη γυναικεία μόδα του Ιράν. Οι πλούσιες ανώτερες τάξεις αντανακλούσαν τη δυτική επιρροή ενώ πολλές γυναίκες της μεσαίας τάξης εξακολουθούσαν να προτιμούν τη χρήση του πέπλου. Τα μοντέρνα χτενίσματα και το έντονο μακιγιάζ, συμπεριλαμβανομένου του eyeliner, ήταν εμφανή. Οι γυναίκες απέκτησαν πολλές άλλες ελευθερίες στο Ιράν: τότε ήταν που διορίστηκε στο υπουργικό συμβούλιο η πρώτη γυναίκα, η Farrokhroo Parsa στη νευραλγική θέση της υπουργού Παιδείας.

Κατά τη δεκαετία του ‘ 70 τα «πράγματα» προχώρησαν ακόμα περισσότερο: παραχωρήθηκαν στις γυναίκες δικαιώματα όπως η ισότητα στο γάμο και το διαζύγιο. Η μόδα, τα μαλλιά και το μακιγιάζ στους δρόμους της Τεχεράνης αντανακλούσαν τη σύγχρονη γυναίκα του κόσμου. Όλα αυτά έμελλε να τελειώσουν δραματικά στις αρχές της 10ετίας του ‘80 με την Ισλαμική Πολιτιστική Επανάσταση. Τα δικαιώματα των γυναικών κατέρρευσαν και επανήλθαν αυστηροί νόμοι για το ντύσιμο. Η χρήση της απλής μαύρης χιτζάμπ επιβλήθηκε και η δύσμοιρη Parsa, η υπέρμαχη των δικαιωμάτων της γυναίκας, εκτελέστηκε με τουφεκισμό.

Και φθάνουμε στον 21ο αιώνα: οι νόμοι για το ντύσιμο έχουν χαλαρώσει λίγο. Αν και το χιτζάμπ εξακολουθεί να φοριέται, τα χρώματα έχουν επιστρέψει και η γραμμή των μαλλιών φαίνεται ξανά. Τα δικαιώματα των γυναικών εξακολουθούν να βρίσκονται σε ομηρεία, αλλά εκείνες ελπίζουν ότι τα πράγματα - κάποτε - θα βελτιωθούν.

Στο τέλος της πρώτης 10ετίας της νέας χιλιετίας, η Πράσινη Επανάσταση αναδείχθηκε στο Ιράν μετά την εκλογή του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Οι γυναίκες ήταν ένα μεγάλο μέρος της κινητήριας δύναμης πίσω από την επανάσταση. Οι γυναίκες ήλπιζαν ότι η κοινωνική τάξη, η θεμελιωμένη στην πατριαρχία, θα αποσυντεθεί και θα επέτρεπε στις γυναίκες περισσότερη ελευθερία και περισσότερο δικαίωμα να καθορίσουν το μέλλον τους.
Μέχρι το 2010, είχε σημειωθεί κάποια πρόοδος και οι γυναίκες φορούσαν ξανά μια απλή μαντίλα αντί του περιοριστικού χιτζάμπ. Οι διακρίσεις, όμως, εξακολουθούν να είναι διαδεδομένες στους τομείς του γάμου (ένας άνδρας κηδεμόνας πρέπει να εγκρίνει τον γάμο), το διαζύγιο και την επιμέλεια των παιδιών. Οι δολοφονίες τιμής και οι γάμοι παιδιών εξακολουθούν να υφίστανται.

Το φυτίλι της Επανάστασης

Και φθάσαμε στο «σήμερα»: Τουλάχιστον 92 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στο Ιράν από την καταστολή των διαδηλώσεων που πραγματοποιούνται εδώ και δύο εβδομάδες μετά τον θάνατο της Μαχσά Αμινί έπειτα από τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών…

Κάπως έτσι αρχίζουν οι επαναστάσεις: από ένα τυχαίο γεγονός που άναψε τη θρυαλλίδα. Το 2011, στην Τυνησία, ένας πλανόδιος πωλητής, ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι, πυροδότησε εξέγερση αυτοπυρπολούμενος. Το 1989 από την Τιμισοάρα της Ρουμανίας, από ένα τυχάιο γεγονός - την απέλαση ενός αγαπητού στον κόσμο πάστορα - άρχισε το γκρέμισμα της στυγνής δικτατορίας του Τσαουσέσκου.

Ιράν 2022: «Μια τούφα απ’ τα μαλλιά της πιάστηκε στο κιγκλίδωμα· τα τράβηξε· μπήκε στ’ αμάξι· ξάπλωσε· σταύρωσε τα χέρια· σφάλισε τα μάτια ξέροντας πως μια τούφα απ’ τα μαλλιά της είχε μείνει εκεί στα κάγκελα»…

Μια επανάσταση και πάλι. Αν ήξερες όλα όσα βλέπω, όλα όσα νιώθω, όλα όσα ακούω μέσα απ’ τα μαλλιά σου, Μαχσά Αμινί!