Όταν μια, για πολλούς, άσχημη γυναίκα φαντάζει καλλονή στα μάτια άλλων – Το υποκειμενικό αίσθημα για το ωραίο και το δύσμορφο

Λοιπόν, πάει και τέλειωσε: το ωραίο και το άσχημο το καλό και το κακό είναι απολύτως υποκειμενικό. Ό,τι αρέσει σε εμένα μπορεί να φαίνεται άσχημο για τους άλλους· ό,τι δείχνει κακό για μένα για κάποιον άλλον (ίσως και να) εκφράζει το καλό…

Για να μην πέσει στην παγίδα του «υποκειμενικού», ο Όμηρος, περιγράφει τη θρυλική Ωραία Ελένη όχι με χαρακτηρισμούς του τύπου: «…ήταν καλλίπυγος, ξανθή, ψηλή, με μάτια πλάνα γαλανά»· σε κάποιους όλα τούτα ενδέχεται να μην αρέσουν… Ο Όμηρος, λοιπόν, δια του στόματος του Πριάμου τι λέει; «Ου νέμεσις τοιήδ' αμφί γυναικί Τρώας και εϋκνήμιδας Αχαιούς χρόνον πολύν άλγεα πάσχειν: αινώς αθανάτησι θεής εις ώπα έοικεν», που θα πει: «Χαλάλι, τόσοι παιδεμοί για μια τέτοια γυναίκα, στους Τρώες και στους Αχαιούς με τις καλές κνημίδες. Με τις αθάνατες θεές φρικτά μοιάζει στην όψη» και τα είπε όλα!

Ο Ουμπέρτο Έκο, ο σοφός ιταλός φιλόσοφος-συγγραφέας-καθηγητής Σημειολογίας, πνευματικός πατέρας του «Μπαουντολίνο» και… τυμβωρύχος της Ιστορίας στο «Κοιμητήριο της Πράγας», γράφει στο βιβλίο του Ιστορία της Ομορφιάς: «Η ομορφιά ουδέποτε υπήρξε ως κάτι το απόλυτο και αμετάβλητο αλλά προσέλαβε διαφορετικές όψεις, ανάλογα με την ιστορική εποχή και τη χώρα…» Και συμπληρώνει: «… Φτάνει να αναλογιστούμε την κατάπληξη ενός Αρειανού της προσεχούς χιλιετίας που θα ανακάλυπτε ξαφνικά έναν πίνακα του Πικάσο και την περιγραφή μιας ωραίας γυναίκας σε ένα ερωτικό μυθιστόρημα της ίδιας εποχής. Δεν θα καταλάβαινε τι κοινό έχουν οι δύο αντιλήψεις περί ομορφιάς».

Στης Φατμέ την ποδιά σφάχτηκαν παλικάρια...

Πρόλογος κοντά στις 200 λέξεις; Για τι; Για να περάσουμε στο κυρίως θέμα την ομορφιά της θρυλικής πριγκίπισσας Κουαχάρ ή Καζάρ, της Φατμέ Χανούμ περισσότερο γνωστή στην Περσία ως Εσμάτ αλ Ντουλέχ. Η Φατμέ Χανούμ ήταν- λένε- το απόλυτο σύμβολο ομορφιάς στην Περσία στα τέλη του 19ου αρχές 20ου αιώνα. Λέγεται ακόμα ότι πάνω από δέκα άνδρες αυτοκτόνησαν στη χώρα της γιατί η Φατμέ γύρισε την πλάτη στον έρωτά τους!

Αυτά διαδίδονται από το διαδίκτυο πλάι στη φωτογραφία της Πριγκίπισσας και τα likes πέφτουν καταιγιστικά! Η Πριγκίπισσα Φατμέ γεννήθηκε το 1883, τη χρονιά που γεννήθηκε και η διάσημη σχεδιάστρια μόδας Κοκό Σανέλ. Ήταν συνομήλικες και σίγουρα ένα ξεχωριστό κομμάτι υψηλής ραπτικής της γαλλίδας δημιουργού και κάμποσες σταγόνες άρωμα Chanel No5 δεν θα αρκούσαν για να αλλάξουν την όψη της Περσίδας Πριγκίπισσας…

Η αλήθεια παραποιημένη...

Η υποψήφια διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Linkoping, Βικτώρια φαν Όρντεν Μαρτίνες προσπάθησε να εξηγήσει το πώς αυτή η viral ανάρτηση εμπεριέχει μια σειρά γεγονότων που δεν είναι παρά μονάχα μια από τις όψεις της αλήθειας. Καταρχάς, στις φωτογραφίες που δημοσιεύονται κατά καιρούς φαίνεται να απεικονίζονται δύο ετεροθαλείς αδελφές και όχι μία μόνο γυναίκα. Στις αναρτήσεις εμφανίζονται η πριγκίπισσα Fatemeh Khanum «Esmat al-Dowleh», γεννημένη το 1855, και η πριγκίπισσα Zahra Khanum «Taj al-Saltaneh», γεννημένη το 1884. Και οι δύο ήταν πριγκίπισσες που έζησαν τον 19ο αιώνα, κόρες του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ. Εκείνος ο Σάχης είχε σχεδόν εμμονή με τη φωτογραφία από νεαρή ηλικία, γι' αυτό και έχουν σωθεί τόσες πολλές φωτογραφίες των μελών της οικογενείας του· του άρεσε να φωτογραφίζει το χαρέμι του.

Ωστόσο, και οι δύο Πριγκίπισσες παντρεύτηκαν πολύ νέες- σχεδόν παιδιά- και σίγουρα δεν γνώρισαν ποτέ άντρες που δεν ήταν συγγενείς τους μέχρι και μετά τον γάμο τους. Επομένως, είναι απίθανο να προσέλκυσαν ή να απέρριψαν μνηστήρες που… αυτοχειριάστηκαν στα πόδια τους. Σε κάθε περίπτωση, και οι δύο γυναίκες έζησαν ζωή πολύ πιο πλούσια και συναρπαστική από ό,τι υποδηλώνουν οι εκ του πονηρού αναρτήσεις.

Η Εσμάτ αλ-Ντόουλεχ, δεύτερη κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ, παντρεύτηκε όταν ήταν περίπου 11 ετών. Κατά τη διάρκεια της ζωής της, έμαθε πιάνο και κέντημα από γάλλο δάσκαλο και φιλοξενούσε τις συζύγους ευρωπαίων διπλωματών που έρχονταν να δουν τον πατέρα της τον Σάχη· όλες φεύγοντας είχαν μόνο καλά λόγια να πουν και θαυμασμό να εκφράσουν.
Σε πολλές από τις αναρτήσεις που περιγράφουν την «Πριγκίπισσα Qajar», δίνεται έμφαση στο χνούδι στο άνω χείλος της, που φέρνει προς μουστάκι α λα Κλαρκ Γκέιμπλ. Πράγματι, τα μουστάκια στις γυναίκες θεωρούνταν δείγμα ομορφιάς στην Περσία του 19ου αιώνα!

Που ’χει ντούγκλα στο μουστάκι...

Η ιστορικός του Χάρβαρντ, Αφσάνεχ Νατζμαμπάντι, έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο για το θέμα με τίτλο: «Γυναίκες με μουστάκια και άνδρες χωρίς γένια: Φύλο και σεξουαλικά άγχη της ιρανικής νεωτερικότητας». Στο βιβλίο της, η Νατζμαμπάντι περιγράφει πώς οι άνδρες και οι γυναίκες στην Περσία του 19ου αιώνα είχαν συγκεκριμένα πρότυπα ομορφιάς: οι γυναίκες αρέσκονταν στο να έχουν πυκνά φρύδια και το χνούδι (έως μύστακα...) πάνω από τα χείλη τους, σε τέτοιο βαθμό που μερικές φορές τα έβαφαν με μάσκαρα!
Ομοίως, οι άνδρες χωρίς γένια με «λεπτά» χαρακτηριστικά θεωρούνταν επίσης εξαιρετικά ελκυστικοί. Οι «amrad», οι νεαροί άνδρες χωρίς γενειάδες, και οι «nawkhatt», έφηβοι με τις πρώτες κηλίδες τριχοφυΐας στο πρόσωπο, ενσάρκωναν αυτό που οι Πέρσες θεωρούσαν κάλλος. Αυτά τα πρότυπα ομορφιάς, εξήγησε η Νατζμαμπάντι, άρχισαν να αλλάζουν καθώς οι Πέρσες άρχισαν να ταξιδεύουν όλο και περισσότερο στην Ευρώπη. Στη συνέχεια, άρχισαν να προσαρμόζονται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα ομορφιάς και να αφήνουν πίσω τα δικά τους.

Ως εκ τούτου, οι viral αναρτήσεις για την «Πριγκίπισσα Καζάρ» δεν είναι ακριβώς παραποιημένες. Τα πρότυπα ομορφιάς στην Περσία ήταν διαφορετικά από τα σημερινά και οι γυναίκες που απεικονίζονται σε αυτές τις αναρτήσεις τα εκπροσωπούν.
Και αν και αυτές οι δύο γυναίκες ενσάρκωσαν τα πρότυπα ομορφιάς της εποχής τους, ήταν επίσης πολύ περισσότερο εσωτερικά ωραίες από την εξωτερική εμφάνισή τους.

Εσωτερική ομορφιά και δύναμη!

Η Εσμάτ αλ-Ντόουλεχ ήταν η περήφανη κόρη ενός Σάχη που φιλοξενούσε τους σημαντικούς καλεσμένους του. Η Ταζ αλ-Σαλτανέχ ήταν μια γυναίκα μπροστά από την εποχή της που είχε ισχυρά επιχειρήματα για τον φεμινισμό και εξαπέλυε μύδρους για την περσική κοινωνία.
Η Ταζ αλ-Σαλτανέχ ήταν συγγραφέας, ζωγράφος, διανοούμενη και ακτιβίστρια που διοργάνωνε λογοτεχνικές βραδιές στο ανάκτορό της μία φορά την εβδομάδα· μιλούσε άπταιστα αραβικά και γαλλικά και έπαιζε βιολί· ήταν η πρώτη γυναίκα στην Αυλή που έβγαλε το χιτζάμπ και φόρεσε δυτικά ρούχα. Η Ταζ αλ-Σαλτανέχ ήταν επίσης η πρώτη που έγραψε μια αυτοβιογραφία όπου ασκούσε δριμεία κριτική στη μοναρχία: καυτηρίαζε πολλά από τα προβλήματα της Περσίας (μετέπειτα Ιράν) όπως τη φτώχεια των πολλών, την έλλειψη εκπαίδευσης για τους περισσότερους των Περσών, τα ανύπαρκτα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και τους ανίκανους μονάρχες. Η φωνή της ήταν μια μοναχική γυναικεία κραυγή που υποστήριζε την αλλαγή και τη δημοκρατία.

Έγραφε: «Αλίμονο! Οι Περσίδες έχουν απομονωθεί από την ανθρωπότητα και έχουν την ίδια θέση πλάι στα βοοειδή και στα θηρία· ζουν όλη τους τη ζωή απελπισμένες στη φυλακή, συνθλιμμένες κάτω από το βάρος πικρών ιδανικών»! Και σε άλλο σημείο επισημαίνει: «Όταν έρθει η μέρα που θα δω το φύλο μου χειραφετημένο και τη χώρα μου στο δρόμο της προόδου, θα θυσιαστώ στο πεδίο της μάχης της ελευθερίας και θα χύσω το αίμα μου κάτω από τα πόδια των οπαδών μου που αγαπούν την ελευθερία και διεκδικούν τα δικαιώματά τους»!

Η πριγκίπισσα Ταζ αλ-Σαλτανέχ πόρρω απείχε από τα δυτικά πρότυπα της ομορφιάς είχε όμως καλλονή φαντασία κι όπως είχε γράψει ο Μαρσέλ Προυστ: «Ας αφήσουμε τις όμορφες γυναίκες για τους άντρες που δεν έχουν φαντασία»…
Και τα παράδοξα της Ιστορίας: το 2018 κατέκτησε επίζηλο τίτλο ομορφιάς μια εκπάγλου καλλονής (για τα σημερινά πρότυπα παγκοσμίως) με όνομα Ζαχρά Χανούμ! Η 21χρονη Χανούμ είναι απόφοιτος Κοινωνιολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης και οι προ αι΄νος συνονόματή της θα είχε πολλά να ζηλέψει από την εξωτερική της εμφάνιση. Για τις εντός εφεδρείες κάλλους, δεν παίρνουμε όρκο…

Μην ξεχνάμε πολλές από τις καλλονές της εποχής της Περσίδας Πριγκίπισσας στη Δύση δεν ήταν παρά οιονεί κούκλες δίχως φωνή, έκφραση και συναίσθημα.
Κι’ όπως με Ουμπέρτο Έκο αρχίσαμε, με Ουμπέρτο Έκο θα ολοκληρώσουμε: «Η ομορφιά είναι, κατά κάποιο τρόπο, βαρετή. Ακόμα κι αν τα πρότυπά της αλλάζουν με την πάροδο των αιώνων, ένα όμορφο αντικείμενο πρέπει πάντα να ακολουθεί ορισμένους κανόνες... Αντίθετα, η ασχήμια είναι απρόβλεπτη και προσφέρει άπειρες δυνατότητες. Η ομορφιά είναι πεπερασμένη. Η ασχήμια είναι μη πεπερασμένη, όπως ο Θεός»…