Το Θωρηκτό Αβέρωφ στο Φάληρο: Το πλοίο που τρόμαζε τους Τούρκους δυο φορές γλύτωσε από των Ελλήνων τα δόντια

Οι Τούρκοι το έλεγαν Σεϊτάν Παπόρ και δεν κατάφεραν να βυθίσουν ποτέ το Θωρηκτό Αβέρωφ, που άκουγαν το όνομά του και τρόμαζαν. Έλληνες όμως, έφτασαν κοντά στο να καταστρέψουν το πλοίο - θρύλος στου Πολεμικού μας Ναυτικού, αλλά ευτυχώς δεν το κατάφεραν!

«Του Αβέρωφ τα κανόνια. Δέκα πήχες μακριά»… Τραγούδι που γράφτηκε για το θρυλικό πολεμικό πλοίο της Ελλάδας, που δόξασε το Πολεμικό Ναυτικό και που σήμερα είναι πλέον Πλωτό Ναυτικό Μουσείο που υποδέχεται τους επισκέπτες του στο Φάληρο.

Το θωρακισμένο καταδρομικό «Γεώργιος Αβέρωφ», άρχισε να χτίζεται στο Λιβόρνο της Ιταλίας το 1908. Η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη δαπάνησε 23.650.000 χρυσές δραχμές για την απόκτησή του από τα οποία τα 8.000.000 προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, που είχε παραχωρήσει με διαθήκη στο Ταμείο Εθνικού Στόλου.

Μια μέρα σαν σήμερα, 1η Σεπτεμβρίου του 1911 το Αβέρωφ κατέπλευσε στο Φάληρο, όπου πλήθος κόσμου περίμενε να χειροκροτήσει την άφιξή του. Το Αβέρωφ είναι το μοναδικό πολεμικό πλοίο στον κόσμο που έχει πάρει μέρος σε δυο Παγκόσμιους Πολέμους και το μοναδικό δείγμα του τύπου «θωρακισμένο καταδρομικό» στον κόσμο που διατηρείται σε άριστη κατάσταση μέχρι και σήμερα.
Το Αβέρωφ έχει συμμετάσχει στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο: στις επιχειρήσεις απελευθέρωσης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις ναυμαχίες της Έλλης, αποκτώντας με τις επιτυχίες του, το προσωνύμιο που του απέδωσαν οι Τούρκοι, Σεϊτάν Παπόρ, δηλαδή Διαβολόπλοιο!

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι υπηρεσίες του ήταν ελάχιστες αφού ο τουρκικός στόλος είχε κρυφτεί στα Δαρδανέλλια, παρακολουθώντας εκ του ασφαλούς τη ναυτική υπεροχή των Συμμάχων. Το θωρηκτό Αβέρωφ μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη για τα επινίκια. Στο κατάστρωμά του διοργανώθηκε δεξίωση με την παρουσία της ελίτ της Πόλης.
Στην Μικρασιατική εκστρατεία, η βασική προσφορά του Αβέρωφ ήταν η μεταφορά στρατιωτών και η κάλυψη των αποβατικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη.

Γλύτωσε από των Ελλήνων τα δόντια...

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά την προέλαση των Ναζί στην ελληνική επικράτεια έπεσε η ιδέα το ιστορικό πλοίο να βυθιστεί! Στο Υπουργείο Ναυτικών, μέρες πριν μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα, επικρατούσε η άποψη να βουλιάξουν το Αβέρωφ, για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών, αλλά και γιατί υπήρχε κίνδυνος να βυθισθεί από νάρκες που ήταν στον δίαυλο του και να τον κλείσει. Κάποιοι αξιωματικοί και μέλη του πληρώματος αρνήθηκαν να το βυθίσουν και αποφάσισαν να αποπλεύσουν για την Κρήτη μαζί με τα υπόλοιπα ελληνικά και αγγλικά πλοία. Το γεγονός αυτό είναι γνωστό ως η «Βασιλική Ανταρσία του Αβέρωφ». Το πλήρωμά του Αβέρωφ με την παρακίνηση του στρατιωτικού ιερέα Διονύσιου Παπανικολόπουλου εξεγέρθηκε και διέφυγε στην Αλεξάνδρεια. Το Αβέρωφ συνέχισε τον Αγώνα με περιπολίες και συνοδείες νηοπομπών στον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό Ωκεανό.

Στις 17 Οκτωβρίου του 1944, το θρυλικό Αβέρωφ κατέπλευσε στη ελεύθερη Ελλάδα μεταφέροντας την Ελληνική Κυβέρνηση. Τελευταίες αποστολές του ήταν η προστασία της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, στα Δεκεμβριανά του 1944 και η μεταφορά στη Ρόδο, στις 15 Μαΐου 1945, του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού με την ιδιότητα του Αντιβασιλέα στα ελεύθερα Δωδεκάνησα. Το 1956 το πολεμικό πλοίο παροπλίστηκε στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας και το 1957 ρυμουλκήθηκε στον Πόρο όπου παρέμεινε μέχρι το 1983.

Και ο Πάυλος το ήθελε παλιοσίδερα!

Κι ακόμα μια ιστορία για το πώς το βαπόρι θρύλος γλύτωσε την καταστροφή: Ο βασιλιάς Παύλος είχε προτείνει τη διάλυση παλιών πολεμικών πλοίων κι ανάμεσα τους στη λίστα του ήταν και το Θωρηκτό Αβέρωφ! Ο Γρηγόρης Παυλάκης, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, που είχε υπηρετήσει στο Αβέρωφ ζήτησε ακρόαση από τον βασιλιά Παύλο και του εξέθεσε την άποψή του: «Το να διαλυθεί το Αβέρωφ είναι ιεροσυλία, του είπε. Το πλοίο αυτό είναι το σύμβολο των αγώνων του έθνους. Θα πρότεινα να μην διαλυθεί, αλλά να παραμείνει μουσείο, όπως η ναυαρχίδα Βίκτορι του Οράτιου Νέλσονα στην Βρετανία». Ο Παύλος δεν είχε λόγο να διαφωνήσει.

Το 1984 το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να το διατηρήσει ως εθνικό σύμβολο. Από το 1985 μέχρι σήμερα βρίσκεται σε μόνιμο αγκυροβόλιο στη Μαρίνα Φλοίσβου.

«Ναυτικό κράτος χωρίς συνείδηση»

Ο αντιπλοίαρχος ε.α. του Πολεμικού Ναυτικού Αριστοτέλης Δήμιτσας, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» το 2010 έδωσε μια άλλη διάσταση για την πολυτάραχη ζωή του Θωρηκτού Αβέρωφ. Ο αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού αφιέρωσε δέκα ολόκληρα χρόνια από τη ζωή του για την αποκατάσταση του ιστορικού πλοίου, από το 1995 έως και το 2005 και δικαιούταν δια να ομιλεί: «Οταν πρωτοπήγα στο πλοίο είχε ήδη γίνει δουλειά από τον υποπλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη, εγγονό του ναυάρχου, που διέσωσε κάποια πράγματα. Βλέπετε, το πρώτο πλιάτσικο έγινε το 1952. Ο τότε αρχηγός του στόλου είχε διατάξει να μεταφερθεί όλη η κινητή περιουσία του Αβέρωφ στο πλοίο Ελλη: τα ασημικά, οι πίνακες, τα βιβλία, ακόμα τα πιάτα και τα ποτήρια.
Ο δεύτερος μεγάλος βιασμός έγινε το 1984 που ελλιμενίστηκε το πλοίο, ποντικοφαγωμένο, στο Φάληρο και αποφασίστηκε η αποκατάστασή του. Ολοι οι μπουλμέδες των διαμερισμάτων του ναυάρχου είχαν φύγει, για να καταλήξουν ως επένδυση στο γραφείο του διοικητή της Ναυτικής Σχολής του Πόρου. Το χειρότερο όμως είναι ότι στη διαδικασία του ξεσκουριάσματος και του βαψίματος ιδιωτικά συνεργεία ξήλωσαν ό, τι υπήρχε μέσα και πετάχτηκε ως σαβούρα όχι από δόλο αλλά από άγνοια. Προφανώς ό,τι άξιζε πήγε στα παλιατζίδικα, από όργανα μέχρι εξαρτήματα. Ευτυχώς βρήκαμε τις απογραφές και παλαιές φωτογραφίες και έτσι κάναμε την πιστή αποκατάσταση. Μέχρι και την τελευταία ημέρα παραμονής μου ανακαλύψαμε μια ασύλητη αποθήκη με ανταλλακτικά. Μέσα στους αεραγωγούς του πλοίου εντοπίσαμε ένα κολτ του 1938 και ένα κομψό γυναικείο περίστροφο με λαβή από φίλντισι».

Και κατέληξε ο Αριστοτέλης Δήμιτσας : «Η ασέλγεια είχε ξεκινήσει από το 1952 με τον παροπλισμό του στον Πόρο και συνεχίστηκε για πολλά χρόνια ακόμα, αποδεικνύοντας ότι ενώ είμαστε ένα ναυτικό κράτος ποτέ δεν είχαμε συνείδηση της σημασίας της ναυτικής μας ιστορίας και κληρονομιάς».