«Όπως έναν χρόνο πριν από τον Παγκόσμιο Πόλεμο»: Τι δείχνει η Ιστορία για την εισβολή στην Ουκρανία

«Βρισκόμαστε έναν χρόνο πριν από τον Παγκόσμιο Πόλεμο»… Δεν το λέμε εμείς, ιστορικός το λέει. Και για την ακρίβεια είπε: «Είμαστε τώρα στο 1938»… Η Ιστορία μας διδάσκει για την εισβολή του Πούτιν, αλλά…

«Η μόνη ένδειξη για το τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος στο μέλλον είναι τι έχει κάνει ο άνθρωπος στο παρελθόν», έγραψε κάποτε ο ιστορικός της Οξφόρδης, Τόμπιν Τζορτζ Κόλινγουντ. Άπαντες στην Ευρώπη- και όχι μόνο στη γεραιά ήπειρο- παρακολουθούν με (κοινότοπη φράση των τηλεοπτικών ρεπόρτερ) κομμένη την ανάσα τα τεκταινόμενα στο ουκρανικό μέτωπο.

Μια από τις σύγχρονες πολιτικούς που επηρεάστηκαν από το παρελθόν είναι η πρωθυπουργός της Εσθονίας, Κάγια Κάλας, και όχι μόνο λόγω της κατοχής της χώρας της από το σοβιετικό καθεστώς ή και της προσωπικής οικογενειακής ιστορίας με την οδυνηρή εξορία ( η μητέρα της Κάλλας, Κρίστι, είχε απελαθεί με τη μητέρα και τη γιαγιά της στη Σιβηρία σε ηλικία 6 μηνών· επέστρεψαν στον τόπο τους- σωστά ερείπια- δέκα χρόνια μετά!).

Συντροφιά με την... Ιστορία

Η Κάγια Κάλλας, όταν ταξιδεύει για διακοπές ή απολαμβάνει τη θάλασσα στις ακτές του Ταλίν, έχει πάντα πλάι της να την συντροφεύει (εκτός φυσικά από τους σωματοφύλακες) ένα βιβλίο Ιστορίας, συνήθως που γράφει για τις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση… Η Κάλλας, είπε πρόσφατα ότι «αυτή η εποχή είναι ένα κομμάτι του 1938», εποχή που ένας παγκόσμιος πόλεμος σιγόκαιγε στην εστία της Ευρώπης, αλλά η Δύση δεν είχε ακόμη κατανοήσει τη φωτιά που θα επακολουθούσε. Η Κάλλας, είπε ακόμα ότι, τα ίδια λάθη έγιναν και το 1938, όταν οι εντάσεις στην Αβησσυνία, την Ιαπωνία και τη Γερμανία αντιμετωπίστηκαν ως μεμονωμένα γεγονότα και παρακολουθούνταν από απόσταση ασφαλείας.
Οι γενεσιουργές αιτίες των σημερινών συγκρούσεων στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή, τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και ακόμη και την Αρμενία, μπορεί να είναι διαφορετικές, αλλά η ευρύτερη εικόνα δείχνει ένα συμπαγές πλαίσιο πεδίου μάχης. Και τα κομμάτια του παζλ δείχνουν επίσης- όπως τότε- ηγέτες που μετρούν τις αντοχές των αντιπάλων τους και- κυρίως- τις αντοχές των στρατών (και των λαών) τους.

«Και τι μάθαμε από την Ιστορία του 1938 και το 1939; Ότι αν η επιθετικότητα αποδώσει κάπου, θα χρησιμεύσει και κάπου αλλού, σύντομα», είπε η Κάλλας.
Ο αγαπημένος ιστορικός της Εσθονής Πρωθυπουργού, ο αμερικανός καθηγητής Τίμοθι Σνάιντερ, προσδιορίζει το 1938 ως μια χρονιά κατά την οποία η Τσεχοσλοβακία είχε επιλέξει να μην πολεμήσει: «Έτσι υπήρχε στην Τσεχοσλοβακία, όπως και στην Ουκρανία, μια ατελής δημοκρατία. Ήταν η πιο μακρινή δημοκρατία στην ανατολική Ευρώπη, είχε διάφορα προβλήματα, αλλά όταν απειλήθηκε από έναν ισχυρό γείτονα, επέλεξε να μην αντισταθεί. Αν η Τσεχοσλοβακία αντιστεκόταν, δεν θα υπήρχε Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος»!

Η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία άνοιξε τον δρόμο

Η εισβολή της Γερμανίας στην Τσεχοσλοβακία αποτέλεσε σημαντικό προοίμιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου0183 δημιούργησε  προηγούμενο για ένοπλες εισβολές και επεκτατισμό, καταδεικνύοντας τους περιορισμούς της διπλωματίας στη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης. Η απροθυμία των δυτικών κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν ευθέως τον Χίτλερ, τον ενθάρρυνε για περισσότερες εισβολές. Το περιστατικό εκείνο λειτούργησε ως υπενθύμιση, ότι η αδιαφορία για τις επιθετικές τακτικές κρατών βοηθάει μόνο στην ενίσχυση των φιλοδοξιών των ηγετών τους.
«Αν οι Τσέχοι αντιστέκονταν- συνεχίζει ο Σνάιντερ- και οι Γάλλοι και οι Βρετανοί και (γιατί όχι) και οι Αμερικανοί τους βοηθούσαν, θα υπήρχε σύγκρουση στην Ευρώπη, αλλά (ίσως) δεν θα είχε ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Κι όταν η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία το 1939, κινήθηκε αστραπιαία με την αρωγή της τσεχικής βιομηχανίας εξοπλισμών, η οποία ήταν η καλύτερη στον κόσμο και με Σλοβάκους στρατιώτες. Κυρίως οι Ναζί εισέβαλαν στην Πολωνία από μια (γεωγραφική) πλεονεκτική θέση επειδή είχε κατακτηθεί η Τσεχοσλοβακία»!

Και ο Σνάιντερ μπαίνει στη χρονομηχανή και συνοδεύει την Ιστορία στο 24ο έτος του 21ου αιώνα: «Αν οι Ουκρανοί τα παρατήσουν, ή αν εγκαταλείψουμε την Ουκρανία, τότε θα γίνουν όλα διαφορετικά. Θα είναι η Ρωσία που θα κάνει τον πόλεμο στο εγγύς μέλλον με την ουκρανική τεχνολογία, με ουκρανούς στρατιώτες και από γεωγραφική θέση που θα την βολεύει. Σε εκείνο το σημείο βρισκόμαστε τώρα: στο 1938. Και αυτό που μας προτείνουν οι Ουκρανοί είναι να παρατείνουμε στο 1938»…

Το Συνδρόμου του Μονάχου

Ο Βρετανοαμερικανός συγγραφέας Κρίστοφερ Χίτσενς, είχε γράψει κάποτε, πως πολλές από τις αμερικανικές «ανοησίες» (στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στο Ιράκ) είχαν διογκωθεί λόγω του Συνδρόμου του Μονάχου… Τι εννοούσε; Όπως στη δεκαετία του ’30 που ο τότε βρετανός πρωθυπουργός, Νέβιλ Τσάμπερλεν πήγε (όπως λέμε) με τα νερά του Χίτλερ, έδειξε ή δειλία ή αγυρτεία και αγύρτης δεν ήταν ο Τσάμπερλεν. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1938, ο Νέβιλ Τσάμπερλεν διακήρυξε «Ειρήνη για την εποχή μας» αφού η Γερμανία, η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία κατέληξαν σε συμφωνία που επέτρεπε ουσιαστικά και τυπικά στους Ναζί να προσαρτήσουν τμήματα της Τσεχοσλοβακίας.

Όμως τέτοιοι ηγέτες, σαν τον Τσάμπερλεν, υποχρεώνονται, τελικά, να ρίξουν τους στρατιώτες τους στη μάχη, συχνά απροετοίμαστους και ανεπαρκώς εξοπλισμένους και- κυρίως- ανθρώπους ενάντια σε μηχανές!
Και επιστρέφοντας στα της εποχής μας, αξίζει να εντοπίσουμε ένα παράδοξο: το ΝΑΤΟ είναι μεγαλύτερο και ισχυρότερο από ποτέ. Η Βορειοατλαντική συμμαχία- είναι γεγονός- λειτουργεί πολύ καλύτερα από ό,τι οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Βρετανία τη δεκαετία του 1930, αλλά… Ο ένας ηγέτης τα ρίχνει στον άλλον, η βοήθεια στην Ουκρανία έχει κάπου «κολλήσει» και επικρατούν δισταγμός και φόβος. Και έρχεται σαν έκρηξη βόμβας η δήλωση του Προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν: «Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ξεκάθαρα μια περίοσο στην οποία είναι απαραίτητο να μην είμαστε δειλοί».

«Ένα μάτσο ανόητοι»...

Ο Μακρόν, το γνωρίζει καλά ότι πολλοί ηγέτες στην Ευρώπη βλέπουν ότι η εξωτερική απειλή προέρχεται από τη μετανάστευση και όχι από τον Πούτιν, και- κυρίως ως Γάλλος πολιτικός- γνωρίζει το δέλεαρ μιας εύκολης ειρήνης.
Λουλούδια περίμεναν, και όχι ντομάτες, τον Γάλλο Πρωθυπουργό Εντουάρ Νταλαντιέ, προς έκπληξή του, όταν επέστρεψε από το Μόναχο το 1938. Γνωρίζοντας πολύ καλά την απειλή του Χίτλερ, και ότι αυτός και ο Τσάμπερλεν είχαν προδώσει την Τσεχοσλοβακία, τη μοναδική δημοκρατική χώρα στην κεντροανατολική Ευρώπη, γύρισε στον σύμβουλό του και του ψιθύρισε για τα πλήθη που ζητωκραύγαζαν: «Ένα μάτσο ανόητοι»!

Και από το βράδυ της Κυριακής των ευρωεκλογών νέα δεδομένα ενισχύουν τις συγκυρίες: οι ακροδεξιοί στην Ευρώπη ενισχύονται, ο Μακρόν προκήρυξε εκλογές υπό το βάρος της ήττας από τη Λεπέν, οι Γερμανοί... ξανάρχονται.  

Η Ιστορία επαναλαμβάνεται, την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα; όχι Κάρολε, σαν τραγωδία πάντα!