Άγιο Όρος: Το σεισμικό παρελθόν και οι θεωρίες των Aγίων Πατέρων - Η απιστία των ανθρώπων βασική αιτία των σεισμών

Το Άγιο Όρος τρέμει και η «απιστία των ανθρώπων είναι η  βασική αιτία των σεισμών». Ο Θεός στέλνει μηνύματα, υποστηρίζουν οι Άγιοι Πατέρες στα ιερά κείμενά τους. Να είναι έτσι; 

Σείεται η γη στο Περιβόλι της Παναγιάς και οι σεισμολόγοι ανησυχούν. Μετά τον σεισμό των 5,3 Ρίχτερ που ταρακούνησε το Σάββατο (7/6) την περιοχή του Αγίου Όρους, καταγράφηκαν πολλοί μικροί σεισμοί και οι επιστήμονες προβληματίζονται. Κακώς! Οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας έχουν τις απαντήσεις…

Η περιοχή του όρους Άθως έχει από τη μυθολογία- κατά κάποιον τρόπο- σεισμική δραστηριότητα. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το όρος Άθως προέκυψε από τη γιγαντομαχία μεταξύ των Γιγάντων και των Ολύμπιων Θεών· ηγέτης των Γιγάντων ήταν ο Άθως, που πέταξε από τη Θράκη έναν τεράστιο βράχο εναντίον του Ποσειδώνα, αλλά αστόχησε και ο βράχος έπεσε στη θάλασσα, δημιουργώντας το όρος, στο οποίο δόθηκε το όνομά του.

570 σεισμοί ετησίως

Και οι μύθοι έδωσαν τη θέση τους στην Ιστορία και (κατάλαβαν οι άνθρωποι ότι) οι σεισμοί δεν προκαλούνται πλέον από βράχους που εκτοξέυει ο Γίγαντας στον Θεό, αλλά κάπως διαφορετικά. Το Άγιο Όρος έχει πλούσιο ιστορικό σεισμών, με ένα αξιοσημείωτο γεγονός να καταγράφεται στον 20ό αιώνα, το 1905, και να προκαλεί σημαντικές καταστροφές, αλλά και τσουνάμι. Στο πέρασμα των αιώνων, η περιοχή έχει βιώσει πολυάριθμες δονήσεις, καθιστώντας την μια σεισμικά ενεργή περιοχή. Ο σεισμός του 1905 εκτιμάται σε μέγεθος από 6,8 έως 8,3 Ρίχτερ· προκάλεσε σημαντικές ζημιές. Επίσης, η περιοχή έχει δώσει σεισμούς, μέσα στον περασμένο αιώνα, της τάξης των 6,8- 6,9 ακόμα και 7,2 Ρίχτερ. Σεισμός μεγέθους 7,0 Ρίχτερ συγκλόνισε το Άγιο Όρος το 1982 και σεισμός μεγέθους 6,8 Ρίχτερ το 1983. Ο σεισμός των 7,5 Ρίχτερ ήταν ισχυρός και καταγράφηκαν ζημιές σε μοναστήρια. Οι σεισμοί του '82 και του '83 έγιναν αισθητοί και στη Θεσσαλονίκη. Με βάση δεδομένα των τελευταίων 55 ετών και αρχείο σεισμών που χρονολογείται από το 1900, σημειώνονται κατά μέσο όρο περίπου 570 σεισμοί ετησίως στο Άγιο Όρος ή κοντά σε αυτό. Σοβαρές ζημιάς ή απώλεια ανθρώπινων ζωών δεν έχει καταγραφεί.

Ο αέρας που προκαλεί σεισμούς...

Κι αν η επιστήμη έχει τη δική της προσέγγιση στους σεισμούς, οι Πατέρες της Εκκλησίας (οφείλουν να) έχουν τη δική τους… Ο Νικηφόρος Βλεμμύδης, κληρικός και λόγιος που έζησε τον 13ο αιώνα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, βίωσε το οδυνηρό πέρασμα των Φράγκων από τη Βασιλεύουσα, έφυγε από τα πατρογονικά χώματα και εγκαταστάθηκε στην Προύσα και στη συνέχεια στην Έφεσο όπου διδάχτηκε ρητορική, φιλοσοφία, λογική, μαθηματικά. Ο Νικηφόρος Βλεμμύδης έγινε μοναχός και αφού πέρασε από διάφορα μοναστήρια κατέληξε στη Μονή Παξαμαδίου στην Έφεσο.

Ο Νικηφόρος Βλεμμύδης έχει γράψει σύγγραμμα με τίτλο «Περί φυσικής»· στο πόνημα του ο μελετητής και- κυρίως- οιονεί εκπρόσωπος της Εκκλησίας αναλύει το φαινόμενο των σεισμών: «Μέσα στη γη θερμές και ξηρές αναθυμιάσεις συγκεντρώνονται σε ένα μέρος. Από αυτές δημιουργείται ισχυρός άνεμος, ο οποίος γεμίζει τις κοιλότητες της γης. Τώρα, όταν αυτός ο ισχυρός άνεμος κινείται με ορμή, κινεί με βίαιο τρόπο το μέρος της γης που βρίσκεται ακριβώς από επάνω του και πιέζεται από αυτόν. […] Ένα μέρος του ανέμου παίρνει στοιχεία από τα κουφώματα και τις κοιλότητες της γης και προκαλεί σεισμό και ο υπόλοιπος άνεμος πνέει στην επιφάνεια της γης. Και οι περισσότεροι και μεγαλύτεροι σεισμοί γίνονται τη νύχτα και μάλιστα κατά τα ξημερώματα. Διότι οι νύχτες είναι πιο ήρεμες από τις ημέρες. Επειδή απουσιάζει ο ήλιος τη νύχτα, η επιφάνεια της γης ψύχεται και γίνεται πιο πυκνή και αρχίζουν να φυσούν άνεμοι. […] Συνήθως οι σεισμοί γίνονται την άνοιξη και το φθινόπωρο, διότι τότε φυσούν περισσότεροι άνεμοι. Σεισμοί γίνονται και σε περιόδους ξηρασίας και σε βροχώδεις περιόδους. […] Τα ζώα και ο άνθρωπος με την αναπνοή τους περνούν μέσα τους αέρα με αποτέλεσμα να δημιουργείται τρόμος, παλμικές κινήσεις, σφυγμοί. Κάτι παρόμοιο γίνεται και με τη γη. Για αυτό από τους σεισμούς άλλοι μεν είναι τρομώδης, άλλοι σφυγμώδεις»… Έτσι απλά.

Όταν ο Θεός αγανακτεί...

Έτσι απλά και με ιδιαίτερη αφέλεια δικαιολογούνται οι σεισμοί σε περιοχές ιερές, όπως η Ιερουσαλήμ για παράδειγμα το 362.
Λέγεται ότι, μετά τον σεισμό την ιερή πόλη επισκέφτηκε ο αυτοκράτωρ Ιουλιανός (Παραβάτη τον αποκάλεσε η Ιστορία) και βοήθησε κυρίως υλικά τους πληγέντες. Ο ιστορικός της Χριστιανικής Εκκλησίας Σωζομενός είχε τη δική του εκδοχή για τη σεισμική δραστηριότητα στην Ιερουσαλήμ: παρουσίαζε τον Θεό ως «...αγανακτισμένο σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουλιανού του Παραβάτη διότι επέτρεψε πολλαπλές συμφορές σε πολλά έθνη που ήταν υπήκοοι των Ρωμαίων. Η γη συνέχεια έτρεμε και τινασσόταν από χαλεπούς σεισμούς και τα οικήματα ερειπώνονταν. Το 362 έγινε σεισμός στα Ιεροσόλυμα για να σταματήσει η ανέγερση του ναού του Σολομώντα που είχε προωθήσει ο Ιουλιανός θέλοντας να βοηθήσει τους Ιουδαίους και να πλήξει τους Χριστιανούς». Απλά πράγματα…

Και, φυσικά, όποτε γινόταν σεισμός μικρός ή μεγάλος, στην Κωνσταντινούπολη, αιτία ήταν κάποια κακή πράξη των κρατούντων που εξόργιζε τον Θεό… Για παράδειγμα το 407, όταν μεγάλος σεισμός χτύπησε τη Βασιλεύουσα, αποδόθηκε στον διωγμό του Ιωάννη του Χρυσόστομου από την αυτοκράτειρα Ευδοκία… Επίσης το 438 ο μεγάλος σεισμός που χτύπησε την Πόλη και προκάλεσε, μάλιστα, και τσουνάμι αποδόθηκε σε θεϊκή οργή… Κι όταν τα λείψανα του Ιωάννη του Χρυσόστομου επέστρεψαν από την εξορία και έτυχαν υποδοχής λαμπρής με λιτανείες και πομπές στην Πόλη και τοποθετήθηκαν στον ναό των Αγίων Αποστόλων, οι σεισμοί κόπασαν…
Επίσης, επί Εικονομαχίας, στις 6 Οκτωβρίου του 740 έχει καταγραφεί μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη επί βασιλείας του εικονομάχου αυτοκράτορα Λέοντος Ισαύρου. Εκείνος ο σεισμός γκρέμισε πολλά σπίτια και ναούς αλλά και μέρος των τειχών. Ο (μετέπειτα) Όσιος Νεόφυτος Έγκλειστος έγραψε ότι ο θεός επέτρεψε να γίνει αυτό το κακό μήπως και ο ασεβής και υπερήφανος βασιλέας πάψει να θεομαχεί και «να λακτίζει προς κέντρα»… Επίσης ο Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ερμήνευσε τον σεισμό ως «απειλή και θεϊκό εκφοβισμό»…

Άνθρωποι, άνθρωποι αμαρτωλοί...

Επίσης ο Όσιος Νεόφυτος (Κύπρου) έχει τη δική του εκδοχή για τους σεισμούς: «Ο μεγάλος φταίχτης για το φυσικό κακό είναι η αμαρτία του ανθρώπου. Μόνο η επιστροφή του στο “αρχικό κάλλος” θα τον συμφιλιώσει με όλα τα δεινά του κόσμου, τα οποία από εκείνη τη στιγμή της επιστροφής θα πάψουν να είναι ελεεινά και θα μεταμορφωθούν σε ευλογία και ευτυχία. Η επιστροφή όμως αυτή στο “αρχικό κάλλος” προϋποθέτει σκληρή και επίπονη δουλειά, γιατί πρόκειται για μια πορεία δύσκολη».

Πίσω από τους σεισμούς, λοιπόν, βρίσκεται ο Θεός που στέλνει μηνύματα μέσω… Εγκέλαδου. Να, για παράδειγμα, όταν ο Απόστολος Παύλος ήταν σιδηροδέσμιος στη φυλακή στους Φιλίππους, έγινε σεισμός μεγάλος και «εσαλεύθησαν τα θεμέλια του δεσμωτηρίου» και άνοιξαν οι πόρτες. Εκείνο το συμβάν έγινε η αιτία να πιστέψουν και να βαπτιστούν ο δεσμοφύλακας και όλη η οικογένειά του!

Ο Ωριγένης (ο θεοσεβούμενος άνθρωπος που αυτοευνουχίστηκε για να μην υποπίπτει σε πειρασμούς), χριστιανός συγγραφέας και δάσκαλος, πλατωνιστής με ψήγματα στωικής φιλοσοφίας θεωρεί (και) τους σεισμούς μέρος της θεϊκής παιδαγωγίας για τη σωτηρία του ανθρώπου… «Όπως οι γιατροί ανοίγουν τις πληγές για να φέρουν στην επιφάνεια τον ιό της λύσσας και στη συνέχεια να προχωρήσουν στη θεραπεία του, έτσι και ο Θεός, βγάζει από τα βάθη της ψυχής την κακία και τη θεραπεύει. […] Ο Θεός κάνει χάρη στον αμαρτωλό όταν τον επισκέπτεται με αυστηρή μάστιγα και ράβδο. Οι πόνοι και οι κολάσεις που προέρχονται από το Θεό δεν είναι εναντίον αλλά υπέρ των πασχόντων. Ο φόβος των σεισμών με φιλοπονία καλλιεργεί πολύ καλά τους ανθρώπους· γίνεται σύμμαχος των κηρύκων της αλήθειας».

Ο Ιερός Χρυσόστομος αναφέρει ότι με τον σεισμό ανοίγονται οι ουρανοί και κατέρχεται η απόφαση, το ξίφος του ακονισμένο και όλη η χώρα γκρεμίζεται στο έδαφος. Η οργή αυτή είναι απαραίτητη, διότι μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στη μετάνοια. Σε μια μετάνοια αληθινή, που συνοδεύεται από πολλά δάκρυα και στεναγμούς και τελικά ευαρεστεί πολύ τον Θεό. Με τον σεισμό ο Θεός αποφαίνεται και ο άνθρωπος, με τη μετάνοια, σταματά την απόφαση! Συμπερασματικά, οι Πατέρες της Εκκλησίας θεωρούν ως πρώτη αιτία των σεισμών και γενικότερα των θεομηνιών την απιστία των ανθρώπων. Επίσης συμπεριλαμβάνεται και η ανθρώπινη αχαριστία έναντι της πρόνοιας του Θεού μια αχαριστία που οδηγεί σε «αγώνες άσχετους και αμαρτωλούς»... Αιτίες των σεισμών επίσης είναι διάφορες αιρέσεις και σχίσματα που κατά καιρούς εμφανίστηκαν. Κατ’ επέκταση, ο άνθρωπος με την αμαρτωλή ζωή του είναι η αιτία όλων των φυσικών κακών. 

Όταν όμως οι σεισμοί χτυπούν μια, κατά κανόνα, ιερή περιοχή όπως η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους, τι συμβαίνει; Όταν ο Εγκέλαδος δεν σέβεται το Περιβόλι της Παναγιάς, κάτι ανόσιο υπάρχει εκεί, σύμφωνα με τις Ιερές διδαχές; Τα συμπεράσματα επαφίονται στον αναγνώστη…