Βύθιση πλωτού νοσοκομείου Αττική: Η θηριωδία των ναζί στον Καφηρέα από το ημερολόγιο μιας νοσοκόμας

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 9 λεπτά ┋

Το βράδυ της 11ης Απριλίου 1941 το πλωτό νοσοκομείο «Αττική» έπλεε στο φεγγαρόφως κοντά στις ακτές τις νοτίου Εύβοιας στο ακρωτήρι του Καφηρέα. Η θερμοκρασία ήταν χαμηλή αλλά ο καιρός σχετικά καλός για το δύσκολο πέρασμα. Τίποτα δεν προμήνυε τα όσα θα επακολουθούσαν. Το «Αττική» ήταν εμπορικό πλοίο, το οποίο με την έναρξη της Ελληνοϊταλικού πολέμου επιτάχθηκε για να καλυφθούν οι ανάγκες του πολεμικού ναυτικού. Το πλοίο είχε διαμορφωθεί ώστε να έχει 362 κλίνες.

Από Θάσο και Ωρεούς πήγαινε Πειραιά

Είχε αποπλεύσει νωρίτερα από τους Ωρεούς. Είχε επιβάτες το προσωπικό του νοσοκομείου Δράμας, το οποίο είχε εκκενωθεί λίγο πριν από τη κατάληψη της πόλης από τους Γερμανούς. Λόγω της κατάληψης της Καβάλας από τους Γερμανούς το «Αττική» επιβίβασε το προσωπικό του νοσοκομείου Δράμας στη Θάσο πριν χαράξει πορεία για τον Πειραιά με ενδιάμεση στάση τους Ωρεούς. Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, επιβιβάστηκαν στο «Αττική» 11 ασθενείς στρατιώτες, 28 αδελφές νοσοκόμες, 17 στρατιωτικοί γιατροί και 110 άνδρες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναύτες.

Ξερνούσαν βόμβες και θάνατο

Το πλοίο ήταν φωταγωγημένο και με εμφανή τα σινιάλα του Ερυθρού Σταυρού όπως προέβλεπαν τα πρωτόκολλα για τα πλωτά νοσοκομεία. Οι δείκτες έδειχναν μισή ώρα πριν τα μεσάνυχτα. Πολλοί κοιμόντουσαν στις καμπίνες τους, άλλοι βρίσκονταν στους χώρους του πλοίου όταν ξαφνικά ακούστηκαν οι μηχανές από τα πολεμικά αεροπλάνα «στούκας» των ναζί που άρχισαν να ξερνούν βόμβες και θάνατο:

Οι απρόσιτες ακτές του Καφηρέα και της περιοχής Αμυγδαλιά που βυθίστηκε το πλωτό νοσοκομείο «Αττική» 11 Απριλίου 1941

Το ημερολόγιο ντοκουμέντο

«Αίφνης ένας δυνατός βόμβος ακούστηκε τόσον κοντά μας που νομίζω δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Ταυτοχρόνως ένας δαιμονιώδης κρότος συνεκλόνισε το σκάφος ολόκληρο σα να του ετράβηκε μια τιτάνειος δύναμις την καρένα. Είχαν αρχίσει να εκρήγνυνται βόμβες στην πλώρη και στο υπ’ αριθμ. 1 κύτος, που είχε διασκευασθή σε θάλαμο ασθενών. Το σκάφος επί τινα δευτερόλεπτα εσείετο ολόκληρο κι’ έπειτα ένοιωσα ότι έγειρε πολύ προς τα εμπρός, τόσο που η πλώρη του να βυθισθή τουλάχιστον τρία πόδια», ανέφερε μεταξύ άλλων στο προσωπικό ημερολόγιό η προϊσταμένη επί του πλοίου Εφη Δημοπούλου Σπηλιοπούλου, που δημοσιεύτηκε, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1945 στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς» που σώζεται στη Διεύθυνση Ιστορίας Ναυτικού (έγγραφο 12.4.41-/δ.-/2.-) και αποτελεί ντοκουμέντο για τα δραματικά γεγονότα που έγιναν εκείνο το βράδυ.

Το φύλλο της «Ακρόπολις» στις 13 Απριλίου 1941 με ρεπορτάζ από τον βομβαρδισμό του «Αττική»

Έριξαν πάνω από έξι βόμβες

Η περιγραφή της Εφη Δημοπούλου Σπηλιοπούλου συνεχίζεται και είναι συγκλονιστική: «Ο εχθρός, αν και πολύ καλά είχε αντιληφθή ότι επρόκειτο περί πλωτού νοσοκομείου, αφού η νύκτα ήταν σεληνοφώτιστη, εν τούτοις δεν απεμακρύνθη, αλλ’ ανελάμβανε νέαν επίθεσι κατά του ακίνητου πλέον στόχου του. Συνολικά, υπολογίζεται ότι ρίφθηκαν από τα «Στούκας» περισσότερες από έξι βόμβες. Απ’ αυτές οι τρεις πρώτες εξερράγησαν στην πλώρη, άλλες στον πρώτο θάλαμο και μερικές στη θάλασσα, πολύ κοντά στο μηχανοστάσιο».

Καθυστέρησαν τη βύθιση

Οι βόμβες προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στην πλώρη και είχε σημειωθεί εισροή υδάτων στον άδειο θάλαμο 1. Νοσοκόμες και οπλίτες πρόλαβαν να τρέξουν και να κλείσουν την υδατοστεγή θύρα προς τον δεύτερο θάλαμο. Αυτό καθυστέρησε για λίγο τη βύθιση του πλοίου, όμως, 16 μέλη του πληρώματος, που αναπαύονταν στις κουκέτες τους κοντά στην πλώρη του πλοίου έχασαν τη ζωή τους.

Ηρωικές νοσοκόμες

Οι νοσοκόμες βοήθησαν τους στρατιώτες να φορέσουν σωσίβια, εμψύχωναν όλους και προσπαθούσαν να τους οδηγήσουν στο κατάστρωμα. Ηρωική μορφή ήταν ο κυβερνήτης του πλοίου Δημήτρης Μελετόπουλος που έδωσε εντολή εγκατάλειψης. Η Εφη Δημοπούλου Σπηλιοπούλου αναφέρει: «Μ’ άρπαξε με δύναμη από το χέρι καθώς και μια αδελφή, τη δεσποινίδα Κατσιμανδή, και μας έφερε στο σημείο όπου κατέβαινε η βάρκα μας λέγοντας: "Αυτή είναι δική μου δουλειά. Εσείς στας θέσεις σας"».

Δεύτερο κύμα επιθέσεων

Τότε άρχισε το δεύτερο κύμα επιθέσεων των γερμανικών στούκας που έδωσαν στο πλοίο και στο πλήρωμα τη χαριστική βολή: «Εξαφνα και ενώ οι δυο μας αγωνιζόμεθα να κατέβουμε στη βάρκα βλέπουμε με τρόμο το αεροπλάνο να επιστρέφη εκ νέου και από πολύ χαμηλό ύψος, που νόμιζε κανείς ότι τα φτερά του θα κτυπήσουν στα κατάρτια μας, ν’ αρχίζη να πολυβολή το πλήρωμα, που εκινδύνευε να χαθή και που ηγωνίζετο να σωθή. Τα μαύρα του φτερά μάς σκίασαν και οι σφαίρες του, που σκληρά κτυπούσαν το κατάστρωμα και τις βάρκες, μας διέλυσαν και μας έκαμαν να τρέχωμε δεξιά και αριστερά για να κρυφθούμε».

Χτυπήθηκε ο νοσοκόμος

Σύμφωνα με τις περιγραφές της ένας νοσοκόμος ονόματι Δρανδάκη τραυματίστηκε από σφαίρα στο κεφάλι, έπεσε στη θάλασσα και μετά από λίγα λεπτά έχασε τη ζωή του. Την ίδια ώρα ο κυβερνήτης Μελετόπουλος με τους ναύτες είχαν πετάξει στη θάλασσα σχεδίες και σωσίβια, ώστε να μπορούν να πιαστούν όσοι δεν είχαν προλάβει να μπουν σε βάρκα. Οι βάρκες ήταν συνολικά έξι και είχαν κατέβει όλες και η τελευταία από αυτές που χτυπήθηκε από τα πυρά των στούκας μισοβυθίστηκε. Σε αυτή τη βάρκα επιβιβάστηκε, τελευταίος, και ο Μελετόπουλος αφού βεβαιώθηκε ότι στο πλοίο δεν βρισκόταν κανένας άλλος. Οι βάρκες άρχισαν να πλέουν προς την βραχώδη παραλία Αμυγδαλιά στο νοτιοανατολικότερο σημείο της Εύβοιας κοντά στον Καφηρέα.

Δεν ήξεραν κολύμπι

«Σε αυτό το διάστημα μέσα στις βάρκες διεδραματίσθησαν σκηνές αφθάστου ηρωισμού», αναφέρει στο ημερολόγιό της η Σπηλιοπούλου και έκανε αναφορά για τις νοσοκόμες και οπλίτες από τη Δράμα που δεν ήξεραν κολύμπι και βρίσκονταν μέσα στις βάρκες που έμπαζαν νερά από τις τρύπες που άνοιξαν οι σφαίρες των στούκας. «(…) με την μεγαλύτερη ψυχραιμία βοηθούσαμε, διαρκώς κωπηλατούσαμε, εβγάζαμε νερά με τα παπούτσια μας και τα πηλήκια των αξιωματικών και αγωνιζόμεθα όλοι και όλες να τις κρατήσωμε (σ.σ. τις βάρκες) με κάθε θυσία στην επιφάνεια».

Γερμανικά στούκας βύθισαν το πλωτό νοσοκομείο «Αττική» σκοτώνοντας άδικα 50 πατριώτες

Μετά 4 ώρες βγήκαν στη στεριά

Περίπου στις 3.30 τα ξημερώματα της 12ης Απριλίου, δηλαδή, 4 ώρες μετά την επίθεση οι πρώτες βάρκες έφτασαν σε μια ακτή της Εύβοιας και κάποιοι αξιωματικοί πήγαν στο κοντινό χωριό και ενημέρωσαν το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού για το ναυάγιο. Μία βάρκα δεν είχε φτάσει στη στεριά. Ο υποπλοίαρχος Κουφοπαντελής, ο οπλονόμος και ο ασυρματιστής πήραν μια βάρκα και άρχισαν να την αναζητούν. Εκεί έχασε τη ζωή της η νοσοκόμα του νοσοκομείου Δράμας Αναστασία Εφραιμίδου.

Η Τζώρτζη και ο «Ναύαρχος Κουντουριώτης»

Στις 6 το πρωί φάνηκε ένα πλοιάριο στην περιοχή και η νοσοκόμα Τζώρτζη με όση δύναμη της απέμενε σήκωσε ένα κομμάτι της άσπρης ποδιάς της σε ένα σπασμένο κουπί και άρχισε να φωνάζει για να τους αντιληφθούν. Το σκάφος απομακρύνθηκε χωρίς να τους αντιληφθή και γύρω στις 8.30 έφτασε το αντιτορπιλικό «Ναύαρχος Κουντουριώτης» για παροχή βοήθειας. Αφού περισυνέλεξε τους διασωθέντες έβαλε πλώρη για τα Μέγαρα.

Από τους 166 οι 50 «χάθηκαν»

Συνολικά οι νεκροί ανήλθαν στους 50. Οι 22 πνίγηκαν και οι 28 σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο Πλοίαρχος του πλωτού νοσοκομείου Δημήτριος Μελετόπουλος.

O κυβερνήτης του πλωτού νοσοκομείου «Αττική» που χάθηκε στο Αιγαίο

Ο ηρωικός κυβερνήτης Μελετόπουλος

Ο ηρωικός κυβερνήτης προερχόταν από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και είχε υπηρετήσει, επί σειρά ετών, σε διάφορες θέσεις στο τότε Βασιλικό Ναυτικό, παίρνοντας μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και σε θαλάσσιες επιχειρήσεις στο πλαίσιο της μικρασιατικής εκστρατείας.

Μετά την επιστράτευση του Οκτώβρη του 1940, ο Μελετόπουλος επέστρεψε στην ενεργό δράση με τον βαθμό του έφεδρου πλοιάρχου και όπως προκύπτει από έγγραφα του Ναυτικού, από τους πρώτους μήνες του 1941 είχε τοποθετηθεί κυβερνήτης του πλωτού νοσοκομείου «Αττική».

Σύμφωνα με μαρτυρίες, τηρώντας πιστά τις παραδόσεις του ελληνικού Ναυτικού, τη μοιραία μέρα εγκατέλειψε τελευταίος το πλοίο και επιβιβάστηκε σε μια βάρκα που κινδύνευε να βυθιστεί. Το κρύο ήταν ισχυρό και τουλάχιστον 20 άνθρωποι βρίσκονταν στη θάλασσα απροστάτευτοι. Τότε ο κυβερνήτης «επρότεινε να ριφθούν στη θάλασσα όσοι μπορούσαν να κολυμπήσουν» και μεταξύ αυτών ήταν και ο ίδιος.

Τον ακολούθησε μια νοσοκόμα ονόματι Τζώρτζη, ο υποδιευθυντής του νοσοκομείου Νικηφόρος Σπινέλλης και άλλοι.

Έτσι χάθηκε ο θρυλικός κυβερνήτης

«Οι δύο πρώτοι εκολυμπούσαν προς όλας τας διευθύνσεις και βοηθούσαν τους ναυαγούς οδηγούντες άλλους προς την ημιβυθισμένην βάρκα κι’ άλλους προς τις σχεδίες. Πολλοί κουρασμένοι και μη δυνάμενοι να κολυμπήσουν πλέον υπέκυπταν εις το μοιραίο ή επνίγοντο παρασυρόμενοι από τα κύματα», έγραφε στο ημερολόγιό της η προϊσταμένη νοσοκόμα Εφη Δημοπούλου Σπηλιοπούλου. Εκεί έχασαν τη ζωή τους ο Σπινέλλης και ο διαχειριστής του νοσοκομείου Δράμας, συνταγματάρχης Δαγαρόπουλος. «Ο κυβερνήτης Μελετόπουλος, αφού σαν καλός στρατιώτης και ναύτης εβοήθησε τους πάντας, άρχισε να κολυμπά προς την διεύθυνσιν του σκάφους, με τον σκοπόν ν’ ανέβη επ’ αυτού. Η αδελφή Τζώρτζη βλέπουσα τον κίνδυνον που τον απειλούσε άρχισε να τον παρακαλή να μεταβάλη γνώμη και να γυρίσουν μαζί στη βάρκα», αναφέρει η Εφη Δημοπούλου Σπηλιοπούλου και συμπληρώνει πως ο ηρωικός κυβερνήτης δεν άλλαξε γνώμη και συνέχισε να κολυμπάει μαζί με τη νοσοκόμα προς το μισοβυθισμένο πλοίο. «Αισθανόμενος τας δυνάμεις του να τον εγκαταλείπουν επρότεινε στην αδελφή Τζώρτζη να επιστρέψη και να σωθή αυτή, για να είναι έτσι τελείως ήσυχος και ευτυχής ότι έσωσε τους περισσότερους». Έτσι χάθηκε στο Αιγαίο ο κυβερνήτης Δημήτρης Μελετόπουλος η κηδεία του οποίου σύμφωνα με την εφημερίδα «Ακρόπολις» στις 14.4.1941 έγινε το πρωί της Κυριακής 13 Απριλίου 1941 στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, παρουσία τιμητικού αγήματος του Ναυτικού, του δημάρχου Αθηναίων Πλυτά, αντιπροσωπείας αξιωματικών του Ναυτικού και άλλων.

Πηγές: Διεύθυνση Ιστορίας Ναυτικού, Σταύρος Μαλαγκονιάρης - Αλλη μια θηριωδία των ναζί, efsyn, εφημερίδα «Ακρόπολις»,

Διαβάστε ακόμη