Το καταστροφικό τσουνάμι στην Ευρώπη πριν από 62 χρόνια, με 2.000 νεκρούς, δεν ήρθε από πέλαγος αλλά από βουνό των Άλπεων

Το βράδυ της Τετάρτης 9 Οκτωβρίου 1963, τα πάντα στην κοιλάδα του ποταμού Πιάβε, στην επαρχία Erto e Casso στη βορειοανατολική Ιταλία (μόλις 100 χιλιόμετρα από τη Βενετία), βυθίζονταν στο σκοτάδι και στην απόλυτη ησυχία.

Τα τελευταία φώτα στα μικρά σπιτάκια των χωριών Λονγκαρόνε, Πιράγκο, Ριβάλτα, Βιλανόβα και Φάι μόλις είχαν σβήσει. Οι κάτοικοι των ορεινών χωριών δεν φαντάζονταν ποτέ πως θα εξαφανίζονταν από τον χάρτη μέσα σε μία στιγμή, από ένα μεγάλο τσουνάμι. Γνώριζαν, ωστόσο, πως πάνω από τα κεφάλια τους η μεταπολεμική Ιταλία έφτιαχνε ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα για να καλύψει τη ζήτηση σε ενέργεια. Άλλοι ήταν υπερήφανοι, άλλοι είχαν εξασφαλίσει δουλειά και άλλοι ήταν ανήσυχοι...

Φράγμα πάνω σε κινούμενη άμμο

Το φράγμα Βάιοντ ξεκίνησε να φτιάχνεται στις αρχές της δεκαετίας του ’50 και ολοκληρώθηκε το 1959, εν μέσω πολλών ενστάσεων για το τεράστιο μέγεθός του, αλλά και για το γεγονός πως κατασκευάστηκε σε μία βραχώδη περιοχή όπου στα ανατολικά πρανή υπήρχαν ασταθή εδάφη.

Δεν τους άκουγε κανείς

Ο σχεδιαστής του φράγματος, ο μηχανικός Κάρλο Σεμέντσα, είχε ως στόχο την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας για την αναπτυσσόμενη περιοχή. Όμως από τα πρώτα στάδια της λειτουργίας του έργου, γεωλόγοι και κάτοικοι εντόπισαν ανησυχητικά φαινόμενα όπως ρωγμές, μικρές κατολισθήσεις και αισθητή μετατόπιση του εδάφους στο βουνό Μόντε Τοκ.

Οι γεωλόγοι είχαν προειδοποιήσει, οι μηχανικοί είχαν ανησυχήσει, αλλά τα επίμαχα έγγραφα είχαν μπει βαθιά στα συρτάρια. Οι φωνές διαμαρτυρίας δεν ακούστηκαν ποτέ σοβαρά. Το φράγμα του Βάιοντ, με ύψος 262 μέτρα, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα τεχνητά έργα της εποχής, θεωρούνταν σύμβολο προόδου της Ιταλίας που προσπαθούσε να συνέλθει μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο και η αναπτυσσόμενη βιομηχανία το είχε ανάγκη. Κανείς δεν ήθελε να πιστέψει ότι χτιζόταν πάνω σε έδαφος που κυριολεκτικά κινούνταν και θα προκαλούσε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές στη σύγχρονη ιστορία.

Όταν το ρολόι έδειξε 22:39

Ξαφνικά, στις 22:39, ολόκληρη πλαγιά του βουνού Μόντε Τοκ, με 2.000.000 κυβικά μέτρα πέτρας και χώματος, κατέρρευσε με ορμή μέσα στην τεχνητή λίμνη. Αμέσως σχηματίστηκε ένα τσουνάμι ύψους δεκάδων μέτρων, που σαν υδάτινος γίγαντας υπερπήδησε το τεράστιο φράγμα και χύθηκε με ορμή μέσα στην κοιλάδα. Παρατηρήθηκε το φαινόμενο της «λεκάνης». Το νερό έτρεξε έως και 20 χιλιόμετρα μέσα σε 5 λεπτά και ισοπέδωσε τα πάντα.

Περισσότερα από 2.000.000 κυβικά μέτρα νερού έπεσαν με ορμή στο φαράγγι. Σε σημεία όπου το φαράγγι στένευε, δημιουργήθηκαν ασύλληπτες πιέσεις, μεγάλα ύψη νερού και τεράστιες ταχύτητες. Τίποτα δεν μπορούσε να σταματήσει το υδάτινο τέρας που μέσα σε δευτερόλεπτα εξαφάνισε τα χωριά Λονγκαρόνε, Πιράγκο, Ριβάλτα, Βιλανόβα και Φάε. Περισσότεροι από 1.900 άνθρωποι χάθηκαν, ενώ δεκάδες δεν ταυτοποιήθηκαν ή δεν βρέθηκαν ποτέ. Για την ακρίβεια, καταγράφηκαν 1.917 νεκροί, αλλά σύμφωνα με ανεξάρτητες πηγές οι νεκροί και οι αγνοούμενοι ξεπέρασαν κατά πολύ τους 2.000.

«Ζωντανός νεκρός»

«Σε μία στιγμή τα πάντα έγιναν μία σκιά στο νερό», είπε ο Τζιουζέπε Σ., ένας από τους τυχερούς κατοίκους του Λονγκαρόνε που σώθηκε από θαύμα αλλά έχασε την τετραμελή οικογένειά του, συγγενείς, φίλους και φυσικά το σπίτι του.
«Ήμουν για ώρες ζωντανός νεκρός. Δεν ήξερα αν ζούσα ή αν ήμουν νεκρός. Δεν μπορούσα να καταλάβω και να σκεφτώ τι πραγματικά μας είχε συμβεί», είχε πει, συγκλονίζοντας όλη την Ιταλία.

Σε 45 δεύτερα έφτασε στο Λονγκαρόνε

Το νερό στο Λονγκαρόνε υπολογίζεται πως έφτασε 45 δευτερόλεπτα μετά την κατολίσθηση και κάλυψε τα 20 χιλιόμετρα μέσα σε 5 λεπτά, όπερ σημαίνει πως έτρεχε με τουλάχιστον 240 χιλιόμετρα την ώρα. Όχι μόνο για ώρες, αλλά για ημέρες, κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τι πραγματικά είχε συμβεί, καθώς το φράγμα, παρά την πίεση που δέχτηκε, είχε μείνει άθικτο με ελάχιστες ζημιές. Από εκείνη τη βραδιά το φράγμα έμεινε για πάντα ανοικτό. Δεν γκρεμίστηκε, αλλά αφέθηκε το νερό στην κανονική ροή του και, μετά από μόλις τέσσερα χρόνια λειτουργίας, εγκαταλείφθηκε.

UNESCO: Δεν ξεχνάμε ποτέ

Η τραγωδία στο φράγμα Βάιοντ και στο χωριό Λονγκαρόνε το 2009 αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως μία από τις πέντε τραγωδίες που πρέπει να βρίσκονται στη «Μνήμη του Κόσμου», θεωρώντας την σημαντική τεκμηρίωση για την ανάγκη σύνδεσης τεχνολογίας, επιστήμης και ηθικής ευθύνης.

Όλη η Ιταλία αλλά και όλη η Ευρώπη συγκλονίστηκαν από τη συμφορά, αλλά όσο οι ημέρες περνούσαν, έρχονταν στην επιφάνεια συγκλονιστικές αποκαλύψεις και βαριές ευθύνες — όχι μόνο για τους μηχανικούς του έργου, αλλά και για κύκλωμα συγκάλυψης και σιωπής. Η εταιρεία SADE, που διαχειριζόταν το έργο, αποδείχθηκε πως γνώριζε για την αστάθεια του βουνού Τοκ. Είχε κάνει δοκιμές, είχε δει ρωγμές, είχε καταγράψει μετακινήσεις, αλλά κανείς παράγοντας δεν μπορούσε να σταματήσει την κατασκευή.

Προαναγγελθείσα καταστροφή

Η τραγωδία στο Βάιοντ πέρασε στην ιστορία ως «προαναγγελθείσα καταστροφή» (la strage annunciata). Ακολούθησαν πολύχρονες δίκες που κατέληξαν στην καταδίκη στελεχών της εταιρείας SADE και ορισμένων κρατικών αξιωματούχων για ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η υπόθεση αποτέλεσε διεθνές παράδειγμα κακής διαχείρισης φυσικών κινδύνων.

Το Βάιοντ έγινε σύμβολο όχι μόνο μιας φυσικής καταστροφής, αλλά και της ανθρώπινης αλαζονείας. Ένα μάθημα γραμμένο με αίμα, νερό και πέτρα για το πώς η φύση μπορεί να εξαφανίσει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, εάν ο άνθρωπος δεν τη σεβαστεί.

Διαβάστε ακόμη

Η σφαίρα που πήρε την αθωότητα μιας γενιάς: 17 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξη και η μνήμη δεν σβήνει

Αυτά είναι τα ακριβά φάρμακα που θα διατίθενται και σε ιδιωτικά φαρμακεία από τον Ιανουάριο

Ανατροπή στη δολοφονία Καρυώτη: «Μου δώσανε φράγκα για να ομολογήσω, να μείνει μεταξύ μας»

Δώρο Χριστουγέννων για όλους; Παλιά ιστορία που πονάει – Πώς καθιερώθηκε