Καύση απορριμμάτων: Ναι, αλλά με πολλούς αστερίσκους από την ΡΑΑΕΥ

Κόστος, περιβαλλοντικό αποτύπωμα και διαφάνεια τα σημεία στα οποία εφιστά προσοχή η Αρχή - «Καμπανάκι» για την τέφρα

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά ┋ 🗣️ Ανοικτό για σχολιασμό

Επί της αρχής θετική, αλλά με πολλούς αστερίσκους και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις είναι η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) στη δυνατότητα της ενεργειακής αξιοποίησης των αποβλήτων στη χώρα μας.

Η καύση απορριμμάτων και η ανάπτυξη μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης (WtE), που έχουν προκαλέσει πολλές αντιδράσεις, αντιμετωπίζονται από την Αρχή ως ένα μέσο που μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην εκτροπή από την ταφή και, ταυτόχρονα, να αποτελέσει συμπληρωματικό εργαλείο για την ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα τηρούνται αυστηρά οι αρχές της ιεράρχησης των αποβλήτων, η προστασία του περιβάλλοντος, η κοινωνική συναίνεση και η ανεξάρτητη εποπτεία.

Ο Κλάδος Αποβλήτων της ΡΑΑΕΥ στοκείμενο των θέσεων του επισημαίνει, επίσης, ότι η ενσωμάτωση τέτοιων υποδομών στο εθνικό σύστημα διαχείρισης αποβλήτων απαιτεί διαφανή σχεδιασμό, τεκμηριωμένες μελέτες σκοπιμότητας, δίκαιη κοστολόγηση και πλήρη ενημέρωση των πολιτών.

Εφιστά την προσοχή τόσο σε περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η διαχείριση της τέφρας για την οποία δεν έχουν γίνει ακόμα βήματα, όσο και σε θέματα κατανομής του κόστους, το οποίο μελλοντικά αναμένεται να αυξηθεί.

Υπενθυμίζεται ότι το σχέδιο για την ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων (Waste to Energy – WtE), με σκοπό την καύση των μη ανακυκλώσιμων υπολειμμάτων, αξιοποιώντας τα ενεργειακά παρουσιάστηκε με στόχο να μειωθεί δραστικά η ταφή σε ποσοστό κάτω από το 10% μέχρι το 2030.

Σήμερα στην Ελλάδα το 79% των αποβλήτων εξακολουθεί να οδηγείται προς ταφή, ενώ παραμένουν χαμηλά τα ποσοτά ανακύκλωσης και πρόληψης παραγωγής αποβλήτων με την Πολιτεία να έχει αποτύχει να αλλάξειτο μείγμα, γεγονός το οποίο έχει επιφέρει όχι μόνο περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, αλλά και υψηλά πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στο πλαίσιο αυτό προωθείται η ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων, Ωστόσο όπως επισημαίνει και η ΡΑΑΕΥ στο κείμενο θέσεων που δημοσιοποίησε, εγείρονται σοβαρές ανησυχίες ιδίως όσον αφορά:

την ενσωμάτωση των Μονάδων WtE στο ευρύτερο σύστημα διαχείρισης,
τον κίνδυνο «υπερδιαστασιολόγησης» (lock-in), και
την ασφάλεια της τροφοδοσίας των μονάδων με επαρκείς ποσότητες υπολειμματικών αποβλήτων.

Η Αρχή προειδοποιεί ότι πρέπει να διασφαλιστεί πως η εγκατάσταση αυτών των μονάδων δεν θα υπονομεύσει την ανακύκλωση και την πρόληψη αποβλήτων, δεν θα λειτουργήσει με άλλα λόγια ως «υποκατάστατο» της ανακύκλωσης.

Σύμφωνα με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του 2025 που παρουσίασε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προβλέπεται η δημιουργία έξι μονάδων WtE σε επιλεγμένες γεωγραφικές περιοχές (Αττική, Βοιωτία, Αρκαδία, Ροδόπη, Κοζάνη, Ηράκλειο Κρήτης).

Η Αρχή ξεκαθαρίζει ότι η χωροθέτηση και η διαστασιολόγηση τους πρέπει να βασίζονται σε ρεαλιστικές εκτιμήσεις αποβλήτων και να ενσωματώνουν τις περιφερειακές ιδιαιτερότητες και τα ήδη υπάρχοντα έργα Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων. Τονίζει ότι η χρήση εισαγόμενων αποβλήτων ως καύσιμη ύλη πρέπει να αποφεύγεται, καθώς ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα σταθερότητας και βιωσιμότητας.

Καμπανάκι για την τέφρα

Σύμφωνα με την Αρχή, από περιβαλλοντική άποψη, οι μονάδες WtE αποτελούν μεν μια πιο φιλική προς το περιβάλλον λύση σε σχέση με την ταφή, καθώς παράγουν λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ενώ έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην εφαρμογή Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (BAT), οι οποίες περιορίζουν εκπομπές διοξινών, βαρέων μετάλλων και σωματιδίων, ωστόσο, παραμένουν πολλές περιβαλλοντικές προκλήσεις.

Αυτές αφορούν μεταξύ άλλων τη διαχείριση της τέφρας. Στη χώρα μας – σημειώνει η ΡΑΑΕΥ - «δεν λειτουργούν ΧΥΤΕΑ, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σαφής στρατηγική για τη διαχείριση των συγκεκριμένων ρευμάτων. Για τον λόγο αυτό υπογραμμίζει ότι η χωροθέτηση και λειτουργία των μονάδων WtE πρέπει να συνδεθεί με συνολικό σχέδιο διαχείρισης τέφρας και παραπροϊόντων, περιλαμβανομένων των στερεών και υγρών αποβλήτων που προκύπτουν από τη διαδικασία καύσης. Το σχέδιο αυτό πρέπει να διασφαλίζει ότι τα παραγόμενα υλικά δεν προκαλούν πρόσθετη περιβαλλοντική επιβάρυνση και ότι αξιοποιούνται πρακτικές Κυκλικής Οικονομίας, όπως η ενσωμάτωση της τέφρας σε δομικά υλικά ή άλλες χρήσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας. Παράλληλα, είναι σημαντικό να αποσαφηνίζεται πού, πώς και από ποιον θα πραγματοποιείται η διαχείριση της τέφρας (πυθμένα και λέβητα), καθώς και της ιπτάμενης τέφρας, η οποία χαρακτηρίζεται ως επικίνδυνο απόβλητο και προκύπτει από τη διαδικασία της καύσης».

Η ΡΑΑΕΥ υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη για παρακολούθηση των επιπτώσεων στη βιοποικιλότητα.

Προσοχή στα κόστη

Ένας άλλος κρίσιμος άξονας είναι η οικονομική βιωσιμότητα. Η ενεργειακή αξιοποίηση είναι σαφώς πιο δαπανηρή από την ταφή, αλλά αποφεύγει τα εξωτερικά κόστη που συνεπάγεται η τελευταία (ρύπανση, υποβάθμιση, πρόστιμα, υποχρέωση αποκατάστασης ΧΥΤ). Ωστόσο η ΡΑΑΕΥ σημειώνει πως θα πρέπει να συνυπολογιστεί το γεγονός ότι στο μέλλον, το κόστος των μονάδων WtE αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω λόγω της ένταξής τους στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS) της ΕΕ.

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει η Αρχή στη δίκαιη κατανομή του κόστους υπογραμμίζοντας ότι οι πολίτες δεν πρέπει να επιβαρυνθούν πέραν των δυνατοτήτων τους, ενώ απαιτείται διαφάνεια στην τιμολόγηση (gate fees, φόροι αποτέφρωσης) και σαφής πολιτική αντιστάθμισης. Οι τοπικές κοινωνίες και οι ΟΤΑ θα πρέπει να έχουν ουσιαστική συμμετοχή στον διάλογο, προκειμένου να διασφαλιστεί η κοινωνική αποδοχή, καθώς επισημαίνεται ότι έλλειψη ενημέρωσης και διαφάνειας οδηγεί σε καχυποψία και αντιδράσεις.

Απαραίτητη είναι η σύνδεση της κατασκευής των μονάδων WtE με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης των παραπροϊόντων και των υπολειμμάτων, ιδιαίτερα της τέφρας, η οποία πρέπει να αξιοποιείται –όπου είναι δυνατόν– μέσα από πρακτικές κυκλικής οικονομίας (π.χ. στην παραγωγή δομικών υλικών).