Πώς απρόσμενο γεγονός στη Γιουγκοσλαβία καθυστέρησε τους Ναζί ένα μηνά για να εισβάλλουν στη Σοβιετική Ένωση

Πώς ένα απρόσμενο γεγονός που συνέβη στη Γιουγκοσλαβία καθυστέρησε τους Ναζί ένα μηνά για να επιτεθούν στη Σοβιετική Ένωση. Οι αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας, βλέποντας την έκρυθμη κατάσταση που εξελισσόταν για την πατρίδα τους, ανέλαβαν πρωτοβουλία· μια μέρα σαν σήμερα, 27 Μαρτίου του 1941, η (τριμελής) Αντιβασιλεία του πρίγκιπα Παύλου ανατράπηκε και ο βασιλιάς Πέτρος Β' ανέλαβε την εξουσία.

Το πραξικόπημα σχεδιάστηκε και διεξήχθη από μια ομάδα φιλοδυτικών σέρβων εθνικιστών αξιωματικών της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας με επικεφαλής τον διοικητή της, τον πτέραρχο Ντούσαν Σίμοβιτς. Ο βασιλιάς Πέτρος Β' ήταν εντελώς αμέτοχος και μάλιστα εξεπλάγη από το πραξικόπημα και άκουσε την είδηση για την «ενηλικίωσή» του και την άνοδό του στον θρόνο από το ραδιόφωνο!

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι έπεσε δυο ημέρες πριν από το πραξικόπημα, όταν η κυβέρνηση Τσβέτκοβιτς υπέγραψε Πρωτόκολλο στη Βιέννης για την Προσχώρηση της Γιουγκοσλαβίας στις δυνάμεις του Άξονα (Γερμανίας, Ιταλίας κλπ).
Το πραξικόπημα είχε σχεδιαστεί αρκετούς μήνες πριν, αλλά η υπογραφή του Τριμερούς Συμφώνου ώθησε τους Αεροπόρους να το πραγματοποιήσουν, με την ενθάρρυνση και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Οι πραξικοπηματίες ανέβασαν στην εξουσία τον 17χρονο βασιλιά Πέτρο Β', τον οποίο δήλωσαν ενήλικο για να καθίσει στο θρόνο και σχημάτισαν μια αδύναμη και διχασμένη κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Οι Ναζί υποχρεώθηκαν εκ των εξελίξεων να εισβάλλουν στη Γιουγκοσλαβία έναν μήνα μετά το πραξικόπημα, γεγονός που έφερε πίσω χρονικά τα σχέδια του Χίτλερ για την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, όπως εικάζεται από αρκετούς ιστορικούς.
Η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας είχε θορυβηθεί από τις πολεμικές εξελίξεις: η Ιταλία είχε κηρύξει τον πόλεμο στην Ελλάδα και είχε εισβάλλει μέσω Αλβανίας, η Ρουμανία του δικτάτορα Αντονέσκου είχε προσχωρήσει στον Άξονα, η Ουγγαρία είχε πράξει το ίδιο. Ο κλοιός στα σύνορά της της Γιουγκοσλαβίας έσφιγγε.

Τα σύνορα στένευαν...

Ο υπουργός Στρατιωτικών και Ναυτικών Μίλαν Νέντιτς, μετά την ιταλική εισβολή στην Ελλάδα, απέστειλε υπόμνημα προς τον πρίγκιπα Παύλο και την κυβέρνηση, όπου τόνιζε ότι η Γιουγκοσλαβία επρόκειτο να περικυκλωθεί πλήρως από εχθρικές χώρες και η Γερμανία θα κέρδιζε τον πόλεμο. Ο Νέντιτς πρότεινε στην κυβέρνηση να εγκαταλείψει την ουδέτερη στάση της και να ενταχθεί στον Άξονα. Τους επόμενους μήνες, ο πρίγκιπας Παύλος και οι υπουργοί του πιέστηκαν από τις εξελίξεις: απειλή επίθεσης από τους Γερμανούς από βουλγαρικό έδαφος και απροθυμία των Βρετανών να υποσχεθούν στρατιωτική υποστήριξη. Στις 4 Μαρτίου, ο πρίγκιπας Παύλος συναντήθηκε κρυφά με τον Χίτλερ στο Μπερχτεσγκάντεν και πιέστηκε να υπογράψει το Σύμφωνο. Έπειτα από μαραθώνιες συσκέψεις και διαβουλεύσεις, στις 23 Μαρτίου, δημοσιοποιήθηκε η εγγύηση της Γερμανίας για την εδαφική ασφάλεια της Γιουγκοσλαβίας και η υπόσχεσή της να μην χρησιμοποιήσει τους σιδηροδρόμους της.

Ο υφυπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Αλεξάντερ Κάντογκαν, έγραφε στο ημερολόγιό του: «…οι Γιουγκοσλάβοι φαίνεται ότι πούλησαν την ψυχή τους στον Διάβολο. Όλοι αυτοί οι βαλκάνιοι λαοί είναι σκουπίδια»…

Στις 25 Μαρτίου, το Σύμφωνο υπογράφηκε και την επόμενη μέρα σέρβοι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στους δρόμους του Βελιγραδίου φωνάζοντας «Καλύτερα στον τάφο παρά σκλάβος, καλύτερα πόλεμος από το σύμφωνο». Το πραξικόπημα αποκατέστησε την τάξη και οι Γερμανοί εισέβαλλαν στη Γιουγκοσλαβία. Ο Χίτλερ, εξοργισμένος από το πραξικόπημα και τις αντιναζιστικές διαδηλώσεις στο Βελιγράδι, διέταξε να συντριβεί η Γιουγκοσλαβία χωρίς καθυστέρηση! Ο Χίτλερ ανέβαλε την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση κατά περίπου τέσσερις εβδομάδες από την αρχική της ημερομηνία, που ήταν η 15η Μαΐου. Επίσης η απόφαση του Χίτλερ να εισβάλει στη Γιουγκοσλαβία καθυστέρησε την εισβολή στην Ελλάδα κατά πέντε ημέρες, αλλά αυτό αντισταθμίστηκε με την εισβολή μέσω της νότιας Γιουγκοσλαβίας, επιτρέποντας την παράκαμψη της Γραμμής Αλιάκμονα.
Μετά τον πόλεμο το κομμουνιστικές καθεστώς του Τίτο κήρυξε τον πρίγκιπα Παύλο «εχθρό του κράτους» και δεν του επέτρεψαν να επιστρέψει (ήταν εξόριστος) ποτέ στη Γιουγκοσλαβία, ενώ δημεύτηκε ολόκληρη η περιουσία του.

Επίσης σαν σήμερα…

• 1821: Οι Έλληνες Επαναστάτες νικούν τους Οθωμανούς στη Μάχη του Αγίου Αθανασίου της Καρύταινας.
• 1821: Ο Αθανάσιος Διάκος κηρύσσει την Επανάσταση στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, ενώ ελληνικές δυνάμεις, με επικεφαλής τον Αρματολό Πανουργιά, απελευθερώνουν την πρωτεύουσα της Φωκίδας, τα Σάλωνα, σημερινή Αμφισσα.
• 1964: Ο ισχυρότερος σεισμός στην ιστορία των Η.Π.Α. χτυπά την Αλάσκα, σκοτώνοντας 139 ανθρώπους και προκαλώντας τεράστιες υλικές ζημιές στο Άνκορεϊτζ· ονομάστηκε Σεισμός της Μεγάλης Παρασκευής.
• 1968: Σκοτώνεται σε αεροπορικό δυστύχημα ο σοβιετικός κοσμοναύτης, Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη
• 1973: Ο Μάρλον Μπράντο αρνείται να παραλάβει το Οσκαρ για τον ρόλο του στην ταινία «Ο Νονός» σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συμπεριφορά του Χόλιγουντ απέναντι στους ερυθρόδερμους.
• 1977: Δύο αεροσκάφη Boeing 747 συγκρούονται στον ομιχλώδη διάδρομο στο αεροδρόμιο της Τενερίφης στα Κανάρια Νησιά, σκοτώνοντας 583 ανθρώπους· μέχρι σήμερα είναι το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα στην Ιστορία.

Infographic: Σαν σήμερα, 27 Μαρτίου