Μια αποτρόπαια σφαγή άνοιξε τον δρόμο στην απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους

Όταν οι τουρκικός όχλος κατέσφαξε Κρήτες και Βρετανούς στο Ηράκλειο! Η οθωμανική κυριαρχία στην Κρήτη ψυχομαχεί.Ήταν απομεσήμερο, μιας μέρας σαν σήμερα 25 Αυγούστου (6 Σεπτεμβρίου με το παλιό ημερολόγιο) του 1898, στο Ηράκλειο της Κρήτης.

Από το χάραμα είχε παρατηρηθεί κινητικότητα στην πόλη. Τούρκοι μαζεύονταν στα δρομάκια που οδηγούσαν στο λιμάνι. Οι Οθωμανοί είχαν εξοργιστεί με την παραχώρηση σε Έλληνες του Τελωνείου και του Φορολογικού Γραφείου. Οι Βρετανοί ήταν οι τοποτηρητές της απόφασης των Μεγάλων Δυνάμεων για την ομαλή μετάβαση της εξουσίας, στην Κρήτη, σε Ύπατο Αρμοστή.

Η πρωινή κινητικότητα από τον τουρκικό όχλο, υποχρέωσε εκείνη την ημέρα βρετανούς στρατιώτες να συνοδεύσουν τους Έλληνες στα Γραφεία τους. Και τότε άρχισε το κακό!
Εξαγριωμένος ο τουρκικός όχλος - πολλοί από αυτούς οπλισμένοι - επιτέθηκε και άρχισε ανελέητη σφαγή. Η τουρκική αλαζονεία και το παρελθόν της υπό κατάρρευση Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θόλωσαν το μυαλό των υποκινούμενων ατάκτων που έκαναν ό,τι τόσα χρόνια στις περιοχές που κατείχαν: σφαγή και θάνατο!
Οι Τούρκοι σκότωσαν εκατοντάδες χριστιανούς αμάχους· πυρπόλησαν και λεηλάτησαν σπίτια, καταστήματα και Γραφεία.

Έσφαξαν 17 βρετανούς (Σκωτσέζους) στρατιώτες, τον Αξιωματικό του αποσπάσματος, και τον πρόξενο της Αγγλίας. Και από τους Κρητικούς; Για 300 νεκρούς κάνει λόγο ο Στέφανος Ξανθουδίδης στην Επίτομη ιστορία της Κρήτης. Για 400 έγραφαν οι ανταποκριτές εφημερίδων στα Χανιά. Πολλοί μιλούν για 1000 φονευθέντες, όμως ο κοινά παραδεκτός αριθμός θα πρέπει να μην υπερβαίνει τους 450.

Ένα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου κάηκε και η σφαγή και οι λεηλασίες σταμάτησαν όταν τα βρετανικά πολεμικά πλοία άρχισαν να βομβαρδίζουν την πόλη. Στις σφαγές οδήγησε η αναβλητικότητά τους στην εφαρμογή των αποφάσεων για την απελευθέρωση του νησιού και την επιβολή της προσωρινής αυτονομίας, την οποία οι ίδιες οι ξένες δυνάμεις είχαν αποφασίσει, αποκρούοντας το πάγιο αίτημα των Κρητών για απελευθέρωση και ένωση με την Ελλάδα.

Οι Άγγλοι πάντως κινητοποιήθηκαν μόνο μετά τη σφαγή: 17 σημαίνοντες Τουρκοκρητικοί οδηγήθηκαν στην αγχόνη, αριθμός ίσος με τους φονευθέντες στρατιώτες. Πολλοί  φυλακίσθηκαν και άλλοι εξορίσθηκαν. Αποτέλεσμα όλης αυτής της αποτρόπαιας πράξης ήταν ότι, στις 2 Νοεμβρίου του 1898 - σχεδόν τρεις μήνες μετά - ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης εγκατέλειπε την Κρήτη.