Ντομάτες με αυγά - Από τον καγιανά και τη στραπατσάδα στο μενεμέν, τη σακσούκα και τα «αυγά καθαρτηρίου»

Ο καγιανάς ή στραπατσάδα, γρήγορα καλοκαιρινά φαγάκια από τα πλέον αγαπητά της ελληνικής κουζίνας, στηρίζονται σε μια πάναπλη αλλά ακαταμάχητη συνταγή-βάση που παντρεύει τις καλογινωμένες ντομάτες με τα φρέσκα αυγά και το «άγιο» ελαιόλαδο σε ένα καυτό τηγάνι και βγάζει έναν στυλωτικό ζεστό μεζέ που ενίοτε λειτουργεί ως εύκολο κύριο πιάτο. Το πετυχημένο αυτό πάντρεμα, ιδιαίτερα αγαπητό το θέρος, συναντιέται σε διαφορετικές βερσιόν σε ολόκληρη την Ελλάδα: διατηρώντας τη βασική τριάδα ντομάτες-αυγά-ελαιόλαδο, κάθε τόπος και κάθε κουζίνα, ανάλογα με το τι υπάρχει διαθέσιμο, μπορεί να προσθέσει κατά περίπτωση πιπεριά, κρεμμύδι, φέτα, ακόμη και αλλαντικά, στις πολύ ενισχυμένες εκδοχές της.

Ετυμολογικά η λέξη «στραπατσάδα» παραπέμπει στην ιταλική λέξη strapazzare, που σημαίνει χτυπάω, και προφανώς περιγράφει τα «χτυπημένα» αυγά που περιλαμβάνει το πιάτο, ενώ η λέξη «καγιανάς», που συνηθίζεται στην Πελοπόννησο, αλλά πλέον χρησιμοποιείται ευρέως σε όλη τη χώρα, φαίνεται πως προέρχεται από το περσικό και τουρκικό «κayagana» (απαντιέται και σε χειρόγραφα της οθωμανικής κουζίνας), που ενσωματώθηκε και στην ποντιακή διάλεκτο. Οι καγιανάδες της Πελοποννήσου συχνά εμπλουτίζονται με τοπικά παστά (Αρκαδία) και σύγκλινα ή σφέλα (Λακωνία).

Το μικρασιάτικο μενεμέν

Στη Μικρά Ασία και ολόκληρη την Τουρκία, το αντίστοιχο πιάτο, το μενεμέν (menemen), που χρωστάει το όνομά του στη Μενεμένη, πόλη κοντά στη Σμύρνη, φτιάχνεται και αυτό με αυγά, πιπεριές και φρέσκια ντομάτα, μαγειρεμένα μαζί σε ενιαίο μείγμα. Θεωρείται από τα πλέον χαρακτηριστικά του τουρκικού πρωινού.  Όταν ξεφεύγει από τα όρια του πρωινού γεύματος, το μενεμέν μπορεί να περιέχει περισσότερα και πιο βαριά υλικά (κρεμμύδι, σουτζούκι και διάφορα τυριά).

Η σακσούκα της αραβικής κουζίνας

Στις μεσογειακές ακτές της Βόρειας Αφρικής, στη Μέση Ανατολή, σε πολλές κουζίνες του αραβικού κόσμου, αλλά και το Ισραήλ, βρίσκουμε το σμίξιμο των αυγών με τις ντομάτες μάς δίνουν ωραιότατη σακσούκα (shakshuka). Η διαφορά εδώ είναι πως τα αυγά δεν χτυπιούνται έστω και ελαφρά πριν πέσουν στο τηγάνι ούτε ανακατεύονται κατά το ψήσιμο για να γίνουν ενιαίο μείγμα. Προστίθενται ολόκληρα (όπως τα αυγά «μάτια») και μαγειρεύονται μέσα σε πικάντικη σάλτσα ντομάτας καρυκευμένη με μπόλικο κύμινο, πάπρικα και πιπέρι καγιέν. Τα αυγά σακσούκα συχνά σερβίρονται στο τηγάνι που μαγειρεύτηκαν, πράγμα που τους δίνει έξτρα πόντους comfort food.

Τα ναπολιτάνικα «αυγά του καθαρτηρίου»

Παρόμοιας μαγειρικής λογικής τα ιταλιάνικα «αυγά του καθαρτηρίου» (uova in Purgatorio), με καταγωγή από τη Νάπολη για την κουζίνα της οποίας οι ντομάτες αποτελούν εμβληματικό υλικό. Το παράξενο όνομά τους ωθεί αβίαστα σε συνειρμούς με τη Θεία Κωμωδία του Δάντη και παραπέμπει εευθέως σε εικόνες βγαλμένες από τη ρωμαιοκαθολική πίστη: φαίνεται πως η κατακόκκινη σάλτσα ντομάτας, όπου επιπλέουν τα κροκάτα αυγά με το κάτασπρο ασπράδι, θύμιζε στον κόσμο τις φωτιές του καθαρτηρίου που τυλίγουν τις ψυχές κατά την «προσωρινή κατάσταση κάθαρσης». Όπως και στη σακσούκα, έτσι και στη ναπολιτάνικη συνταγή τα αυγουλάκια ψήνονται επίσης ολόκληρα μέσα σε πλούσια σάλτσα ντομάτας, που μπορεί να είναι το left-over μιας σπαγγετάδας al Pomodoro ή alla Puttanesca. Παρά την περίπλοκη φιλοσοφικοθεολογική αναφορά του, η ουσία του πιάτου είναι η παλιά, γνώριμη, λιτή, αγαπημένη της cucina povera: λίγα υλικά και περισσεύματα, απλότητα, χορταστική γεύση και αίσθηση θαλπωρής.

Η μπουκιά του ψωμιού που βυθίζεται στην πληθωρική ντοματόσαλτσα και στη νοστιμάδα του αυγού δημιουργεί «μαγεία με τα ελάχιστα» και μια κοινή γευστική γλώσσα, που γνωρίζουν καλά και τη μιλούν πολλοί διαφορετικοί λαοί.

Διαβάστε ακόμη

Σε θέσεις «μάχης» οι αγρότες: Νέα μπλόκα σε όλη την Ελλάδα - Κλείνουν λιμάνια και αεροδρόμια

Μετά την κλοπή και πλημμύρα στο Λούβρο: Ζημιές σε πάνω από 300 σπάνια βιβλία στην αίθουσα αιγυπτιακών αρχαιοτήτων

Η Ελλάδα μπαίνει στο κλίμα των Χριστουγέννων: Τα δημοφιλή θεματικά πάρκα της χώρας και πιο οι hot προορισμοί

Απόλυτο αφεντικό στο ντέρμπι της Θεσσαλονίκης ο ΠΑΟΚ, που κοιτάζει μόνο την κορυφή!