Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και ο συκοφάντης του - Θρύλος για το λείψανό του: ήταν ο νεκρός του ή κάποιου ασήμαντου ιερέα

Πολλοί οι θρύλοι που μετουσιώθηκαν σε Ιστορία με τα χρόνια. Η σορός του μάρτυρα αγίου Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ που κρεμάστηκε από τους Τούρκους, ανασύρθηκε από τη θάλασσα ή ήταν κάποιου άλλου ασήμαντου ιερέα;

Μια μέρα σαν σήμερα, 16 Απριλίου του 1821, όπως γράφει η Ιστορία και όπως έχει φθάσει το γεγονός μέχρι τις μέρες μας, ο κεφαλλονίτης καπετάνιος Νικόλαος Παπαδόπουλος Σκλάβος περισυλλέγει από τη θαλάσσια στ’ ανοιχτά της Κωνσταντινούπολης το άψυχο κορμί του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, που απαγχονίστηκε στις 10 Απριλίου 1821, ως αντίποινα για τον ξεσηκωμό των Ελλήνων.

Ο χρόνος έχει κατεβάσει πολλές καταιγίδες από τότε κι ακόμα περισσότερη ομίχλη. Και ας διαβάσουμε τι γράφει ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος στην «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» του: «Αν και ο Πατριάρχης Γρηγόριος αφόρισε τον Υψηλάντη και τους επαναστάτες και έστειλε εξάρχους στις επαρχίες με τους αφορισμούς και πανταχούσες σε όλους τους Μητροπολίτες, προστάζοντας να διαβαστούν οι αφορισμοί, έπαψε να έχει την εμπιστοσύνη της τουρκικής κυβέρνησης γιατί βρέθηκαν δεσποτάδες να τον συκοφαντήσουν ότι ήταν αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, άρα αρχισυνωμότης. Εκείνος που κατηγόρησε και συκοφάντησε τον Γρηγόριο ήταν ο μητροπολίτης Πισιδίας Ευγένιος, που από καιρό φιλοδοξούσε να γίνει Πατριάρχης, αλλά δεν τα κατάφερε».
Αυτά έγινα στις 10 του Απριλίου του 1821. Πάμε όμως στις 16 του μήνα, όταν ανασύρθηκε η σορός του Πατριάρχη από τη θάλασσα. Τι γράφει ο Κορδάτος;

«Επί τρεις ημέρες έμεινε το σώμα του Πατριάρχη κρεμασμένο, σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο. Το απόγευμα της 13 Απριλίου ήρθαν οι δήμιοι, το ξεκρέμασαν και το πούλησαν στους Εβραίους αντί 800 γροσίων. Αφού το παρέλαβαν οι Εβραίοι, το έσυραν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και τέλος το έφεραν στην αποβάθρα του Φαναρίου και αφού έβαλαν ένα σίδερο και το ‘δέσαν στο λαιμό του νεκρού το έριξαν στη μέση του Κεράτιου κόλπου. Άλλοι πάλι λένε πως δεν το έριξαν στη θάλασσα, αλλά το παράδωσαν στους χριστιανούς. Υπάρχουν πολλές αντιφάσεις και θρύλοι και μύθοι. Κάποιοι από τους ξένους ιστορικούς, όπως ο Γκόρντον, γράφει ακριβώς τα παραπάνω. Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια, όμως, γράφει πως δεν ρίχτηκε στη θάλασσα η σορός του Πατριάρχη αλλά οι Εβραίοι και Τούρκοι πληρώθηκαν και το παρέδωσαν στους χριστιανούς.
Από νεότερες έρευνες, επίσης, διαπιστώθηκε πως δεν είναι η αλήθεια ότι ο εβραϊκός όχλος χλεύασε, έβρισε και έσυρε στους δρόμους το πτώμα του Πατριάρχη.

Ήθελε χρήματα ο Σκλάβος...

Γράφουν ιστορικοί πώς το πτώμα του πατριάρχη επειδή λύθηκε η θηλιά με το σίδερο που είχε στο λαιμό, βγήκε πάνω και του αναγνώρισε ο κεφαλλονίτης πλοίαρχος Σκλάβος, το τράβηξε, το σαβάνωσε, το έβαλε στο αμπάρι και το μετέφερε στην Οδησσό. Υπάρχει και σχετική αναφορά του Σκλάβου όπου τονίζεται πως εκείνος μετέφερε το πτώμα στην Οδησσό και επειδή φτώχεψε ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση οικονομική βοήθεια. Ο λόγος στον Κορδάτο: « Όποιος, χωρίς συναισθηματισμούς και προλήψεις, μελετήσει με μεγάλη προσοχή όλα τα στοιχεία που έφθασαν ως εμάς για την τύχη που είχε το λείψανο του Γρηγορίου, θα παραδεχτεί πως είχε δίκιο Γάλλος ιστορικός Ραφενέλ- βαθύς γνώστης της ιστορίας της Τουρκοκρατίας- που υποστήριζε πως το λείψανο που μετέφερε στην Οδησσό Σκλάβος δεν ήταν του Γρηγορίου! Φαίνεται, δύο 3 μέρες πριν φθάσει το καράβι στην Οδησσό πέθανε κάποιος παπάς που ήταν ένας από τους φυγάδες ο σκλάβος μαζί με άλλους δήλωσαν στις ρωσικές αρχές της Οδησσού ότι “ο νεκρός ήταν του πατριάρχη Γρηγορίου”».

Και για να κλείσουμε. Γράφει ο Ραφενέλ στην «Ιστορία Νεωτέρων Ελλήνων από της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι του 1825», μετάφραση του Κοσμά Κοκκίδη - Αθήνα 1861, σελ.212.: «Ο Γρηγόριος κρεμάστηκε από το περιστύλιο της καθεδρικής εκκλησίας και ύστερα σύρθηκε στους δρόμους και ρίχτηκε στη θάλασσα. Εντούτοις επιστεύθη ότι ανεγνωρίσθησαν τα χαρακτηριστικά του σεβάσμιου Γρηγορίου επί τινος πτώματος αλιευθέντος εν τω Βόσπορω. Η των Ελλήνων ευσέβεια παραδίδεται μετ’ αγαλλιάσεως εις τα φαντασιώδη. Αυτό το λείψανο γηραιού ασήμαντου, και ίσως εγκληματίου, εστάλη μυστικώς εις Οδησσόν»!